478
11.6. Ultrab növ
yi v infraqırmızı üalanma v
onların t hlük si
ıq
üalanması – spektrin optik sah sind
elektromaqnit d yi m sidir; i ıq üalanması görün n v
görünm y n ultrab növ
yi (dal a uzunlu u 0,1 – 0,38
mkm olan) v infraqırmızı (dal a uzunlu u 0,78 – 3,4
mkm olan) üalardan ibar t olur. Ultrab növ
yi üalar
sas n kimy vi enerji da ıyıcısı, infraqırmızı üalar is
istilik da ıyıcı rolunu oynayır. Ultrab növ
yi
üalar
insan orqanizmin müsb t bioloji t sir göst rir v eyni
zamanda da d rinin tündl
m sin s b b olan eritel
effekti yaradır. Lakin ultrab növ
yi
üaların yüks k
intensivliyi d rinin v gözl rin tor qi asının yanmasına
s b b olur ki, bu da görm qabiliyy tinin itm si il
n tic l nir. Ultrab növ
yi
üalanma kvars lampaları,
elektrik qövsü, lazer qur uları il i l dikd , elektrik v qaz
qaynaqları i l rind meydana g lir. Ultrab növ
yi
üalanmalardan qorunmaq üçün paltar, parça, adi ü
eyn kl rd n istifad olunur. S nayed istilik
üalanmasının sas m nb yi – alovla yanan sobalar,
buxar k m rl ri v istilik aqreqatlarıdır.
stilik üalanmasından müdafi üsulları:
- istilikayırma m nb l rinin aradan qaldırılması;
479
- ekranlama (k rpic, t n k , asbest (odadavamlı lifli
mineral) v alüminiumdan hazırlanmı
ksetdirici ekran);
- uducu ekranlar (su v asma p rd l r);
- f rdi qorunmalar (i paltarı, keç
lyapalar,
istiy davamlı ayaqqabılar v
lc kl r, göy r ngli
ü
d n hazırlanmı qoruyucu eyn kl r).
11.7. traf mühitin radioaktiv çirkl nm l rd n
mühafiz si v radiasiya s viyy sin n zar t
traf mühitin radioaktiv çirkl nm d n mühafiz si
sah sind f aliyy t “Ekoloji t hlük sizlik haqqında”,
“ halinin radiasiya t hlük sizliyi haqqında”, “ traf
mühitin mühafiz si haqqında” Az rbaycan
Respublikasının Qanunları v bu qanunların icrası il
laq dar hazırlanmı “ traf mühit v t bii ehtiyatların
monitorinqinin aparılması qaydaları haqqında”
sasnam (Nazirl r Kabinetinin 1 iyul 2004-cü il
tarixli, 90 saylı q rarı il t sdiq edilmi dir) il h yata
keçirilir.
T bii mühitin radiasiya
raitin 2 göst rici üzr
n zar t edilir:
•
t bii radiasiya fonu;
•
atmosfer aerozollarının ümumi -radioaktivliyi
480
traf mühitin radiasiya fonu üzr günd lik
mü ahid l r ölk nin bütün bölg l rini
hat ed n 41
mü ahid m nt q sind olmaqla 36 nöqt d gün rzind
3 d f olmaqla saat 09:00, 15:00, 18:00 rad l rind ,
dig r 5 nöqt d (O uz,
amaxı, Ma ta a, Xanlar,
Kürd mir) radiasiya fonu haqqında m lumatların
fövq lad hallarda verilm si n z rd tutulmu dur.
Az rbaycanla h ms rh d dövl tl rin nüv enerjisi
mü ssis l ri oldu unu n z r alaraq, ölk
razisind
radiasiya s viyy sin operativ n zar tin t
kili m qs di
il ölk nin s rh dboyu razil rind , o cüml d n Qazax,
Beyl qan, Astara, Xaçmaz, Zaqatala, S d r k (Naxçıvan
MR), Bakıda avtomatla dırılmı qamma-fon monitorinq
b k si v informasiya mübadil si sisteminin
yaradılmasına ba lanılmı dır. Bu m qs dl Ekologiya v
T bii S rv tl r Nazirliyinin operativ rejimd f aliyy t
göst r n qeyd olunan struktur bölm l rind radiasiya
s viyy sini mexaniki üsulla ölçm y imkan ver n, Atom
Enerjisi üzr Beyn lxalq Agentlikl texniki m kda lıq
proqramı ç rçiv sind alınmı dozimetrik cihazlar
qura dırılmı dır.
Günd lik aparılan monitorinqin n tic l ri
sasında
“Respublika
razisind t bii mühitin faktiki radiasiya
481
raiti” adlı günd lik bülleten hazırlanaraq, ölk nin q rar
q bul ed n
xsl rin , dövl t orqanlarına t qdim olunur
v internetd yerl
dirilir.
Gün
üalarının f allı ından asılı olaraq günd lik
radiasiya fonu respublika razisind mövsüml r üzr
d yi k ndir. Bel ki, daxil olan m lumatların t hlili
göst rir ki, Bakı-Ab eron zonasında günd lik radiasiya
fonu qı mövsümünd 8-13 mkR/saat, yaz mövsümünd
7-14 mkR/saat, yay mövsümünd 6-13 mkR/saat, payız
mövsümünd is 7-15 mkr/saat arasında d yi ir v t bii
fondan cüzi k naraçıxma mü ahid olunur. Ümumilikd
is bu zonada günd lik radiasiya fonu 6-15 mkR/saat
arasında mü ahid edilir v t bii fon daxilind d yi ir.
Naxçıvan MR-nın razisind günd lik radiasiya fonu qı
mövsümünd 10-14 mkR/saat, yaz mövsümünd 10-15
mkR/saat, yay mövsümünd 10-16 mkR/saat, payız
mövsümünd is 10-15 mkR/saat arasında d yi ir.
Naxçıvan MR-nın razisind günd lik radiasiya fonu 10-
16 mkR/saat arasında (t bii fon daxilind ) mü ahid
dilir. Da k s n-G d b y zonasından daxil olan
mü ahid m lumatlarına sas n, bu zonada günd lik
radiasiya fonu qı mövsümünd 6-9 mkR/saat, yaz
mövsümünd 6-10 mkR/saat, yay mövsümünd 6-14
Dostları ilə paylaş: |