MüNDƏRİcat ramazan ayi – İlahi TƏqva üZƏRİNDƏ İradəNİn təRBİYƏ olunmasi ayi
Yüklə 5,24 Mb. Pdf görüntüsü
|
MİLLİ GÖRÜŞ 71
Allahın dostları olduğunuzu iddia edirsinizsə və bu iddianızda doğrusunuzsa, onda ölüm diləyin! Halbuki onlar öz əlləri ilə etdikləri pis əməllərə görə heç vaxt ölümü diləməzlər. Allah zalımları çox gözəl tanıyandır!” 4 İmam Zeynəlabidin əleyhissəlamdan nəql olunan “Məkarimul-Əxlaq” duasında deyilir: “Ömrüm sənə
müəyyən əmələ razı olur, çünki o əməl həyatda ona müəyyən fürsətlər, qazanclar və mənfəətlər verir, lakin başqa müsəlmanların bunu əldə etməsini istəmir. Bu eqoistlik və xudbinlik insanı öz şəxsi zindanında yaşamağa, arzularında, xəyallarında və özü üçün çəkdiyi hər bir planda özünü müsəlmanlardan ayırmağa məcbur edir. Bu isə müsəlmana yaraşmayan bir şeydir. Hədisdə buyurulur: “Sizdən biri özü üçün
İnsan hər gün ünsiyyətdə olduğu insanlardan çoxlu sözlər eşidir, lakin eşitdiyi hər bir söz doğru deyil. Bəzən insanlar sənə yalan da deyə bilərlər. Hətta kütləvi informasiya vasitələri doğru olmayan fikirlər söyləyə bilərlər. Eşitdiyin xəbəri ələkdən keçirməyə çalış və camaata sənin üçün doğruluğu sübuta yetmiş şeyi danış. Hər eşitdiyini danışma, çünki eşitdiyin bəzi şeylər yalan ola bilər və bununla da sənin sözün bəzi hissələri ilə olsa da belə yalan söz olar. “… Xalqın sənə danışdığı hər şeyi də rədd etmə. Nadanlıq və cahillik olaraq bu sənə kifayət edər. …” Bəzən camaat sənə siyasi, ictimai, iqtisadi, təhlükəsizlik işləri və s. ilə əlaqədar bir çox məlumatlar verirlər. Bəzi adamlar eşitdiyi hər bir xəbəri dərhal inkar edir. Bu, cahillikdir. Camaatın sənə danışdığı hər şeyin bütünlükdə yalan olması zəruri bir şey deyildir. O danışılanların içərisində bəzi doğru cəhətlər də olur. Sən onların sözlərini araşdırmalısan. O zaman həqiqi olanları görərsən. Ola bilsin ki, o sözlərin içində bəzi yalanların da olduğunu görərsən. Sənin üçün doğruluğu sübuta yetmiş fikri təsdiq etməli, doğruluğu sübuta yetməmiş fikri isə təkzib etməlisən. Eşitdiyin məlumatlar barəsində hökm çıxarmamışdan əvvəl yalanla doğrunu bir-birindən ayırmaq üçün onu dəqiqləşdir. Camaatın sənə danışdığı sözləri də tamamilə təkzib etmə. Ola bilsin ki, o xəbərlərin içində bəzi həqiqi fikirlər də vardır. Hökmündə dəqiq ol.
nəzarətə götürülməsində iradə gücünü təmsil edir. Qeyz sənin daxilində qaynayıb partladıqda səni nəticəsi bəyənilməyən şeylərə doğru sövq edir və sən ağlının yox, hisslərinin təsiri altında hərəkət etməyə başlayırsan, çünki insanın qeyzi hərəkətə gəldikdə ağlı susur və qeyz ağlın açılışına maneçilik törədir. Allah-Taala Quran-kərimdə “qeyzin udulması”nın Cənnət əhlinin sifətlərindən olduğunu qeyd etmişdir:
Allah sənə hər hansı bir nemət əta etdikdə, istər mal, yaxud məqam, yaxud elm, yaxud afiyət olsun, bu neməti qorumağa çalış və ona qarşı səhlənkar davranma, əksinə onların qədrini bil, onları artır və o nemətin bütün ünsürlərini qüvvətləndirmək üzərində işlə.
Allahın sənin üçün olan kəramətini təmsil edir. Ona görə də sən ilahi kəraməti zay etməməlisən, əksinə onu Allahın istədiyi yolda hərəkətə gətirməlisən. Ələlxüsus, burada diqqət edilməsi lazım olan bir nöqtə vardır; o da budur ki, Allah hər bir nemətin yanına məsuliyyət və cavabdehlik də qoymuşdur. Allahın fərdə verdiyi hər hansı bir nemət onun yanında camaatın bir əmanətidir, çünki camaat müstəqil bir şey və cəmiyyət də fəzadan asılmış bir şey deyildir. O məndən, səndən və digərlərindən ibarət olan bir varlıqdır. Ümmət də məndən, səndən və digərlərindən ibarətdir. Ümmətin gücü onun fərdlərinin gücündədir. Sən belə hesab etməməlisən ki, Allahın sənə əta etdiyi mal, yaxud iş, yaxud da güc sənin istədiyin kimi
MİLLİ GÖRÜŞ 72
istifadə edə biləcəyin mülkündür, əksinə o həm sənin, həm də onun bir hissəsi hesab olunduğun cəmiyyətin mülküdür. Cəmiyyəti elmindən və malının artığından məhrum etməyə ixtiyarın yoxdur. Allah-Taala buyurur: “… Onların (müttəqilərin) mallarında dilənçinin və yoxsulun haqqı vardır. …” 6 Başqa bir ayədə deyilir: “… Onlara (kölələrinizə) Allahın sizə verdiyi maldan verin …” 7
Başqa bir ayədə buyurulur: “Allaha və Peyğəmbərə iman gətirin. Sizi varis etdiyi maldan (Onun yolunda) xərcləyin. Sizdən iman gətirib (mal-dövlətini Allah yolunda) sərf edənləri böyük bir mükafat gözləyir!” 8
Sənin elmin həm sənin, həm də ümmətindir. Sənin gücün həm sənin, həm də ümmətindir. Məqamın da belədir. “… Onun sənə nemət olaraq verdiyi şeyin əlaməti və izi səndə görünsün. …” Allah istəyir ki, sən Onun sənə əta etdiyi nemətlərini xatırlayasan, o nemətləri öz həyatında göstərəsən. Allah-Taala buyurur: “Və Rəbbinin sənə olan nemətini xatırla və göstər!” 9 Qarun öz zinət və ehtişamı içində qövmünün qarşısına çıxdıqda öz qövmünə qarşı etdiyi kimi digərlərini daxillərində məğlub edəcək özündənrazılıq, təkəbbürçülük və nümayişetdirmə olmadan ilahi nemətlər sənin üzərində təzahür etməlidir. Hansı ki, Qarunun o davranışında qövmündən bəziləri Qarunda olan malın onlarda da olmasını istədilər. “… Bil ki, möminlərin ən fəzilətlisi canından, əhli-əyalından və malından ən fəzilətli şəkildə hədiyyə və ehsan edən şəxsdir. …” Yəni əhli- əyalından insanlara fayda verəcək ictimai özək yarat. Onları tamamilə xeyir, elm, düşüncə, təqva və doğruluq üzərində tərbiyə et. Həqiqətən, bu Allahın sənə bağışladığı ailə nemətindən ən fəzilətli şəkildə ehsan və hədiyyə etməyinin təzahürüdür, çünki sən ailəndən cəmiyyət üçün onu qoruyacaq və ona fayda verəcək şeyi hazırlamağa görə cavabdehsən. Əgər bu vəzifənə qarşı səhlənkarlıq etsən, cəmiyyətə cinayətkar təqdim etmiş olarsan. Hədisdə deyilir: “Adəm oğlu öldükdə onun gözəl işlərinin davamı kəsilər, lakin üç şey istisnadır: davamlı sədəqə, insanların faydalandığı bir vərəq elm və saleh (doğru) övlad”. Ola bilsin ki, hədisdəki “saleh övlad” ifadəsi “saleh qardaş”, “saleh qohum”, “saleh ər”, “saleh həyat yoldaşı” kimi anlayışları özündə əks etdirə biləcək qədər geniş mənalı bir ifadədir, çünki Allah bizdən ailə özəyini bütün incəliklərinə qədər islah etməyimizi istəyir. Allah-Taala buyurur: “… O kəslər ki, Rəbbinin razılığını qazanmaq üçün səbir edir, namaz qılır, onlara verdiyimiz ruzidən gizli və aşkar xərcləyir, pisliyin qarşısını yaxşılıq etməklə alırlar, onları axirət yurdunun gözəl aqibəti – Ədn cənnətləri gözləyir. Özləri, həmçinin əməli saleh ataları, övrətləri və övladları ora daxil olacaqlar. Mələklər də hər bir qapıdan daxil olub onlara: “Səbir etdiyinizə görə sizə salam olsun! Axirət yurdunun aqibəti nə gözəldir!”, – deyəcəklər” 10 İmam Sadiqin atalarından, onların da Peyğəmbərdən nəql etdiyi hədisdə deyilir: “İsa ibn Məryəm sahibinə
Əhli-əyaldan hədiyyə vermək və ehsan etmək onları cəmiyyətin xeyirli ünsürü olaraq yetişdirmək və tərbiyə etməkdir. Maldan ən fəzilətli şəkildə ehsan və hədiyyə etmək deyildikdə ondan artıq qalanı möhtac olan şəxslərə xərcləmək nəzərdə tutulur. Allah-Taala onu vacib, bəzən isə müstəhəb haqq olaraq müəyyənləşdirmişdir. Buna görə də İmam əleyhissəlam yüksəkliklərə qalxmaq istəyən insan üçün məsuliyyəti bir yerə yığıb ona deyir ki, uca məqamlara yüksəlmək bütün işlərində insanları hiss etməyinə bağlıdır. Bu mövzuda İmam Rza əleyhissəlamdan bir hədis nəql olunur. Bir şəxs ondan soruşur: “Güzəranı ən yaxşı olan insan kimdir?” Əgər bu sual bizə verilsəydi, biz: “Evi, arvadı, övladı, vəzifəsi, maşını və sağlamlığı olan şəxs”, – deyə cavab verərdik, çünki biz yalnız maddi məsələlər və şəxsi istəklər barəsində fikirləşirik, lakin İmam buyurur: “Güzəranı ən yaxşı
o insandır ki, insanlarla birlikdə yaşadıqda insanlar onun elmi ilə elmlərini, malı ilə mallarını, hərəkəti ilə hərəkətlərini, hürriyyəti ilə hürriyyətlərini və cihadı ilə cihadlarını artırırlar. Belə ki o, həyata daxil olmamışdan əvvəl ümmətin vəziyyəti tam başqa bir şəkildə olur, lakin onun həyata daxil olmasından sonra vəziyyət tərəqqiyə və inkişafa doğru dəyişir. Həmin şəxs İmamdan soruşur: “Bəs güzəranı ən pis
və başqaları üçün yaşamağı bacarmayan eqoist və xudbin.
şeyin qazancı varislərin, zərəri isə sənindir. Bəli, “Əsirgədiyin şeyin xeyiri isə səndən başqasınındır”. “… Fikri və rəyi zəif və xətalı, əməli isə MİLLİ GÖRÜŞ 73
xoşagəlməz və çirkin olan şəxslə dostluq etməkdən çəkin, çünki insana dostluq etdiyi şəxslə qiymət verər və dostundan ibrət alıb haqqında hökm çıxararlar. …” Sonra İmam bizimlə dostluq etdiyimiz şəxslər haqqında danışmağa başlayır. “Fikri və rəyi zəif və xətalı olan şəxslə dostluq etməkdən çəkin. …” Yəni dostluq etmək istədiyin şəxsin qüvvətli rəyə və dərin fikrə malik olmasına diqqət et, çünki dost dosta təsir edir.
Sən həyatını yaşayan bir insansan və sənin etiqad etidyin əqidənlə, tabe olduğun şəriətinlə, həyatda diqqət etdiyin bilgilərinlə və hədəf və məsuliyyətinlə əlaqədar bütün hadisələrlə bağlı maraqların vardır. Çalış öz fikir və rəyinə diqqət edəsən. Sənin məsuliyyətin daxilində deyildirlərsə, başqalarının işinə qarışmağın zəruri deyildir. “… Bazarların oturacaqlarında oturmaqdan çəkin, çünki oralar Şeytanın hazır olduğu və fitnələrin peyda olduğu yerlərdir. …” Bazarlar iş yerləridir. Bəzi adamların tacir, yaxud yer sahibi olan bir dostu olur. Baxırsan ki, tacir öz işi ilə məşğuldur və onun dostunun da heç bir işi yoxdur və gəlib onun yanında oturur. İmam deyir ki, bu yerlərdə oturan şəxslər çoxlu problemlər, çəkişmələr və ziddiyyətlərin şahidi olurlar. Bir də görürsən ki, biri digərini söyür, yaxud başqasının qeybətini edir. Bu pis yerlərdə olduqda ola bilsin ki, təsirlənəsən, “çünki oralar Şeytanın hazır
Şeytan daxilində problemlər ehtiva edən bütün yerlərdə hazır olur və məhsuldar torpağı bu yerlər olan fitnələrin geniş qapılarından daxil olur. “… Üstün tutulduğun şəxsə çox bax, çünki bu şükr qapılarındandır. …” Üzərindəki ilahi neməti hiss etmək üçün səndən üstün olan şəxsə yox, səndən aşağıda olan şəxslərə bax ki, özündən üstün olan insanlara baxdıqda, üzərindəki ilahi nemətləri gözündə kiçiltmiş olursan. Bəzi adamların “Allah filankəsə verdi, lakin mənə bir şey vermədi”, – dediyinin və bununla da üzərindəki ilahi nemətləri gözlərində kiçiltdiyinin və hətta onları inkar etdiyinin şahidi olursan. Belə şəxslər bəzən Allahın nemət verdiyi şəxslərə həsəd də edirlər, halbuki üstün tutulduğun şəxsə baxsan, səninlə onun arasındakı müqayisədə Allaha həmd etmiş olacaqsan, Allahın sənə əta etdiyi şeyin ona əta edilmədiyini görəcəksən və bununla da üzərindəki ilahi nemətləri düşünəcəksən. Odur ki, ağlında və ya bədənində, yaxud da bəzi ictimai vəziyyətlərində bəlaya düçar olmuş şəxsə baxdıqda “Başqasının mübtəla olduğu dərddən məni qurtaran Allaha həmd olsun. Əgər istəsəydi, məni də bu dərdə məruz qoyardı”, – demək İslamın adabından hesab olunur. Bununla Allahın öz hikməti ilə bəzi insanları məhrum edib sənə əta etdiyi nemətlərini düşünürsən. “… Cümə günü namazda iştirak etməmiş səfərə çıxma, lakin Allah yolunda, yaxud məzur olduğun bir işə görə çıxdığın səfər istisnadır. …” Allah-Taala istəyir ki, müsəlmanlar cümə günündə namazda iştirak etsinlər. Allah cümə namazı kimi heç bir namaza əhəmiyyət verməmişdir, lakin cihada getmək istəsən və cihad vaxtı cümə gününə təsadüf etsə, yaxud məzur olduğun bir işə görə səfərə çıxsan, bu hal istisnadır. Bu zaman Allah səni üzrlü biləcəkdir.
cəzadan qorxutmaq və savaba sevindirmək vasitəsi ilə aldadıb şəhvətdən saxla və itaətə vadar et.
salma və öhdəsinə ağır vəzifələr qoyma. “… Onun boş vaxtını və həvəsli olduğu zamanını haqla, lakin sənə vacib olan işlər istisnadır, çünki vacibatın yerində və zamanında yerinə yetirilməsi lazımdır. Dünyanı istəyərkən Rəbbindən qaçdığın bir halda, ölümün sənin başının üstünü almasından çəkin. …” Qaçan bəndə Mövlasından uzaqlaşan bəndədir. İmam demək istəyir ki, ölüm sənə gəldiyi zaman sən Ona itaət mövqeyində olmalı və O səni dünyanı istəyərək Ondan uzaqlaşmış bir halda görməməlidir. Bu həqiqəti İmam Zeynəlabidin belə ifadə edir: “Ömrüm sənə itaət yolunda olduğu müddətcə mənə ömür ver. Əgər ömrüm Şeytan otlağı olarsa, qəzəbin sürətlə mənim üzərimə gəlməmişdən, yaxud mənim üzərimdə möhkəmlənmədikcə canımı Özünə doğru al!” “… Fasiqlərlə həmnişin olmaqdan çəkin, çünki şər şərlə əlaqəlidir”. Məktubun əvvəlində rəyi zəif olan şəxslə dostluq etməkdən çəkindirdiyi kimi burada da Allahın əmrlərinə itaət etməyən, namaz qılmayan, oruc tutmayan, zina edən, qumar oynayan, şərab içən, insanlara zülm edən və günahlara mürtəkib olan fasiq şəxslə dostluq etməkdən çəkindirir. Fasiq öz əxlaqında və davranışında şəri təcəssüm etdirir. Əgər sən onunla dostluq etsən, onun kimi olacaqsan və onun şəri sənə də sirayət edəcək. O şər insan olduğu kimi sən də onun kimi şər insan olacaqsan. Ona görə də deyilib ki, əxlaq əxlaqdan oğurlayır.
üstündə olan hər bir şeyi yuyub-aparan sel kimidir. İnsan qəzəbləndikdə ağlını əldən verir, hissləri və nəfsindəki şər qalıqları oyanır və bununla da məqsədsiz şəkildə hərəkət etməyə başlayır. İmamın təbiri ilə desək, qəzəb böyük bir ordudur, bəlkə, Şeytanın məmurlarından bir məmurdur. Onu özünə necə hakim edə bilərsən? Vəssəlam.
MİLLİ GÖRÜŞ 74
MİLLİ GÖRÜŞ 75
Yüklə 5,24 Mb. Dostları ilə paylaş:
|