507
insanların
traf mühitin sa lamlıq
raitind mümkün
olacaq rifahını yax ıla dırmaqdır. Bu m nada "t bi ti
yalnız güclü iqtisadiyyat müdafi ed bil r" ifad si d rin
m na da ıyır.
Bir çox ölk l r sabit inki afa keçidin öz milli
konsepsiyalarını artıq q bul etmi l r. Sabit c miyy t -
n sill r boyu mövcud olmaq qabiliyy tin malik,
uzaqgör n, çevik, müdrik bir c miyy tdir. Öz-özlüyünd
yeni texnologiyalar onlardan istifad nin müsb t, yaxud
m nfi n tic l rini mü yy n etmir. H r ey kimin, nec v
n üçün onlardan istifad etm sind n asılıdır. Buna gör
insanın f rdi v ictimai üurunun, onun d y rinin,
davranı normaları, qaydaları v
n n l rinin, onun
t bi t v ba qa insana münasib tinin d yi m si mühüm
bir m s l dir. Sabit inki af b
riyy tin qar ılıqlı
asılılıqda bulunan paralel
kild 3 m s l nin h llind
müv ff qiyy t qazanmasına can atır:
1) iqtisadi inki afın artımı;
2)
traf mühitin v ekosisteml rin mühafiz v
b rpası;
3) sosial dal tin b rq rar olması.
nsanın t s rrüfat f aliyy tinin t bi t sisteml rin
t siri, inki afın, t bi td n istifad i ind münasib,
508
idar etm nin yeni formalarının axtarı ını t l b edir. Sabit
inki af - sava m d niyy tind n sülh v qeyri-zorakılıq
m d niyy tin keçidin mütl q t rkib hiss sidir. Sabit
inki afa nail olmanın sas prinsipl ri bunlar hesab oluna
bil r:
- qtisadi inki afın yeni ekoloji texnologiyalar sasında
qurulması;
-
traf mühitin mühafiz sin dair qanunverici aktların
i l nib t dric n h yata keçirilm si;
- iqtisadi effektliyin, t bii ekosisteml rin b rpa edilm si
v istehlak modell rinin d yi dirilm si üçün innovasiya
proqramlarının realiz edilm si;
- v t nda lara iqtisadi çiç kl nm ,
traf mühitin
v ziyy ti v sosial dal t arasındakı qar ılıqlı laq nin
d rk olunmasını t min ed c k t hsil almaq imkanı
verm k v bu m s l l rin h llind i tirak etm k.
B
riyy tin biosfer böhranlı antropogen t sirind n
çıxı yolunu g l c kd Yer kür sinin ekosistemin
antropogen t sirinin azaldacaq noosfer istiqam tinin sabit
inki afında görm k olar. T kamül xarakterli nisb t n l ng
h r k t h m real, h m d arzuolunan variantdır.
509
Davamlı inki afın sas prinsipl ri:
1992-ci ild Rio-de-Janeyroda q bul edilmi
traf
mühit v davamlı inki af üzr Deklarasiya
• Bütün insanlar t bi tl harmoniya t
kil ed n
sa lam v m hsuldar h yat hüququna malikdir;
• Davamlı inki afa nail olmaq üçün traf mühitin
mühafiz si inki af prosesinin ayrılmaz hiss si olmalı v
ondan ayrı n z rd tutulmamalıdır;
• Bugünkü v g l c k n sill r eyni hüquqa malikdir;
• H r bir dövl t, öz ehtiyatlarından suveren
kild
istifad etm k hüququna malikdir v bu f aliyy tin ba qa
dövl tin traf mühitin ziyan vurmamasını t min etm y
gör m suliyy t da ıyır;
• Çirkl ndirici çirkl nm il ba lı bütün x rcl ri
öd m lidir;
• T s rrüfat f aliyy ti
traf mühitin mühafiz si
sah sind müdafi xarakterli t dbirl rl mü ayi t
olunmalıdır;
• Dövl tl r traf mühitin qorunması il ba lı bir-biri il
m kda lıq etm lidir;
• H yat s viyy si arasındakı f rqi azaltmaq v dünya
halisinin bir çoxunun t l batının effektiv öd nilm si
510
m qs dil yoxsullu un aradan qaldırılması davamlı
inki afın z ruri
rtidir;
• Dövl t istehsal v istehlakda köhn modell rd n
istifad ni m hdudla dırmalı v l
v etm li, müvafiq
demoqrafik siyas ti d st kl m lidir;
• Ekoloji m s l l r bütün maraqlı t r fl rin i tirakı il
h ll edilm lidir. Milli s viyy d h r bir insan traf mühitl
ba lı olan müvafiq m lumatı ld etm k v q rarların
q bulunda i tirak etm k hüququna malik olmalıdır. traf
mühitin qorunması bütün sosial qrupların i tirakı il
h yata keçirilm lidir;
• Dövl t traf mühitin qorunması sah sind qanun-
vericiliyi effektiv
kild hazırlamalı v t tbiq etm lidir;
• Sülh, inki af v
traf mühitin mühafiz si bir-biri il
qar ılıqlı münasib td olan v ayrılmaz prosesl rdir
13.3. Ekoloji probleml rin h lli
Beyn lxalq s n dl rd
göst rildiyi kimi, traf mühi-
tin mühafiz si davamlı inki af üçün vacib amill rd n biri-
dir. Bu baxımdan davamlı inki af respublikada traf
mühitin qorunması v t bii resurslardan davamlı
istifad ni t l b edir. Bel ki, XXI srin günd liyind ir li
sürül n müdd aların mü yy n hiss si
traf mühitin
511
mühafiz si v t bii ehtiyatlardan s m r li istifad il
ba lıdır. Son ill rd traf mühitin mühafiz si v
ekoloji probleml rin h lli istiqam tind respublikamızda
mü yy n i görülmü dür. Bu baxımdan Az rbaycanda
davamlı inki afı t min etm k m qs dil
traf mühitin
mühafiz si v t bii ehtiyatlardan s m r li istifad
edilm sinin hüquqi bazası yaradılmı dır. Rio
Konfransından keç n müdd t rzind
halinin sa lamlı ı,
traf mühitin mühafiz si, ekoloji t hlük sizlik v t bii
resurslardan s m r li istifad y dair 20-d n çox milli qa-
nun q bul edilmi dir. Buna misal olaraq “Bitki mühafiz si
haqqında” (03.12.96), “ halinin sa lamlı ının qorunması
haqqında” (25.07.97), “Balıqçılıq haqqında” (27.03.98),
“Yerin t ki haqqında” (13.02.98), “ traf mühitin
mühafiz si haqqında” (08.06.99), “Heyvanlar al mi
haqqında” (08.06.99), “Ekoloji t hlük sizlik haqqında”
(08.06.99), “Atmosfer havasının qorunması haqqında”
(03.03.2001) v s. qanunları göst rm k olar.
Az rbaycanda
traf mühitin mühafiz si v t bii
ehtiyatlardan istifad sah sind milli s viyy d mü yy n
t
kilatı t dbirl r h yata keçirilmi dir:
- Yeni müst qil dövl tl r arasında Dünya Bankının
d st yi il ilk d f olaraq Az rbaycanda traf mühit
Dostları ilə paylaş: |