Muh?ndis ekologiyas? 11esas
Yüklə 3,46 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 12.3. Ekoloji qloballa manın t zahür formaları
- 13. Ekoloji siyas tin sas istiqam tl ri, sabit inki afa keçid v ekoloji probleml rin h lli. 13.1. Az rbaycan Respublikasında ekoloji siyas tin
490
v Kafan mis filizi fabrikinin s naye tullantı suları il çirkl nmi ölü çaydır. Erm nistan v Az rbaycan milli komit l rinin m lumatlarına sas n Oxçuçayda mis, d mir v molibdenin miqdarı normadan on v h tta yüz d f çoxdur. Sovet ttifaqının da ılması v Enm rnistanın elan olunmamı müharib si n tic sind çay m qs dyönlü kild çirkl ndirilir. Erm nistana qar ı yürüdül n hüquqi iddialar heç bir müsb t n tic l r verm yib. Beyn lxalq hüquq t kilatlarının v ekoloji t kilatların müdaxil si z ruri hesab olunur. 12.3. Ekoloji qloballa manın t zahür formaları Qloballa ma prosesinin n müxt lif istiqam t, strategiya v t zahürl ri ciddi t dqiq olunur. Qloballa manın iqtisadi, siyasi, m d ni, informasiya, geosiyasi, demoqrafik v s. sah l rd do urdu u prosesl r diqq t ayrılır, çoxlu t dqiqatlar h sr edilir, beyn lxalq simpozium v konfranslar keçirilir. srin sonlarında qlobal geosiyasi m kanda ba ver n d yi ik- likl rin ekoloji n tic l ri v perspektivd t zahürl ri dünya elmi ictimaiyy tini ciddi dü ündürm lidir. Bir-birin qar ı duran iki dünya sisteminin da ılması, lokal sivilizasiyaların qar ıdurmasını gücl ndirdi. Onların qlobal
491
h rbi münaqi y çevrilm si istiqam tind Q rb öz imkanlarından istifad edir. Lakin lokal görün n münaqi
l rin qlobal ekoloji t hlük do urması aspektinin t hlili kölg d qalmı dır. H r nec q bul edils d , bu gün planetimizd bütün sah l rd bir-biri il sıx çu la an, bir-birin qar ı duran iki dünya sisteminin da ılması, lokal sivilizasiyaların qar ıdurmasını gücl ndirdi. Dünyanın inki afında t bii-ekoloji faktorların rolu, tarixi m rh l l r bir-birini v z etdikc yüks l n x tl inki af etmi dir. H m d faktorların ümumb ri xarakteri d get-ged geni l nmi dir. Qlobal ekoloji böhranlar planetd ba ver n müharib v münaqi l rl bilavasit ba lı olmu dur. Üçüncü minilliyin astanasında dünyanın üzl diyi ekoloji böhran öz d rinliyi v hat si il xüsusil k skin xarakter da ıyır. Bu da ekoloji m kanın qloballa ma s viyy sinin daha yüks k x tt çatması il laq dardır. Ekoloji m kanın qloballa ması a a ıdakı sas formalarda t zahür edir: 1. ntensiv beyn lxalq mübadil nin formala ması n tic sind , el c d xarici investisiyaların f al t tbiqi il sas t bii ehtiyatların bütün növl rinin dünya miqyasında birg istifad si v m nims nilm si (m s l n, neft, neft
492
m hsulları, t bii qaz, lvan v qara metallurgiya, b zi rzaq m hsullarının növl ri v s.); 2. Qlobal miqyasda planet ziyan g tir n, ozon t b q sin t hlük yaradan s b bl rin, b riyy tin dayanıqlı inki afa keçm sinin mü yy n edilmi v dünyanın ks r ölk l rind h yata keçiril n qlobal ekoloji siyas tin realla dırılması sah sind görül n i l r; 3. Qlobal v lokal n qliyyat b k l ri v n qliyyat d hlizl ri (hava, d niz v s.); 4. Beyn lxalq ekoloji standart v normaların q bul edilm si, icrasına n zar t v onların pozulmasına t tbiq edil n sanksiyalar sisteminin movcudlu u; 5. T bii, ekoloji v texnogen f lak tl rin n tic l rinin (m s: Çernobıl AES, z lz l l r v s.) birg beyn lxalq s yl rl aradan qaldırılması praktikası; 6. Dünya dövl tl rinin rolu v m suliyy tl rinin artırılması, qlobal miqyaslı t dbirl r d st k verilm si m qs dil beyn lxalq ekoloji struktur v fondların (m s: Beyn lxalq ekoloji fond) yaradılması. Da lıq Qaraba münaqi sinin Az rbaycanın v dolayısı yolla bölg d v qlobal miqyasda t bi t vurdu u ziyan statistik göst ricil rd ksini tapmı dır. Bu baxımdan mövcud olan (az da olsa) t dqiqatlara
493
dayaqlanaraq münaqi beyn lxalq ekoloji problem kimi haqlı qabardılması günün n mühüm m s l l rind ndir. Münaqi nin günahkarları planetin t bi tin q sd etm k baxımından ekoloji terrorizmd ittiham olunmalıdırlar. Qloballa ma prosesind ilk d f olaraq dünyanın ümumi taleyinin formala masından danı ılırsa, Da lıq Qaraba t bi tin qar ı tör dilmi cinay tl r d m hz bu kontekstd n beyn lxalq ekoloji fondun siyas tind ksini tapmalıdır. 494
13. Ekoloji siyas tin sas istiqam tl ri, sabit inki afa keçid v ekoloji probleml rin h lli. 13.1. Az rbaycan Respublikasında ekoloji siyas tin sas istiqam tl ri Az rbaycan Respublikası z ngin t bii s rv tl r v inki af etmi s naye sah l rin malik olan bir dövl tdir. Lakin uzun ill rd n b ri yı ılıb qalmı ekoloji probleml r vaxtında öz h llini tapmadı ı üçün Respublikamızın traf mühiti h ddind n artıq çirkl ndirilmi dir. Hazırda respublikamızda h llini t cili t l b ed n bir sıra ekoloji probleml r vardır: su hövz l rinin, o cüml d n X z r d nizinin m i t v s naye sularının tullantıları il çirkl ndirilm si, X z r d nizinin s viyy sinin d yi m si il laq dar vurulan ziyanlar, atmosfer havasına z r rli qazların yol veril n normadan artıq atılması, biomüxt lifliyin azalması, torpaqların eroziyaya u raması v oranla ması, s naye v m i t tullantılarının utilizasiyası v s. 1992-ci ild Birl mi Mill tl r T kilatının t bbüsü
il Rio-de-Janeyro h rind keçirilmi beyn lxalq konfransda qeyd edildiyi kimi, dünyanın g l c k inki afı ilk növb d ekoloji probleml rin nec h ll olunmasından asılı olacaqdır. Bu konfransda dünyada mövcud olan
Yüklə 3,46 Mb. Dostları ilə paylaş:
|