Muh?ndis ekologiyas? 11esas

                                                                                  

 556

göst ricil rind  olan d yi iklikl rin t hlili, qiym tl ndiril-

m si v  proqnozla dırılmasından ibar tdir. 

Yerüstü su obyektl rinin (su axınları v  sututarlar) fon 

t rkibi v  çirkl nm sinin monitorinqinin  sas m qs di su 

ehtiyatlarının mühafiz si, onlardan s m r li istifad

olunması  v  yerüstü su obyektl rinin optimal idar

edilm si üçün suyun keyfiyy t göst ricil rin   n zar tin 

elmi  saslarla h yata keçirilm sidir. 

Bu m qs dl   a a ıdakı  t dbirl rin h yata keçirilm si 

t l b olunur: 1) ölk  çayları, göll ri v  sututarlarının 

sularının fon t rkibi v  çirkl nm si üzr  münt z m 

(sistematik) mü ahid l rin t

kil edilm si; 2) su 

obyektl rind  kimy vi birl

m l rin v  çirkl ndirici 

madd l rin balansının hesablanması, o cüml d n 

kimy vi v  çirkl ndirici madd l rin transs rh d çaylarının 

su axını il  qon u ölk l rd n respublikamızın  razisin

g tirilm sin   n zar tin t

kili; 3) ölk  çayları, göll ri v

sututarlarının çirkl nm   s viyy sinin qiym tl ndirilm si 

v  proqnozla dırılması. 

Yerüstü su obyektl rinin çirkl nm   s viyy sinin 

qiym tl ndirilm si v  proqnozla dırılması  m qs di il

daimi mü ahid   m nt q l ri su obyektl rinin a a ıdakı 

hiss l rind  t

kil olunur:  

---

                                                                                  

 557

 antropogen 

t sir  m ruz qalmayan hiss l rind  (fon 

t rkibi üzr );  

h rl r v  iri ya ayı   m nt q l rinin kommunal-

m i

t tullantı sularının su obyektin  axıdılan 

hiss sind ;  

 iri 

s naye mü ssis l rinin tullantı sularının su 

obyektin  axıdılan hiss sind ;  

 suvarılan k nd t s rrüfatı sah l rind n kollektor — 

drenaj sularının su obyektin  axıdılan hiss l rind ;  

 su 

obyektl rinin balıqçılıq üçün  h miyy tli olan 

hiss l rind ;  

 transs rh d çaylarının respublika  razisin  qon u 

ölk l rd n daxil olan hiss l rind ;  

 su 

obyektl rinin kurort-sa lamlıq, istirah t v  idman 

üçün istifad  olunan hiss l rind ;  

 iri 

çayların m ns bl rind . 

   Yerüstü  su  obyektl rinin çirkl nm sinin v ziyy ti 

haqqında lazımi v  real informasiyanın toplanması il

ba lı monitorinq m nt q l ri dörd kateqoriyaya bölünür 

v  a a ıdakı qaydada t

kil olunur:  

 I 

kateqoriyalı  m nt q l r: orta v  iri su obyektl rinin 

(sututar v  su axınlarının) iqtisadiyyat üçün böyük 

h miyy tli hiss l rind ; 1 mln.-dan çox  halisi olan iri 

---

                                                                                  

 558

s naye 

h rl rinin yaxınlı ında; xüsusi qiym tli su 

orqanizml rinin kürül m  

v  

qı lama yerl rind ; 

fövq lad  çirkl nm  hallarının t krar olundu u 

hiss l rd ; tullantı sularının h dd n çox axıdılması 

n tic sind  yüks k çirkl nm   v ziyy ti olan yerl rd

t

kil olunur. Xüsusi hallarda kiçik sututarı  v  su 

axınlarında I kateqoriyalı m nt q l r t

kil edil  bil r. Bu 

kateqoriyalı  m nt q l rd : su mühitinin hidroloji v

hidrokimy vi göst ricil ri üzr  mü ahid l r h r gün; 2-3 

xarakterik çirkl ndiricil r üzr  mü ahid l r ayın h r 

dekadasında; bütün mümkün çirkl ndiricil r üzr

mü ahid l r ayda bir d f ; suyun fon t rkibi v

çirkl ndiricil r üzr  tam h cmli mü ahid l r hidroloji 

rejimin bütün fazalarında (ad t n ild  7 d f ) aparılır. 

Hidrobioloji göst ricil r — fitoplankton, zooplankton, 

zoobentos v  perifitonun göst ricil ri üzr  ayda bir d f , 

bu göst ricil rl  yana ı, makrofitl r, fitobentosun 

fotosintez intensivliyi v  mikrobioloji göst ricil r üzr   h r 

rübd  bir d f  mü ahid l r aparılır;

 II 

kateqoriyalı m nt q l r: su obyektl rinin  halisinin 

sayı 0,5-1,0 mln. olan 

h rl r yerl

n hiss l rind ; 

çayların Az rbaycan Respublikasının dövl t s rh di il

k si diyi yerl rind ; su canlılarının kürül m   v   qı lama 

---

                                                                                  

 559

yerl rind ; çayların balıq t s rrüfatı üçün  h miyy tli 

olan su b ndl rinin yaxınlı ında; kollektor-drenaj v

s naye tullantı sularının müt

kkil axıdıldı ı/atıldı ı 

yerl rd , suyun orta çirkl nm   s viyy sinin oldu u 

rayonlarda v  çayların m ns bl rind   t

kil olunurlar. 

M nt q l rd : vizual mü ahid l r — h r gün, su 

mühitinin hidroloji v  hidrokimy vi göst ricil ri üzr

mü ahid l r — ayın h r dekadasında, bütün mümkün 

çirkl ndiricil r üzr  mü ahid l r — ayda bir d f , suyun 

fon t rkibi v  çirkl ndiricil r üzr  tam h cmli mü ahid l r 

hidroloji rejimin bütün fazalarında (ad t n ild  7 d f ) 

aparılır. Hidrobioloji göst ricil r — fitoplankton, 

zooplankton, zoobentos v  perifitonun göst ricil ri üzr

ayda bir d f , bu göst ricil rl  yana ı, makrofitl r, 

fitobentosun fotosintez intensivliyi v  mikrobioloji 

göst ricil r üzr  h r rübd  bir d f  mü ahid l r aparılır;  

 III 

kateqoriyalı m nt q l r: su obyektl rinin  halisinin 

sayı 0,5 mln.-dan az olan orta v  kiçik ya ayı

m nt q l rinin yerl

diyi v

halinin kütl vi istirah t 

etdiyi zonalarında, su obyektin  müxt lif tullantı sularının 

müt

kkil axıdılması/atılması  n tic sind   z if çirkl nm

s viyy si mü ahid  edil n zonalarda, böyük v  orta 

çayların suqovu anlarında, böyük çayların v  sututarların 

---