Muh?ndis ekologiyas? 11esas

                                                                                  

 552

ehtiyatların monitorinqi üzr  Ekologiya v  T bii S rv tl r 

Nazirliyi t r find n mü yy n edilmi  formalar  sasında 

lazımi m lumatlar t qdim edirl r. 

traf mühitin v   t bii 

ehtiyatların dövl t monitorinqi Az rbaycan Respub-

likasının qanunları, Az rbaycan Respublikası 

Prezidentinin f rman v   s r ncamları, Az rbaycan 

Respublikası Nazirl r Kabinetinin q rar v   s r ncamları, 

traf mühitin mühafiz si sah sind  Az rbaycan 

Respublikasının t r fdar çıxdı ı beyn lxalq müqavil l r 

(konvensiyalar, sazi l r v  s.) v  bu  sasnam

sasında 

h yata keçirilir.  traf mühitin v   t bii ehtiyatların dövl t 

monitorinqi sistemin  a a ıdakılar daxildir: 

•

 atmosfer havasının monitorinqi; 

•

 su obyektl rinin monitorinqi; 

•

 torpaqların monitorinqi; 

•

 mineral-xammal ehtiyatlarının monitorinqi; 

•

 bioloji ehtiyatların monitorinqi; 

•

 atmosfer ya ıntılarının (ya ı , qar) monitorinqi; 

•

 radioaktivliyin monitorinqi; 

•

traf mühit  z r rli fiziki t sirl rin monitorinqi; 

•

 tullantıların monitorinqi; 

•

 sanitariya-epidemioloji monitorinq; 

---

                                                                                  

 553

•

 ekzogen geoloji v  seysmogeodinamik prosesl rin 

traf mühitin v ziyy tin  t sirinin monitorinqi; 

•

 xüsusi mühafiz  olunan t bi t 

razil rinin 

monitorinqi. 

15.2. Atmosfer havasının monitorinqi 

Atmosfer havasının monitorinqi — atmosfer 

havasının v ziyy tinin, çirkl nm sinin, onda ba  ver n 

t bii hadis l rin öyr nilm si, qiym tl ndirilm si v

proqnozu m qs di il  mü ahid   v   n zar t sistemidir. 

Atmosfer havası  t bii ehtiyat hesab edilm diyind n, 

karbon iki oksid istisna olmaqla, atmosfer havasının 

komponentl ri monitorinq zamanı 

n z r  alınmır. 

Atmosfer havasının çirkl nm sinin monitorinqi — 

t bii prosesl r v  antropogen f aliyy t n tic sind

atmosfer  atılan z r rli qaz, maye v   b rk tullantılara 

k miyy t v  keyfiyy t c h td n n zar tin elmi  saslarla 

h yata keçirilm sind n ibar tdir. Atmosfer havasında 

kükürd, karbon v  azot oksidl ri, toz, qurum, fenol, freon 

v  dig r z r rli madd l rin qatılı ını mü yy nl

dirm k 

üçün üç kateqoriyadan ibar t mü ahid   v   n zar t 

m nt q l ri t

kil edilir: 1) stasionar mü ahid   m nt -

q l ri sistematik v  uzunmüdd tli mü ahid l r aparılması 

---

                                                                                  

 554

üçün n z rd  tutulur. Bu m nt q l r hava nümun l rinin 

götürülm si, atmosfer  atılan tullantıların fasil siz 

qeydiyyatının aparılması  v  meteoroloji parametrl rin 

mü yy nl

dirilm si üçün z ruri olan cihaz v

avadanlıqlarla t chiz olunur; 2) s yyar m nt q l r t l b 

olunan yerl rd   v  ist nil n vaxtlarda ölçü cihazları 

vasit sil  münt z m olaraq mü ahid l r aparmaq, hava 

nümun l ri götürm k v  meteoroloji mü ahid l r 

aparılması üçün n z rd  tutulur; 3) m

laltı postlar tüstü 

v  qaz m

ll ri altında bird f lik mü ahid l r aparmaq 

üçün n z rd  tutulur. 

Atmosfer havasının çirkl nm si üz rind  mü ahid l r 

stasionar v  s yyar m nt q l rd  aparılır. 

15.3. Su obyektl rinin monitorinqi 

Su obyektl rinin monitorinqi — onların v ziyy tind

ba  ver n prosesl rin vaxtında a kara çıxarılması, 

qiym tl ndirilm si, h min prosesl rin inki afının 

proqnozla dırılması 

v  

z r rli t sirinin qar ısının 

alınması, su t chizatı  v  su mühafiz si sisteml rinin 

t kmill

dirilm si m qs di il  su obyektl rinin hidroloji, 

hidrogeoloji, hidrobioloji v  hidrokimy vi göst ricil rin

münt z m mü ahid  v  n zar t sistemind n ibar tdir. 

---

                                                                                  

 555

Su obyektl rinin dövl t monitorinqi dövl t su kadastrı 

hüdudlarında aparılır. Su kadastrı özünd  vahid dövl t su 

fondunun t rkib hiss l ri olan: 1) yerüstü su obyektl ri 

(çaylar, göll r, su anbarları, kanallar, gölm ç l r v

buzlaqlar); 2)yeraltı su obyektl ri (quyular, k hrizl r, 

m craaltı su götürücül ri v  s.); 3) s rh d su obyektl ri; 

X z r d nizinin (gölünün) Az rbaycan Respublikasına 

m nsub olan bölm si, onların su ehtiyatları, su 

obyektl rind n istifad   v  su obyektl rinin istifad çil ri 

bar d  m lumatların m cmusudur. 

Dövl t Su Kadastrının (DSK) n

r olunan hiss si 

a a ıdakı struktura malikdir: 1) yerüstü sular bölm si; 2) 

yeraltı sular bölm si; 3) sulardan istifad  bölm si. 

Su obyektl rinin çirkl nm sinin monitorinqi 

Su obyektl rinin çirkl nm si — suların keyfiyy tini 

pisl

dir n, su obyektl rinin s thin , dibin   v

trafına 

m nfi t sir ed n z r rli madd l rin tökülm si v

axıdılmasıdır. 

Yerüstü su obyektl rinin fon t rkibi v

çirkl nm sinin monitorinqi  t bii prosesl rin fonunda 

antropogen t sirl ri mü yy n etm k üçün su 

ehtiyatlarının hidroloji, hidrokimy vi v  hidrobioloji 

---