MüNDƏRĠcat beynəlxalq münasġBƏTLƏr və ĠQTĠsadġyyat

Tezislər 
 
93 
alimlərin  ardıcıllarının  yaxĢısı,  kəramətli  fəqihlərin  qaymağı,  adil,  zəki,  alim, 
özünə  qarĢı  tələbkar,  dinin  hafizi,  onu  alçaldanlara  qarĢı  mübariz,  mövlasının 
əmrinə müti,  mərhum  Hacı  Molla Əhməd  Badkubinin əməlisaleh oğlu  Axund 
Molla Əbdülkərim orta həddən baĢlayaraq öz dininin yolunda müvəffəqiyyətini 
davam  etdirmiĢ,  inam  və  etimad  yeri  olmuĢdur.  ġəriət  məsələlərində  bütün 
hesablama  iĢlərini,  o  cümlədən,  yetimlərin  himayəsi,  vəsisi  olmayanın  mirası, 
xeyriyyə  məqsədinə  vəsiyyət  edilmiĢ  malın  qorunması,  Ģəriət  istiqamətlərini 
əxz etmiĢdir. Çox hörmətli imam əleyhissalamın payını bir daha aĢkarlamıĢdır. 
Onun  Ģəriət  sərəncamları  keçmiĢ  və    indiki  iĢlərdə  nümunəvi  bilinir...  Onun 
marağı nəhayətsiz olduğu kimi, hörməti də sonsuzdur.‖ Ərəb-fars dilində olan 
icazənamə alimin öz xətti ilə yazılmıĢ, sonda içində ―Əl-Abd Məhəmməd Əli‖ 
sözləri yazılmıĢ dördkünc möhrü basılmıĢdır.  
Açar sözlər: Naxçıvani, icazənamə, vəsi, Ģəriət 
 
 
AZƏRBAYCAN DĠLĠNĠN ĠNKĠġAFINDA  HEYDƏR  ƏLĠYEVĠN 
TARĠXĠ  ROLU                                                                                                         
HƏCƏR HÜSEYNOVA 
Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti 
[e-mail]
 
          
Ulu  öndərimiz  Heydər  Əliyev  bütün  sahələrdə  olduğu  kimi,  dilimizin 
inkiĢafında  da  müstəsna  xidmətlər  göstərmiĢ  tarixi  Ģəxsiyyətdir.  O  bütün 
fəaliyyəti boyu  Azərbaycan dilinin inkiĢafına xüsusi diqqət yetirmiĢdir.          
          Zaman-zaman  hər  bir  xalqın  inkiĢafında  və  tərəqqisində  müstəsna 
xidmətlər  göstərmiĢ  Ģəxsiyyətlər  yetiĢir.  Ulu  öndər  Heydər  Əliyev  xalqımızın 
yetiĢdirdiyi  ən  böyük  Ģəxsiyyətlərdən  biridir.  Məhz  xalqımız  üçün  göstərdiyi 
misilsiz  xidmətlər  Heydər  Əliyevi  Ümummilli  lider  zirvəsinə  yüksəldib.  Bu 
xidmətlərin nəticəsidir ki, hər il 10 may tarixi xalqımız tərəfindən milli bayram 
səviyyəsində  qeyd  olunur.  Təsadüfi  deyil  ki,  məhz  Ümummilli  liderimiz 
Heydər Əliyevin ötən əsrin 70-ci illərinin əvvəllərindən baĢlayaraq xalqımızın 
milli-mənəvi  dəyərlərinin  qorunması,  tariximizin  düzgün  istiqamətdə 
öyrənilməsi,  ana  dilimizin  rolunun  artırılması,  xalqın  azadlıq  istəyinin 
təcəssümü kimi ortaya çıxan ədəbi-bədii nümunələrin hücumlardan qorunması 
istiqamətində  apardığı  məqsədyönlü  siyasət  cəmiyyətdə  milli  ruhun  oyanıĢına 
təkan verdi. Ulu öndər Heydər Əliyev Azərbaycanın gələcək müstəqilliyi üçün 
zəruri  olacaq  sosial-iqtisadi  əsasları,  infrastruktur  təminatını,  milli  kadr 
potensialını formalaĢdırdı. Xalqımıza milli dövlətçilik düĢüncəsini aĢıladı. Hər 
bir azərbaycanlı özünü vətən torpaqlarının gələcəyinə görə məsuliyyət daĢıyan 
vətəndaĢ  kimi  dərk  etməyə  baĢladı.  Ölkə  üçün  gərəkli  mütəxəssislərin 
hazırlanması  məqsədilə  1970-1982-ci  illər  arasında  və  daha  sonralar  minlərlə 
azərbaycanlı gənc məhz Heydər Əliyevin təĢəbbüsü əsasında keçmiĢ SSRĠ-nin 

---

Beynəlxalq  İpək Yolu  
 
 
94 
müxtəlif  Ģəhərlərindəki  nüfuzlu  ali  məktəblərdə  təhsil  almağa  göndərildilər. 
Sadalananlar  Ulu  Öndər  Heydər  Əliyevin  sovet  Azərbaycanına  rəhbərliyi 
dövründə siyasi iradəsi  əsasında görülmüĢ iĢlərin yalnız məhdud bir hissəsidir 
və bütün  bunlar 80-ci  illərin  sonlarına doğru Azərbaycanın  istiqlal  mübarizəsi 
tarixinin hərəkətverici qüvvəsi rolunda çıxıĢ etdi. 
       Ana dili hər bir xalqın varlığını təsdiq edən baĢlıca amildir. Ana dilimizin-
Azərbaycan  dilinin  inkiĢafına  Ümummilli  liderimiz  Heydər  Əliyev  xüsusi 
diqqət  yetirib.  Ana  dili  hər  bir  xalqın  milli  sərvəti,  həmin  xalqın  varlığının 
təsdiqidir.  Dil  millətin  formalaĢmasında  vacib  olan  amillərdən  biridir.  Xalqın 
keçdiyi tarixi  yol, onun mədəni səviyyəsi, ilk növbədə, onun dilində öz əksini 
tapır.  Dil  həm  də,  çətin  tarixi-siyasi  dövrlərdə  millətin  varlığını  davam 
etdirməsi üçün əsas vasitədir. Dilini itirən xalq məhvə məhkumdur. Azərbaycan 
dili  də  Azərbaycan  xalqının  milli  sərvətidir  və  xalqımız,  millətimiz  dünya 
durduqca  bu  sərvətin  qayğısına  qalmalı  və  dilimizi  gələcək  nəsillərə 
ötürməlidir. 
Açar sözlər: dil siyasəti, dilin inkiĢafı, dövlət qayğısı, ana dili 
 
 
ELASTĠK LÖVHƏ, SIXILAN  ÖZLÜ  MAYE VƏ SƏRT DĠVARDAN 
ƏMƏLƏ GƏLƏN HĠDRO-ELASTĠK SĠSTEMƏ TƏSĠR EDƏN 
HƏRƏKƏTLĠ YÜKÜN DĠNAMĠKASI HAQQINDA 
MƏFTUN ĠSMAYILOV                                                                                                           
―Naxçıvan‖ Universiteti                                                                                                                 
[e-mail] 
 
ĠĢdə müstəvi deformasiya vəziyyətində elastk lövhə, sıxılan özlü Nyuton 
mayesi  və  sərt  divardan  əmələ  gələn  hidro-elastik  sistemə  təsir  edən  sabit 
sürətlə hərəkət edən nöqtəvi yükün dinamikası tədqiq edilir. Lövhənin hərəkət 
tənlikləri xətti elasto-dinamika nəzəriyyəsi çərçivəsində aĢağıdakı kimi yazılır: 
    





















j
i
i
j
ij
ij
ij
j
i
ij
x
u
x
u
t
u
x
2
1
  
,
2
  
,
ij
2
2






.                                 
(1) 
Mayenin hərəkəti isə xəttiləĢdirilmiĢ Naviye-Stoks tənlikləri ilə verilir: 
              
2
(1)
(1)
(1)
(1)
(1)
0
(
)
0
j
i
i
j
j
i
j
i
v
v
v
p
t
x x
x
x x














 

 
,    
(1)
(1)
0
0
j
j
v
t
x








,          
     


(1)
(1)
(1)
2
ij
ij
ij
T
p
e
  

 


,   
1
2
1
2
v
v
x
x







,       
1
2
j
i
ij
j
i
v
v
e
x
x














. 
(1)
2
0
(1)
p
a




                             
(2) 
Lövhə üzərində, lövhə və maye arasında, maye ilə sərt divar arasında asağıdakı 
Ģərtlər ödənir: 

---