Mundarija Kirish I bob. Nazariy ma’lumotlar
III.4 Yer va Oyning Quyosh atrofida harakati mavzusini oʻqitishda PhET
Yüklə 243,33 Kb.
|
| III.4 Yer va Oyning Quyosh atrofida harakati mavzusini oʻqitishda PhET
interactive simulations dasturidan foydalanish Yer va Oyning Quyosh atrofidagi harakatini oʻqitishda maxsus ishlangan maketdan foydalanish mumkin. Maket dastagi harakatga keltirilsa Yer va Oyning Quyosh atrofidagi harakati yuzaga keladi. Lekin bu uskuna hamma oʻquv oʻrinlarida bor deb aytolmaymiz. Shunday boʻlsada dars jarayonida bu harkatni o’quvchilarga verual tarzda namoyish qilish mumkin. Buning uchun PhET ning rasmiy veb sayti orqali “gravity-and-orbits_en.jar” simulatsiyasini yuklab olishimiz kerak yoki shu joyning oʻzida foydalanishimiz uchun ochishimiz kerak. Oʻquvchilarga simulyatsiyani yuklab olishni yoki veb saytning oʻzida foydalanishni koʻrsatishimiz uchun bizga internet tarmogʻiga ulangan kompyuter kerak boʻladi. Hozirgi shart- sharoitlardan kelib chiqib aytadigan boʻlsak, oʻquvchilarning bu boradagi koʻnikma va malakalarini shakillantirish birmuncha muammolarni yuzaga keltiradi. Chunki hamma oʻquv oʻrinlarida ham bunday imkoniyatlar tashkil qilingan deb ayta olmaymiz. Bunday holatda oʻqituvchilarning oʻzlaridan biroz faollik va jonkuyarlik talab qilinadi. Simulyatsiyani yuklab olish uchun PhET veb saytiga kiramiz va simuyatsiya 53
“Physics” boʻlimi tanlanadi. Bu boʻlimdan “motion” ya’ni harakat boʻlimi tanlanadi. Bu boʻlim ichida harakatga bogʻliq simulyatsiyalar jamlangan. Ular ichidan gravity-and-orbits_en.jar simulyatsiyasi tanlanadi. Simulyatsiya yuklab olinib oquvchilarga namoyishga tayyorlanadi. Buning uchun bizga kompyuter va proektor bilan taminlangan xona zarur boʻladi. Simulyatsiya yangi mavzuni oʻtish jarayonida ma’ruza haqida qisqacha ma’lumot berilgandan keyin namoyish qilinishi maqsadga muvofiq. Shunda biz ma’ruza jarayonini namoyish bilan uygʻunlikda olib borishimiz mumkin. Oʻquvchilarda eshitish sezgi organi bilan koʻrish sezgi organlaridan birgalikda qabul qilinayotgan informatsiyalar xotirada chuqirroq saqlab qolinadi. Simulyatsiya ochilganda ekranda quyidagi oyna ochiladi. Koʻrib turganimizday markazda sariq rangda Quyosh tasvirlangan, uning yonida esa yer sayyorasi tasvirlangan. Oʻng tomondagi uskunalar paneli orqali harakatning turli koʻrinishlarini koʻrishimiz mumkin. Bular: 1. Yerning Quyosh atrofidagi harakati. 2. Yer va Oyning Quyosh atrofidagi harakati. 3. Oyning Yer atrofidagi harakati. 4. Sun’iy yoʻldoshning Yer atrofidagi harakati. 54
kuchining yoʻnalishini koʻrsatish, tezlanishning yoʻnalishini koʻrsatish, traektoriya va koordinatani koʻrsatish tugmalari joylashtirilgan. Undan tashqari Quyosh va Yerning hajmi(massasi)ni oʻzgartirish mimkin. Simulyatsiyada aylanish tezligini oshirish yoki koʻrinish maydonini kattalashtirish mumkin. Reset va Reset all tugmalari orqali esa barcha oʻzgartirishlar va harakat jarayonini qaytadan boshlashimiz mumkin. Tugmasi orqali harakatni boshlashimiz mumkin. Mavzu yuzasidagi harakat turini oʻquvchilarga namoyish qilish uchun 2-harakat turini tanlab harakatni boshlash tugmasini bosaniz. Oy va Yerning traektoriyasini koʻrish uchun Path tugmasini yoqamiz. Bu holda ekranda quyidagi koʻrinish hosil boʻladi. Oʻuvchilarga mavzu yuzasidan nazariy ma’lumotlarni berish bilan birgalikda simulyatsiya namoyish qilinadi va buning orqasidan ularning koʻnikmalari shakillantiriladi. Gravitatsiya kuchi va tezlanishning yoʻnalishi yoqilib oʻquvchilarga koʻrsatiladi. Gravitatsiyani oʻchirsak yoki Quyosh va Yer massalarini har xil tarzda oʻzgartirsak qanday holat yuz berishini koʻrsatiladi. Bu esa oʻquvchilarda mavzu yuzasidagi qonun va qonuniyatlarni chuqur anglashda katta samara beradi. 55
Xulosa Bugungi kunda ta’lim sohasida ta’lim jarayonini interfaol tarzda tashkil qilish, darslarni yangi pedagogik va axborot texnologiyalariga boyitgan holda oʻqitish kerakligi bot-bot takidlanmoqda. Lekin shuni aytib oʻtish joizki, koʻp hollarda bu faqat quruq gapligicha qolib ketmoqda. Dars jarayoni avvalgidek ananaviy tarzda oʻtkazilmoqda. Toʻgʻri har bir darsni pedagogik texnologiyalar, interfaol metodar bilan oʻtish toʻgʻri kelmas. Bunda oʻquvchilar dars jarayonidagi «oʻyin» holatiga koʻnikib qolib, dars jarayonidagi ma’lumotlarni jiddiy qabul qilmasliklari mumkin. Lekin texnologiyalar oʻz oʻrnida meyorida qoʻllanilsa ta’lim sifatini oshirishi shubhasiz. Texnologiya birinchi navbatda oʻquvchilarni dars jarayoniga qiziqtira olishi va ikkinchi tarafdan bilimlarni osonroq egallashlariga yordam berishi kerak. Shu jihatlarni hisobga olgan holda bitiruv malakaviy ishim orqali “PhET Interactive Simulations dasturi yordamida Yer va Oyning Quyosh atrofidagi harakati mavzusini oʻqitish”ni yoritib berdim. Bitiruv malakaviy ishimni yoritishda zamonaviy axborot va pedagogik texnologiyalarini qoʻlladim. Bu, bugungi kunda biroz oʻquvchilar qiziqishlaridan chetda qolayotgan astronomiya sohasiga qiziqishlarini orttirishiga ishonaman. Undan tashqari oʻquvchilarni axborot texnologiyalardan toʻgʻri foydalanishlariga undaydi deb oʻylayman. Bitiruv malakaviy ishim orqali umumiy oʻrta ta’lim maktablari 9-sinflari uchun va akademik litsey talabalari uchun Yer va Oyning Quyosh atrofidagi harakati mavzusida namunaviy dars ishlanmalar taqdim qildim. Bu dars ishlanmalarni amalda dars jarayonida qoʻllashni taklif qilaman va bu darsning samarali oʻtishini ta’minlaydi deb oʻylayman. Yüklə 243,33 Kb. Dostları ilə paylaş:
|