Muh?ndis ekologiyas? 11esas

                                                                                  

 544

14.   traf mühitin mühafiz sinin  sas prinsipl ri  v

ekoloji  dövl t  proqramının m qs di. 

14.1.   traf mühitin mühafiz sinin  sas prinsipl ri 

traf mühitin mühafiz si a a ıdakı prinsipl r

saslanır: 

•

 sosial-iqtisadi, m n vi-estetik probleml rin qar ılıqlı 

h lli; 

•

razil rd  ekoloji tarazlı ın t min edilm si v

pozulmu  t bii ekoloji sisteml rin b rpası;  

•

  t bii ehtiyatların s m r li istifad  olunması  v

b rpası, t bi td n istifad nin v

traf mühitin 

mühafiz sinin iqtisadi stimulla dırılmasının t tbiq 

edilm si;  

•

traf mühitin bioloji müxt lifliyinin qorunmasının 

t min edilm si;  

•

 dövl t n zar ti,  traf mühitin mühafiz si haqqında 

qanunvericiliyin pozulmasına gör  m suliyy t;  

•

traf mühit   z r r vurulmasının qar ısının alınması 

v  vurulan z r rin qiym tl ndirilm si;  

•

traf mühitin mühafiz si sah sind

halinin v

ictimai birlikl rin i tirakı;  

•

traf mühitin mühafiz si sah sind  beyn lxalq 

m kda lıq. 

---

                                                                                  

 545

14.2. Ekoloji  dövl t  proqraminin  sas  m qs di 

Az rbaycan Hökum ti Dünya Bankına müraci t etmi

v  Bakı 

h rinin 

trafında, Ab eron yarımadasında 

inki afla ba lı yaranan ç tinlikl ri aradan qaldırmaq üçün 

n z rd  tutulmu  iddialı Ekoloji Dövl t Proqramını (EDP) 

h yata keçirm y  yardım etm y   d v t etmi dir. Ekoloji 

Dövl t Proqramının  sas m qs di, 

h rsalma üçün  n 

ön mli  razil rin sür tli iqtisadi v  demoqrafik inki afı 

üçün z ruri olan torpaqları  t mizl m kl

traf mühitl

ba lı yaranmı  riskl ri aradan qaldırmaqdır.  nki afla 

ba lı   sas m s l l r a a ıdakılardır: 

14.2.1.

traf mühitin v ziyy tinin davamlı 

kild

pisl

m si 

  Ab eron yarımadası 150 illik neft hasilatı n tic sind

a ır 

kild  çirkl nm y   m ruz qalmı dır. Bu m d n 

f aliyy ti n tic sind  neftl  çirkl nmi

razil rin sah si 

t qrib n 30000 hektardır v  bundan 15000 ha  razi daha 

çox çirkl nm y   m ruz qalmı dır v

traf mühitl  ba lı 

sas narahatlıq m nb yidir. Bu  razid , karbohidrogenl r 

torpa a v  süxurun bir neç  metr d rinliyin  hopmu dur.  

Bu cür v ziyy t, davamlı çirkl nm nin m nb yi olan 

bur u avadanlı ı  v  neft nasosları kimi h l   d

---

                                                                                  

 546

f aliyy td  olan yüzl rl  istehsalat obyektinin mövcud 

olması il   a ırla ır. Yarımadadakı neft hasilatı  h mçinin 

X z r D nizin  d  t sir etmi dir, bel  ki, iri h cmd  çirkli 

sular d niz  axıdılmı   v  radioaktiv tullantılar (t bii 

radionuklidl rin t siri)  m l   g lmi dir. N hay t, sür tli 

h rl

m   v   z if idar çilik potensialı sanitar v ziyy ti 

v   b rk tullantıların idar  edilm sini ciddi 

kild

korlamı dır.  

14.2.2. Sür tli 

h rl

m  n tic sind   torpa a 

yaranan t l bat 

 Son bir neç  ild  bir çox insanlar özl rin   v  ail

üzvl rin   i   v  yeni imkan axtarmaq üçün Ab eron 

yarımadasına v  onun  sas iki 

h rin , Bakı  v

Sumqayıta köçmü l r. Sür tl  artan  hali v  iqtisadi 

canlanma torpa a t l batı xeyli artırmı dır. Bakı keçmi

neft yataqlarının v  dig r çirkl nmi

razil rin  hat sind

yerl

ir; bu is

h rin böyüm sin  öz t sirini 

göst rmi dir – bel  ki, 

h r bu çirkl nmi

razil r 

üzünd n da ınıq 

kild  artmı   v  sözün h rfi 

m nasında bütün yarımadaya yayılmı dır v  bir çox 

yerl rd

halinin  n t m l infrastrukturdan bel  istifad

imkanı çox azdır. A ır çirkl nm y   m ruz qalmı

---

                                                                                  

 547

razil rd  qeyri-r smi ya ayı  massivl ri geni l nm kl

halinin sa lamlı ına ciddi t hlük  yaradır. Eyni 

zamanda, sür tl  artmaqda olan ya ayı  massivl rin

yaxın yerl

n bu çirkl nmi  torpaqlar t mizl n rs , 

yenid n inki af üçün yüks k potensiala malik olar.  

    14.2.3. Torpa ın s m r li idar çiliyin  ehtiyac 

  Böyük  Bakı üçün regionun planla dırılması, inki afı 

v  kapital investisiyaları üzr  kompleks strategiya yoxdur. 

n son hazırlanmı  Ümumi Plan 1970-ci ill rin ortalarına 

t sadüf edir. Bu plan hazırda 

h rl

mi

razil rin 

yalnız kiçik bir hiss sini 

hat  edir v  son 15 ild

yaranmı  yeni ya ayı  massivl rini  hat  etmir. Ab eron 

Yarımadasında torpaq üz rind  mülkiyy t hüququ v

yaxud istifad si haqqında çox az m lumat mövcuddur v

bu m lumatın 

ks riyy ti çox köhn dir. Torpaqların 

t mizl nm si v  land aftın b rpa edilm si üçün 

t mizl n c k torpaqları prioritetl

dir n sistemli 

yana manın olması vacibdir. H r hansı sah nin b rpası 

üçün ç kil c k x rc birba a onun g l c k istifad

t yinatından asılıdır.   

28 sentyabr 2006-cı ild  1697 saylı Prezident 

S r ncamı il   t sdiq olunmu Ekoloji Dövl t Proqramı 

---