Mundəricat I böLMƏ. Konstitusiya hüququnun ümumnəzəri
Yüklə 5,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
müxtəlif nəticələri barədə mütləq xəstəyə məlumat verilməlidir. Şəxsin fiziki toxunulmazlığı bir sıra hallarda, xüsusilə də cinayət prosesində məhdudlaşdırıla bilər. Burada fiziki toxunulmazlığın məhdudlaşdırılması cəmiyyətin və işin istintaqı naminə əslində şəxsi müəyyən hərəkətə məcbur etmək anlamına gəlir. Psixi toxunulmazlıq şəxsin psixikasının, onun orqanizminin psixi funksiyalarının toxunulmazlığını bildirir. Bu səhhətə və psixi sağlamlığa zərər vuran metodlann tətbiqinin yolverilməzliyi, hipnoz və digər xüsusi metodlardan istifadə etməklə dindirmənin yolverilməzliyi, psixi təzyiq göstərmənin yolverilməzliyi şəklində təzahür edir. Bundan başqa, Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məeəllə- sində əks olunan bir çox normalar şəxsə psixi təzyiq göstərməklə əldə edilmiş ifadə alınmasını qadağan edir, prosessual qanunvericilik isə bu cür qanundan kənar yolla əldə edilmiş sübutları sübut kimi qəbul etmir. Vətəndaşların birbaşa özü və yaxın saydığı insanlarla bağlı olan, açıqlanması onların mənafeyinə hər hansı şəkildə ziyan vuran hər cür həyati məsələlər şəxsi həyat anlayışı ilə ehtiva edilir. İnsan bəzən öz fəaliyyətinin müəyyən bir hissəsini başqalarından gizlədir. Adətən, bu ya əxlaq normalarına görə belə tələb olunduğu üçün həyata keçirilir, ya da şəxs başqalarının münasibətinin onun üçün vacib məsələyə mənfi təsir edəcəyini nəzərə alaraq bunu edir. Bu yolla fərd ona məxsus olanı nəinki dövlətdən, həm də cəmiyyətin arzuolunmayan təsirindən qorumuş olur. Bundan başqa, insan fəaliyyətinin bir çox tərəfləri özünün xüsusiyyətlərinə, mahiyyətinə görə daim gizli saxlanılır (məsələn, intim münasibətlər). Bu cür məsələlərdə toxunulmazlığın pozulması mövcud münasibətlərə mənfi təsir edir və vətəndaşın mənafeyinə toxunur. Odur ki, qanun — 158 — vericilik şəxsi həyatın qorunması üçün sirr anlayışını qanunvericilik sisteminə daxil edir. Lakin nəzərə almaq lazımdır ki, sirr sadəcə olaraq şəxsi həyatla bağlı deyil, daha geniş anlayışdır və zəruri hallarda fəaliyyət və ya başqa hüquqi məsələ ilə bağlı cəmiyyətə informasiya ötürülməsinin qarşısını alan xüsusi hüquqi institutdur. Sirr sayılan hər bir məlumat və ya digər məsələ kütləvi informasiya kimi cəmiyyətə çatdırıla, müzakirə edilə və qiymətləndirilə bilməz. Yalnız qanunla qoyulan şərtlər tam ödəndikdən sonra bu məsələlər sirr kimi onlara şamil edilmiş hüquqi rejimdən çıxarıla bilər. Şəxsi münasibətlərin də böyük bir hissəsi lazım gəldikdə sirr hesab olunur. Lakin insanın sirr hesab edib başqalarından təbii olaraq gizlətdiyi məsələlərlə qanunun sirr hesab edib müdafiəyə aldığı məsələləri fərqləndirmək lazımdır. Bəzən bunlar üst-üstə düşməyə də bilər. Sırf şəxsi sirlə peşə sirrini də fərqləndirək lazımdır. Peşə sirri, adətən, şəxsə peşə fəaliyyətindən irəli gələrək etibar edilən, lakin birbaşa ona deyil, başqasının şəxsi məsələlərinə aid olan sirdir. Peşə sirrini şəxs ona görə qorumalıdır ki, burada başqasının mənafeyi vardır. Peşə sirrinin daşıyıcıları (vəkillər, müstəntiqlər, hakimlər, həkimlər, övladlığa götürmə məsələləri ilə məşğul olan müvafiq işçilər və s.) bu sirrin yayılmasına görə məsuliyyət daşıyırlar və bu sirr yalnız qanunla və ya sirrin əslində məxsus olduğu şəxsin razılığı ilə açıla bilər. Əlbəttə, peşə sahiblərinə həvalə edilən hər bir şəxsi informasiya özlüyündə sirr əhəmiyyətinə malik deyil, lakin müvafiq peşə sahibləri müraciət edənin tələbi olduqda, məzmunundan asılı olmayaraq hər bir informasiyanı sirr kimi qorumalıdırlar. Qanunla müəyyən edilmişdir ki, şəxsi sirr və istintaq sirri sayılan məsə — 159 — lələrə dair işlərə məhkəmə baxışı zamanı qapalı məhkəmə iclasında baxıla bilər. Hər bir peşə sin'inə müəyyən faktlar daxildir. Məsələn, tibb peşəsində bu faktlar tibbi yardım üçün müraciətin özündən, pasientin xəstəliyinin prosesindən (diaqnoz- qoyma, müalicə), xəstənin patoloji vəziyyəti haqqında hər hansı digər məlumatlardan ibarətdir. Vəkil peşəsinin sirri hüquqi yardımdan, müdafiə üçün müraciət faktının özündən, cinayət hadisəsi və onun iştirakçıları haqqında hər cür məlumatdan, iş üzrə iştirakçırahn şəxsi həyatı haqqında cinayət və ya mülki işdən əldə edilən məlumatlardan, vəkilin müttəhimlə hər hansı şəkildə saxladığı əlaqədən (yazışma, ikitərəfli söhbət və s.) ibarətdir. Vəkilin şahid kimi dindirilməsi qadağandır. İstənilən peşə üçün müvafiq peşə sirrinin komponentlərinin göstərilən qaydada şərhini vermək olar.
Şəxsi sirrin açılması ancaq qanunla qoyulmuş qaydada və həddə həyata keçirilə bilər. Adətən, şəxsi sirr cinayətkarlıqla mübarizə, sağlamlığın mühafizəsi və fövqəladə və ya hərbi vəziyyətin tətbiqi zamanı açıla bilər. Şəxsi sirr və toxunulmazlıq məsələləri daha çox şəxs cəza çəkərkən məhdudlaşdırılır (göndərilən məhsulların, yazışmaların yoxlanılması və s.). Şəxsi həyatla bağlı məlumatlar bəzən cinayətin açılması üçün zəruri olur və bu zaman sirrin daşıyıcısının istintaqa cəlb olunmasından asılı olmayaraq, bu şəxsi sirr öz statusunu saxlayır. Şəxsi həyata aid məlumatlar ekspertiza və s. istintaq hərəkətləri yolu ilə də müəyyən edilə bilər. İnsanların bir-birinə müxtəlif rabitə vasitələri ilə ötürdükləri informasiya da senzuraya məruz qala bilməz və onların şəxsi sirr sayılıb-sayılma- masından asılı olmayaraq, şəxs özü razı olmadığı təqdirdə ondan bu barədə hər hansı əsas olmadan məlumat tə — 160 — Yüklə 5,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|