Muh?ndis ekologiyas? 11esas
Yüklə 3,46 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 12. Ekoloji f sadların t bi td ki enerji tarazlı ına t siri
482
mkR/saat, payız mövsümünd is 6-13 mkR/saat arasında d yi ir. Günd lik radiasiya fonu is 6-14 mkR/saat arasında (t bii fon daxilind ) mü ahid edilir. G nc -Qazax zonasında günd lik radiasiya fonunun göst ricil ri a a ıdakı kimi d yi ir: qı da 7-12 mkR/saat, yazda 7-13 mkR/saat, yayda 6-16 mkR/saat, payızda is 6-14 mkR/saat. Göründüyü kimi mövsüml r üzr bu zonada günd lik radiasiya fonunun göst ricil rind el d böyük d yi iklikl r ba vermir. Ümumilikd is G nc - Qazax zonasında günd lik radiasiya fonu 6-16 mkR/saat arasında d yi ir v t bii fondan kiçik k naraçıxmalarla mü ahid olunsa da, bunlar mövsümi xarakter da ıyır. Zaqatala- ki, amaxı-Quba zonasında da süxurlarının fiziki-kimy vi xüsusiyy tl rind n asılı olaraq t bii fon dig r zonalara nisb t n yüks kdir. Bel ki, bu zonanın günd lik radiasiya fon göst ricil ri qı mövsümünd 7-23 mkR/saat, yaz mövsümünd 7-23 mkR/saat, yay mövsümünd 9-23 mkR/saat, payız mövsümünd is 7- 23 mkR/saat olmu dur. Bu zonada günd lik radiasiya fonu göst ricil rinin yüks k olmasına baxmayaraq, t bii fon daxilind (7-23 mkR/saat) d yi ir. M rk zi Aran zonasındakı m nt q l rd n daxil olan mü ahid m lumatlarına sas n bu zonada günd lik radiasiya fonu
483
mövsüml r üzr a a ıdakı kimi d yi ir: qı da 6-15 mkR/saat, yazda 6-15 mkR/saat, yayda 6-17 mkR/saat, payızda is 6-16 mkR/saat olmu dur. Bütün mövsuml rd bu zonada kiçik amplitudalarda k naraçıxmalar mü ahid olunur, lakin bunlar mövsümi xarakter da ıyır. Ümumilikd is bu zonada günd lik radiasiya fonu (6-17 mkR/saat) t bii fon daxilind d yi ir. L nk ran-Astara zonasında günd lik radiasiya fonu qı mövsümünd 5-16 mkR/saat, yaz mövsümünd 5-15 mkR/saat, yay mövsümünd 8-17 mkR/saat, payız mövsümünd 5-18 mkR/saat arasında d yi ir. Bu zonada günd lik radiasiya fonu (5-18 mkR/saat) t bii fon daxilind d yi ir. T bii fondan cüzi k naraçıxmalar mü ahid olunsa da, bu mövsümi xarakter da ıyır. tmosfer aerozollarının ümumi -radioaktivliyi üzr mü ahid l r ölk nin 11 m nt q sind (Bakı, Sumqayıt, G nc , L nk ran, Zaqatala, ki, Quba, Naxçıvan, A stafa, A cab di v Neft da larında) aparılır. Ümumilikd respublika razisind radiasiya s viyy si t bii fon daxilind d yi ir.
484
12. Ekoloji f sadların t bi td ki enerji tarazlı ına t siri H l
I srd aliml r t bii müvazin tin m hz insanlar t r find n pozulmasını k f etdil r. Onlar bunun a ır f sadlar yetir c yini sübut etm y v bunun qar ısının alınması proqramlarını i l yib hazırlama a ba ladılar. Lakin bütün bunlar kapital v biznes maraqlarına uy un g lm diyi üçün el proqram olaraq da qaldı, h yata keçirilm di. Amma el bir va t g ldi ki, kapital v biznes ekologiyaya ist nil n diqq ti yön ltm y hazır oldu. Va tında aliml r sosial ekologiya bar d d danı ma a ba ladılar. Bu elmi sah h rl rin m kanca müt
kkilliyinin v mü t lif sosial qrupların h rl rd
m skunla masının iqtisadi r qab td n asılılı ını göst rirdi. Sosial ekologiya t kc traf mühiti sistemli öyr nm di, h m d insan c miyy ti il traf mühitin qar ılıqlı laq sinin sosial me anizml rini ara dırdı. M qs d ekologiyanın qar ısında mane ola bil c k bütün s b bl ri aradan qaldırmaq idi. Onlar insan v t bi t arasındakı qar ılıqlı münasib tl rin idar edilm si v rasionalla dırılması bar d m s l l r hazırlayırdılar. Ekoloqların böyük bir qismi ekoloji böhranın ilkin s b bini elmi-te niki t r qqid görm y ba lamı dı. Dig r bir
485
qisim is elmi-te nologiyanın l v olunmasını yo , onu yenid n qurma ı, traf mühiti çirkl ndirm y g tirib çı aran te noloji s hvl ri etm m yi, yeni n qliyyat, energetika v sair sisteml r yaratma ı t klif edirdi. Onlar Yerin atmosferind istilik yaradan amill rin tarazlı ının pozuldu unu da bildirir v h lli yollarını göst rirl r. slind yer isti ana sistemi il qızdırılır. Y ni, Gün d n
g l n üalar birba a, mane siz g lib yer çatdıqda burada m nfi 20 d r c d n artıq h rar t yarada bilmir. Amma yerd n 25 kilometr yüks klikd su buxarı, karbon, metan, ozon v s. qazlardan ibar t üsusi ozon t b q si öz t rkibin gör bu m s l d mühüm rol oynayır v h rar ti artırır. Yerd n ks olunan üalar geriy qayıtdıqda ozon t b q si onu bir d Yer qaytarır v bu zaman Yerd h rar t +39 d r c selsiy yüks lir. g r ozon t b q si olmazsa Yerd d Marsda oldu u kimi daim buz v a ta yaranar, su maye halına dü m z. Qlobal istil m y sas s b b isti ana effekti yaradan bu atmosfer qatında karbon qazının v metanın miqdarının artmasıdır. Çünki bu zaman ozon qatı nazilmi v ziyy t dü ür. Bunun qar ısını almaqdan ötrü insanlıq daha az karbon yarada bil c k istehsala v istehlaka üstünlük verm lidir. Amma bu ictimai v b ri h miyy t da ıyan Yüklə 3,46 Mb. Dostları ilə paylaş:
|