Muh?ndis ekologiyas? 11esas
Yüklə 3,46 Mb. Pdf görüntüsü
|
540
v ziyy tin ç tinliyi h r bir ideyanın o birinin heç bir arqumentini q bul etm m sidir. deal halda onlar bir – birini tamamlamalıdır. n optimal, t bi t üçün harmonik situasiya insanı v ziyy tin a ası kimi t bi ti qorumaq hüququnu üz rin götürm sidir. T bi t t sir üsulunun seçilm si prosesind hüquqi t nziml m v m hdudla dırma ona gör aparılmalıdır ki, neqativ n tic l r minimuma endirilsin, insanın ya ayaca ı biogeosenozun ba lıca aparıcı prinsipl ri qorunsun. Müasir ekoloji üurun sasında daha iki bir – birinin diamet- ral ksi olan f ls fi – metodoloji konsepsiya vardır. Birincisind buna saslanırlar ki, t bi t qeyri – mük mm ldir, onun qeyri – mük mm lliyini artıran bir t r fd n antropoloji t sirdirs , dig r t r fd n z ld n mövcud olan nöqsanlardır. Yaranmı ekoloji böhranlardan çıxmaq üçün bu konsepsiya t r fdarları insanın t bi td ya amasını yüngüll dir n ekoloji istehsalatı artırma ı (bu
slind natural t s rrüfata qayıdı dır) t klif edirl r. Konsepsiya praktiki h yatda realla sa, t bii v ictimai mühit ümumil rdi, daha do rusu ictimai mühit t bii ya ayı mühitini “udardı”. Bel bir aqib t t bi tl c miyy t arasında yaranmı titr k, davamsız tarazlı ı m hv ed bil r. Dig r metodoloji konsepsiya t r fdarları t klif edir ki, mövcud t bii ya ayı mühitini yalnız qorumaq v müdafi etm k lazımdır. Bundan lav elmi – texniki t r qqinin labüdlü-
541
yü q bul edils d , onu el h yata keçirm k lazımdır ki, s rv tl r maksimal q na t ed n v t bi ti z d l m y n texnologiyalar b rq rar olsun. kinci konsepsiya daha arzuolunan olsa da, onun da bir sıra nam lumları vardır. Nam - lumların sırasına t bii v süni ya ayı mühitini – texnosferanı hansı h cmd v n d r c d d yi dirm z rur ti m s l l ri daxildir. Yeni ekoloji üur t r fdarları – ekolojistl rin fikrinc , insanların istehsal f aliyy ti öz sasını t dric n d yi m lidir. Ekoloji istehsal adlandırılacaq istehsal vasit l rinin yenid n modernl m si labüddür. Ekoloji istehsal t bii biokimy vi ritml r yön lmi , biosferin dayanıqlı tarazlı ını pozmayan istehsal üsulları üstün tutulur. Ba lıca m s l m hsulun qısamüdd tli artımı deyil, c miyy tin uzunmüdd tli sabitliyini t min ed n inki afa nail olmaqdır. qtisadi artım yalnız vasit olub, m qs d deyildir: iqtisadi müv ff qiyy tl r ekoloji qeyri – sabitliyin adekvat v zi kimi qiym tl ndirilm m lidir. B riyy tin tarixi boyunca iqtisadi artım yalnız t bi tin hesabına biosferin v ekoloji v ziyy tin z r rin ba vermi dir. Müasir ictimai istehsal üsuluna dair yanlı hesab edil n fikirl rd n biri c miyy tin iqtisadi artım sür tinin onun rifah d r c sil eynil dirilm sidir. slind , bu o zaman do rudur ki, istehsal s rv tl rd n s m r li sur td istifad ed n 542
texnologiyalar sasında qurulsun (y ni yüks k d r c d ekoloji istehsal olsun). C miyy t daha bir s hvd n yaxa qurtarmalıdır: bu iri mü ssis nin h mi kiçik mü ssis d n daha intensiv i l m si fikridir. qtisadi inki afın özün m xsus amill rind n ir li g l n bu t s vvür, ba lan ıcını kapitalın ilkin yı ımı dövründ n götürür. ri istehsal sah l rinin yaradılması, kiçik mü ssis l rin birl
m si v bir mü ssis nin dig ri t r find n ”udulması” anlayı ları da h min dövrd yaranmı dır. H min tarixi dövrd bu, h qiq t n çox s rf li idi. Lakin yeni yüks k texnoloji istehsalın hökm sürdüyü indiki dövrd t s rrüfatın n intensiv forması m hz kiçik mü ssis t r find n h yata keçirilir, iri mü ssis l r daha çox ekstensivliyini büruz verir. Kiçik mü ssis l r n inki t bi t z r rli t siri azaltma a, h m d istehsal prosesini maksimal sur td intensivl dirm y qadirdir. Standart, kütl vi istehsal dövrü özü il b rab r h yatın standartla ması kimi k skin neqativ hadis y s b b olmu dur. ”D rin ekologiya” t r fdarları müasir texnologiyaları sonrakı iqtisadi inki afla bilavasit ba layırlar. Onlar t klif edir ki, vv lc insana v t bi t qay ı il yana manı t min ed n yüks k texnoloji tullantısız istehsala keçilm lidir. Bu zaman insanın h yat t rzi v onun keyfiyy ti köklü sur td d yi c k, n tic d insanın öz traf mühiti haqqında t s vvürl ri v b riyy tin mövcudluq rtl ri saslı d yi ikliy m ruz 543
qalacaqdır. Ekoloji üurun formala dırılması yollarına a a ıdakıları aid edirl r: • texnika v texnologiyanın ekologiyala ması; • t bi ti qoruma sah sind hüquqi norma v hüquqi t sir mexanizml rinin t kmill dirilm si; • t bi t v c miyy t üz rind t bi t ünaslıqda istifad olunan elmi–t crübi, eksperimental üsullardan, ekoloji g l c yi proqnozla dırmaq m qs dil ekosisteml rin qlobal model dirilm sin keçid (elmi dild in vivo-dan in vitro-ya keçid); • t hsilin humanistl dirilm si, t lim–t rbiy , t hsilin bütün pill l rin ekoloji problematikanın daxil edilm si. Bel likl , yalnız c miyy td insan h yatının bütün sah - l rinin ekologiyala dırılması ictimai üurda yenid nqurmaya v yeni h yat keyfiyy tl rini yaratma a s b b olacaq, nsan, C miyy t v Möht m T bi t harmonik dayanıqlı inki afa q d m qoyacaqdır. Yüklə 3,46 Mb. Dostları ilə paylaş:
|