Mustafa Kamal Atatürk 135 Türkiyə Cümhuriyyəti
Yüklə 1,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Güray YILMAZ Bakı Slavyan Universiteti, Pedaqogika fakültəsi, magistrant E-mail: isabaku10@gmail.com AZƏRBAYCAN – TÜRKİYƏ QARDAŞLIĞI TARİXİNƏ
M.K.Atatürk – 135 Türkiyə Cümhuriyyəti azərbaycanlı gənc tədqiqatçıların araşdırmalarında 149 da olan Qafqaz İslam Ordusu Azərbaycanın var olma davasında önəmli rol oynamışdır. XX əsrin əvvəllərində, I Dünya Müharibəsinin başa çatması ilə yeni dünya düzəninin labüd etdiyi, siyasi şərait yaranmış və bunun nəticəsində 1920-ci ildə imzalanan Sevr müqaviləsinə əsa- sən Osmanlı İmperiyası faktiki olaraq süquta uğramışdı. Ordu tər- kisilah edilmiş və buraxılmışdı. Yalnız Antanta ölkələrinin nəza- rəti altında 15 min əsgər saxlanılmasına icazə verilmişdi. Əzəli Osmanlı torpaqları yunanlar, ermənilər arasında bölünmüş, Antan- ta dövlətlərinin himayəsi altına keçmişdi. Belə bir ağır zamanda Mustafa Kamal Atatürk fenomeni ortaya çıxdı. "Ya istiqlal, ya ölüm" şüarını irəli sürən bu dahi şəxsiyyət, Anadoluya keçərək, türk xalqının milli-azadlıq hərəkatına rəhbərlik etmiş, sonsuz şü- caət və hərbi düha nümayiş etdirərək, bu tarixi sınaqdan üzüağ çıxmışdır. Amma şübhəsiz ki, Atatürkün ən böyük əsəri 1923-cü ildə yaradılmış Türkiyə Cümhuriyyətidir. Bununla da, Atatürk bö- yük siyasi xadim olduğunu tarix qarşısında sübuta yetirmişdir. Dünyəvi, demokratik, çağdaş dövlətin yaradılmasının həyati va- cibliyini dərk edən Mustafa Kamal Paşa bir çox mədəni inqilab- ların müəllifi olmuşdur. Siyasi elmlərdə “Kamalizm” adlı cərəyan onun adı ilə bağlıdır. Müasir Azərbaycan Respublikasının qurucu- su Heydər Əliyev hər zaman və hər yerdə Atatürkə olan xüsusi eh- tiramını dilə gətirmiş və onun şəxsiyyətinə böyük qiymət ver- mişdir. Çağdaş dövrümüzdə, tarixin necə deyərlər, təkrar olunduğu- nun şahidi oluruq. Müstəqilliyini bərpa etmiş Azərbaycan Respub- likasının inkişaf və rifah içində olması bir çox siyasi güclərin ra- hatlığını pozmuşdur. Yenidən xalqımıza və dövlətimizə qarşı er- məni kartından istifadə edilmiş, Azərbaycan Respublikasının 20 faiz ərazisi işğal edilmiş, milyondan artıq insan öz ata-baba yurd- larından didərgin düşmüş, Qarabağ ugrunda gedən döyüşlərdə 40 minə yaxın əsgərimiz şəhid olmuşdur. Bu konteksdə Azərbaycan və Türkiyə dövlətlərinin iqtisadi, siyasi, hərbi əməkdaşlığı həyati önəm kəsb etməkdədir. Yaxın gə- ləcəkdə, türkdilli dövlətlər birliyinin Azərbaycan - Türkiyə ilişki- M.K.Atatürk – 135 Türkiyə Cümhuriyyəti azərbaycanlı gənc tədqiqatçıların araşdırmalarında 150 lərini örnək qəbul edərək, həyati önəm daşıyan beynəlxalq məsə- lələrdə eyni cəbhədən çıxış etməsi tarixi bir zərurətdir. Unutmayaq, biz eyni köklərə, eyni dilə, eyni tarixə, eyni də- yərlər sisteminə və nəhayət eyni mədəniyyətə sahibik. Bizi ümumi gələcək birləşdirir. Gəlin bu gələcəyi birgə yaradaq! ƏDƏBIYYAT 1. Dr.Mehman Ağayev. Kurtuluş Savaşı Yıllarında Türkiye Azer- baycan İlişkileri. 2008 2. Nəsib Nəsibli. Azərbaycan Demokratik Respublikası. Məqalələr toplusu. Bakı: Elm, 1990. 3. Utkan Qocatürk. Atatürk və Türkiyə Cumhuriyyəti tarihi krono- lojisi (1918-1938). Ankara, 1983. ______________________ Güray YILMAZ Bakı Slavyan Universiteti, Pedaqogika fakültəsi, magistrant E-mail: isabaku10@gmail.com AZƏRBAYCAN – TÜRKİYƏ QARDAŞLIĞI TARİXİNƏ QISA BAXIŞ Elmi rəhbər: İsa ARSLAN Tarix üzrə fəlsəfə doktoru, Bakı Dövlət Universitetinin müəllimi Açar sözlər: Azərbaycan-Türkiyə qardaşlığı, Mustafa Kamal Ata- türk, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti, əməkdaşlıq, mədəni əlaqələr Azərbaycanın və Türkiyənin müxtəlif sahələrdə əlaqələrinin tarixi kökləri vardır. Hər iki dövlət mürəkkəb tarixi şəraitdə bir-bi- rinə arxa, kömək olmuşdular. Hələ XI əsrdə səlcuqlar Anadoluya axın edərkən əvvəlcə Azərbaycana gəlmiş, buradakı türk-müsəlman dövlətləri ilə birləş- miş, özlərinə arxa-dayaq yaratdıqdan sonra Bizansla məşhur, dünya tarixində iz qoymuş Malazgird döyüşünü etmişlər. Bu gəliş Azər- M.K.Atatürk – 135 Türkiyə Cümhuriyyəti azərbaycanlı gənc tədqiqatçıların araşdırmalarında 151 baycanda yaşayanlar üçün də çox əlverişli olmuşdur. O zamandan Bizans-erməni-iber hərbi birləşmələrinin bu torpaqlara hücumuna son qoyulmuş, Bizansın Cənubi Qafqazı işğalı planı puça çıxmışdı. XIX əsrin sonları - XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda ilk milli-demokratik hərəkat canlanarkən bu hərəkatın nümayəndələri Osmanlı türkləri ilə yaxın əlaqələr qurmuşdular. 1875-ci ildə Azərbaycan tarixində ilk milli qəzet olan “Əkinçi” nəşrə başlayır. Bu qəzetın Azərbaycanda milli-siyasi şüurun , milli birliyin yaranmasında böyük rolu olmuşdur. 1877-ci ildə Rusiya - Osmanlı müharibəsi zamanı bir sıra ölkələrdə, hətta Avropada əməkdaşları və oxucuları olan “Əkinçi” Osmanlı dövlətinə maddi və mənəvi yardım göstərməyə çağırmışdı. Bundan xəbər tutan çar hökuməti 56 nömrədən sonra qəzetin nəşrini dayandırmışdır. 1887-ci ildən çar hökuməti müsəlman-türkləri hərbi xidmətə çağırmağı dayandırmışdı. Məqsəd müsəlman türk gənclərini hərbi işin sirlərini öyrənməkdən, silahla rəftar qaydalarını unutdurmaq- dan ibarət idi. Rus hökuməti bilirdi ki, heç bir Azərbaycan türkü Osmanlı türkünə qarşı silah işlətməz, Rusiya Osmanlı ilə mühari- bə etdiyi zaman silah onların özünə qarşı çevriləcək. Ona görə də azərbaycanlılar hərbi xidmət əvəzində hərbi vergi adlanan mükəl- ləfiyyət daşımağa məcbur edildilər. Düşmən həmişə bu iki ayrı yaşayan bir döyünən ürəyi bir- birinə qarşı qoymağa çalışmışdır. 1929-cu ildən Azərbaycan tam şəkildə latın qrafikalı əlifbaya keçmişdi. İ.V.Stalin hər iki türk xalqının əlifbasının eyni, yəni latın qrafikalı əlifba olduğunu qəbul edə bilməyərək 1939-cu ilin sonunda türk və Azərbaycan xalqları- nın hər cür yaxınlaşmasının qarşısını almaq üçün Azərbaycanda xalqa tamam yad olan kirill qrafikalı əlifbaya keçilməsinə sərən- cam vermişdir. Buna baxmayaraq iki ölkənin əhalisi sıx əlaqə sax- lamış, bir-birinə arxa-dayaq olmuşlar. İkinci dünya savaşında AXC-nin müstəqilliyini bərpa etmək ümidi ilə azərbaycanlılar milli legionun tərkibində Almaniya tərəfindən sovet ordusuna qar- şı döyüşə atıldılar. Almaniya məğlub olduqdan sonra 1945-ci ildə vaxtilə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin süqutundan sonra siya- Yüklə 1,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|