Муса Гасымов
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
Dağlıq Qarabağ məsələsində İranın vasitəçilik rolu onun Şimal-Qərbi Asiyada yeritdiyi strateji xəttin tərkib hissəsidir. Vasitəçilik səyləri bir sıra motivlərlə bağlıdır. İran tarixi dəlillərə əsaslanan və münaqişələrə səbəb olan ərazi iddialarını qəbul etmir. Regionun aparıcı dövləti olduğunu sübut etmək və öz təhlükəsizliyini qorumaq istəyir. Sərhədləri boyunca hərbi əməliyyatların getməsi və gərginlik İran üçün təhlükədir və onun davam etməsi Tehranın mənafelərinin ziddinə olaraq Rusiyanın regionda rolunu artırır. Bu da əsassız deyil. Çünki Rusiyanın hərbi doktrinasına görə, onun Qafqazdakı sərhədləri İran və Türkiyəyə qədər hesab edilir. İran Ermənistanla Azərbaycan arasında güc tarazlığını qorumağa çalışır. İran həm xristian Ermənistanının, həm də İrana ərazi iddiaları irəli sürə biləcək Azərbaycanın güclü olmasını istəmir. Ona görə də İran bildirir ki, qonşularının ərazi bütövlüyünü qoruyacaqdır. 1991-ci ilin martında İranın siyasi və işgüzar dairələrinin, Televiziya və Radio Verilişləri Şirkətinin nümayəndələri, alimləri və din xadimləri Bakıda oldular. Qonaqlar Novruz bayramı şənliklərində iştirak etdilər. Noyabrın 25-dən dekabrın 4-nə qədər Bakıda İİR-in sənaye malları sərgisi keçirildi. Sərgidə Şərqi və Qərbi Azərbaycan əyalətlərinin Zəncan və Gilanın 303 firması iştirak etdi. 1991-ci ilin mart və dekabr aylarında Tehranda Azərbaycan, Bakıda isə İran kitabı sərgisi keçirnildi. Sərgilərdə 3 minə yaxın kitab nümayiş etdirildi. Yenə həmin ilin may ayında Azərbaycanın kitab naşirləri Tehranda üçüncü və dördüncü Beynəlxalq kitab yarmarkalarında iştirak etdilər. Nəticədə kitab sərgilərinin mübadiləsi kitab nəşri və ticarət sahəsində saziş imzalandı. Bakı, Naxçıvan, Tehran və Təbriz şəhərlərində kitab mağazalarının açılması nəzərdə tutulurdu. Martın 3-də Bakı və Tehran arasında avtomatik telefon xəttinin ismarına başlandı. Novruz bayramı münasibətilə İran hökuməti Azərbaycan Respublikasına humanitar yardım göstərdi. 1991-ci ilin oktyabrı və 1992-ci ilin fevralında Bakı və Tehranda iki dövlətin idmançıları arasında görüşlər keçirildi. 1992-ci ilin yanvar ayında Azərbaycan nümayəndə heyəti İranda oldu. Səfər zamanı 10 milyon dollarlıq mal mübadiləsi 102 aparmaq, İrandan alınmış 160 avtobusun, 10 min ton düyü və başqa ərzaq məhsullarının gətirilməsi barədə sənəd imzalandı. Fevralda Azərbaycan Respublikasının parlament üzvlərindən, ziyalılardan, ictimai və siyasi təşkilatların rəhbərlərindən ibarət nümayəndə heyəti İran inqilabının il dönümü münasibətilə keçirilən tədbirlərdə iştirak etdi. Fevralın 4-də Bakı - Tehran - Bakı xətti açıldı. Martın 17- dən də bu reyslər iki tərəfli xarakter aldı. 1992-ci ilin avqust ayında Təbrizdə Azərbaycan Respublikasının «Azərbaycanın ixracat məhsulları» sərgisi keçirildi. Sərgidə əlliyə qədər sənaye müəssisələrinin məhsulları nümayiş etdirildi. Bu, müstəqil Azərbaycanın respublika sərhədləri xaricindəki ilk sərgisi idi. Həmin ilin avqustunda Azərbaycan Respublikasının xarici işlər naziri İİR-də rəsmi səfərdə oldu. Səfər zamanı Azərbaycan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyi və İİR Xarici İşlər Nazirliyi arasında əməkdaşlıq haqqıda protokol imzalandı. Sentyabrda Tehranda keçirilən kukla teatrlarının beynəlxalq festivalında respublikamızı A.Şaiq adına kukla teatrı təmsil etdi. Oktyabrda Tehranda keçirilən Xəzəryanı ölkələrin əməkdaşlıq təşkilatının təsis konfransının işində Azərbaycan nümayəndə heyəti iştirak etdi. Noyabrın 6-dan 20-nə qədər Bakıda Azərbaycan - İran birgə iqtisadi komissiyasının iclası keçirildi. Görüşün nəticəsi olaraq iki ölkə arasında iqtisadi əməkdaşlanq haqqında memorandum imzalandı. Dekabrın 13-də İran İslam Respublikasının prezidenti Əli Əkbər Haşimi Rəvsəncani Azərbaycanı İranda ilk səfərini qəbul etdi. Dekabrın 12-də səfir etimadnaməni İİR xarici işlər naziri Əli Əkbər Viilayətiyə təqdim etdi. 1992-ci dekabrın 27-29-da Azərbaycan Respublikasının Dövlət katibinin başçılıq etdiyi nümayəndə heyəti İir-də rəsmi səfərdə oldu. Səfər zamanı iqtisadi və mədəni sahələrdə əməkdaşlığa dair muqavilələr imzalandı. 1993-cü ilin yanvar ayında Qarabağ müharibəsində yaralanmış bir qrup (18 nəfər) hərbi qulluqçu İrana müalicəyə göndərildi. Bu tədbirin həyata keçiriləməsinə görkəmli ədib və həkim doktor Cavad Heyət kömək etdi. Qarabağda döyüşlər zamanı yaralanan 14 nəfər Azərbaycan vətəndaşı müalicə üçün Rəşt şəhərinin 103 xəstəxanalarında yerləşdirildilər. Həmin ayda Azərbaycan rəssamları arasında ilk dəfə olaraq Təbrizdə qrafik Cəmil Müfidzadənin 50t əsərindən ibarət fərdi sərgi Şəhriyar məqbərəsində təşkil olundu. Fevralın əvvəlində respublikamızın təxminən 250 idmançısı İran İslam inqilabının 14 il dönümü münasibətilə keçirilən beynəlxalq idman yarışlarında iştirak etmək üçün Tehrana yola düşdü. Bu beynəlxalq turnirdə əksəriyyəti müsəlman ölkələrindən olan 250 çox idmançı həmin müxtəlif növlər üzrə yarışlarda mübarizə apardırlar. İran İslam Respublikası Qərbi Azərbaycan ostandarlığının təşəbbüsü ilə Naxçıvan şəhərində İranın ticarət mərkəzi açıldı, Lənkəran şəhərində İran malları yarmarkası keçirildi. Martın ortalarında Naxçıvan MR Ali Məclisinin sədri H.Əliyev İİR-nin xarici işlər naziri doktor Əli Əkbər Vilayətinin dəvəti ilə bu ölkədə iki günlük səfərdə oldu. Səfərdə məqsəd İranla Azərbaycan arasında əlaqələri möhkəmləndirmək, blokada şəraitində yaşayan Naxçıvanın mövcud problemlərinin həllində İİR-nin köməyindən istifadə etmək idi. Martın 31-dən aparelin 5-nə kimi Azərbaycan Respublikasında görkəmli Azərbaycan şairi Şəhriyarın yubleyinə həsr olunmuş təntənəli tədbirlər çərçivəsində beynəlxalq elmi simpozium keçirildi. Bu tədbirdə İranda keçirilmiş Şəhriyar yubleyinə həsr olunmuş tədbirlərin davamı oldu. 1993-cü il aprelin 11-də Azərbaycan Respublikasının dövlət katibi Tehrna iki günlük işgüzar səfərə gəldi. İİR-nin prezidenti Ə.Həşimi Rəfsəncaniyə Azərbaycan prezidentinin birinci müavini doktor Həsən Həbibi tərəfindən qəbul edildi. 1993-cü il avqustun 17-18-də İran İslam Respublikası xarici işlər naziri Əli Əkbər Vilaytinin Azərbaycan Respublikasına səfəri zamanı parlamentin sədri, Baş nazir, Dövlət katibi və digər rəsmi şəxslərlə keçiçrilən görüşlərdə iki qonşu ölkə arasındakı münasibətlərin inkişafı məsələləri müzakirə edildi. Səfər zamanı bir sıra mühüm sənədlər imzalandı. Ə.Ə.Həşimi Rəfsəncaninin 1993-cü il oktyabrın 26-28-də Azərbaycanda səfərdə olması, siyasi, ticarət, iqtisadi, elmi-texniki, mədəni və humanitar əlaqələrə dair 14 saziş, protokol və memorandumun imzalanması iki ölkə arasındakı münasibətlərdə əvvəlki illərdə yol verilmiş soyuqluğun aradan qaldırılmasında, münasibətəlrin normal inkişaf etdirilməsi üçün zəmin yaradılmasında 104 Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|