Muh?ndis ekologiyas? 11esas
Yüklə 3,46 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Davamlı inki afın sas prinsipl ri: 1992-ci ild Rio-de-Janeyroda q bul edilmi traf mühit v davamlı inki af üzr Deklarasiya
- 13.3. Ekoloji probleml rin h lli
507
insanların traf mühitin sa lamlıq raitind mümkün olacaq rifahını yax ıla dırmaqdır. Bu m nada "t bi ti yalnız güclü iqtisadiyyat müdafi ed bil r" ifad si d rin m na da ıyır. Bir çox ölk l r sabit inki afa keçidin öz milli konsepsiyalarını artıq q bul etmi l r. Sabit c miyy t - n sill r boyu mövcud olmaq qabiliyy tin malik, uzaqgör n, çevik, müdrik bir c miyy tdir. Öz-özlüyünd yeni texnologiyalar onlardan istifad nin müsb t, yaxud m nfi n tic l rini mü yy n etmir. H r ey kimin, nec v n üçün onlardan istifad etm sind n asılıdır. Buna gör insanın f rdi v ictimai üurunun, onun d y rinin, davranı normaları, qaydaları v n n l rinin, onun t bi t v ba qa insana münasib tinin d yi m si mühüm bir m s l dir. Sabit inki af b riyy tin qar ılıqlı asılılıqda bulunan paralel kild 3 m s l nin h llind müv ff qiyy t qazanmasına can atır: 1) iqtisadi inki afın artımı; 2)
traf mühitin v ekosisteml rin mühafiz v b rpası; 3) sosial dal tin b rq rar olması. nsanın t s rrüfat f aliyy tinin t bi t sisteml rin t siri, inki afın, t bi td n istifad i ind münasib,
508
idar etm nin yeni formalarının axtarı ını t l b edir. Sabit inki af - sava m d niyy tind n sülh v qeyri-zorakılıq m d niyy tin keçidin mütl q t rkib hiss sidir. Sabit inki afa nail olmanın sas prinsipl ri bunlar hesab oluna bil r: - qtisadi inki afın yeni ekoloji texnologiyalar sasında qurulması; - traf mühitin mühafiz sin dair qanunverici aktların i l nib t dric n h yata keçirilm si; - iqtisadi effektliyin, t bii ekosisteml rin b rpa edilm si v istehlak modell rinin d yi dirilm si üçün innovasiya proqramlarının realiz edilm si; - v t nda lara iqtisadi çiç kl nm , traf mühitin v ziyy ti v sosial dal t arasındakı qar ılıqlı laq nin d rk olunmasını t min ed c k t hsil almaq imkanı verm k v bu m s l l rin h llind i tirak etm k. B riyy tin biosfer böhranlı antropogen t sirind n çıxı yolunu g l c kd Yer kür sinin ekosistemin antropogen t sirinin azaldacaq noosfer istiqam tinin sabit inki afında görm k olar. T kamül xarakterli nisb t n l ng h r k t h m real, h m d arzuolunan variantdır. 509
Davamlı inki afın sas prinsipl ri: 1992-ci ild Rio-de-Janeyroda q bul edilmi traf mühit v davamlı inki af üzr Deklarasiya • Bütün insanlar t bi tl harmoniya t kil ed n sa lam v m hsuldar h yat hüququna malikdir; • Davamlı inki afa nail olmaq üçün traf mühitin mühafiz si inki af prosesinin ayrılmaz hiss si olmalı v ondan ayrı n z rd tutulmamalıdır; • Bugünkü v g l c k n sill r eyni hüquqa malikdir; • H r bir dövl t, öz ehtiyatlarından suveren kild
istifad etm k hüququna malikdir v bu f aliyy tin ba qa dövl tin traf mühitin ziyan vurmamasını t min etm y gör m suliyy t da ıyır; • Çirkl ndirici çirkl nm il ba lı bütün x rcl ri öd m lidir; • T s rrüfat f aliyy ti traf mühitin mühafiz si sah sind müdafi xarakterli t dbirl rl mü ayi t olunmalıdır; • Dövl tl r traf mühitin qorunması il ba lı bir-biri il m kda lıq etm lidir; • H yat s viyy si arasındakı f rqi azaltmaq v dünya halisinin bir çoxunun t l batının effektiv öd nilm si
510
m qs dil yoxsullu un aradan qaldırılması davamlı inki afın z ruri rtidir; • Dövl t istehsal v istehlakda köhn modell rd n istifad ni m hdudla dırmalı v l v etm li, müvafiq demoqrafik siyas ti d st kl m lidir; • Ekoloji m s l l r bütün maraqlı t r fl rin i tirakı il h ll edilm lidir. Milli s viyy d h r bir insan traf mühitl ba lı olan müvafiq m lumatı ld etm k v q rarların q bulunda i tirak etm k hüququna malik olmalıdır. traf mühitin qorunması bütün sosial qrupların i tirakı il h yata keçirilm lidir; • Dövl t traf mühitin qorunması sah sind qanun- vericiliyi effektiv kild hazırlamalı v t tbiq etm lidir; • Sülh, inki af v traf mühitin mühafiz si bir-biri il qar ılıqlı münasib td olan v ayrılmaz prosesl rdir
Beyn lxalq s n dl rd göst rildiyi kimi, traf mühi- tin mühafiz si davamlı inki af üçün vacib amill rd n biri- dir. Bu baxımdan davamlı inki af respublikada traf mühitin qorunması v t bii resurslardan davamlı istifad ni t l b edir. Bel ki, XXI srin günd liyind ir li sürül n müdd aların mü yy n hiss si traf mühitin
511
mühafiz si v t bii ehtiyatlardan s m r li istifad il ba lıdır. Son ill rd traf mühitin mühafiz si v ekoloji probleml rin h lli istiqam tind respublikamızda mü yy n i görülmü dür. Bu baxımdan Az rbaycanda davamlı inki afı t min etm k m qs dil traf mühitin mühafiz si v t bii ehtiyatlardan s m r li istifad edilm sinin hüquqi bazası yaradılmı dır. Rio Konfransından keç n müdd t rzind halinin sa lamlı ı, traf mühitin mühafiz si, ekoloji t hlük sizlik v t bii resurslardan s m r li istifad y dair 20-d n çox milli qa- nun q bul edilmi dir. Buna misal olaraq “Bitki mühafiz si haqqında” (03.12.96), “ halinin sa lamlı ının qorunması haqqında” (25.07.97), “Balıqçılıq haqqında” (27.03.98), “Yerin t ki haqqında” (13.02.98), “ traf mühitin mühafiz si haqqında” (08.06.99), “Heyvanlar al mi haqqında” (08.06.99), “Ekoloji t hlük sizlik haqqında” (08.06.99), “Atmosfer havasının qorunması haqqında” (03.03.2001) v s. qanunları göst rm k olar. Az rbaycanda traf mühitin mühafiz si v t bii ehtiyatlardan istifad sah sind milli s viyy d mü yy n t kilatı t dbirl r h yata keçirilmi dir: - Yeni müst qil dövl tl r arasında Dünya Bankının d st yi il ilk d f olaraq Az rbaycanda traf mühit Yüklə 3,46 Mb. Dostları ilə paylaş:
|