Mustafa Kamal Atatürk 135 Türkiyə Cümhuriyyəti
Yüklə 1,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cavad İSKƏNDƏROV
M.K.Atatürk – 135 Türkiyə Cümhuriyyəti azərbaycanlı gənc tədqiqatçıların araşdırmalarında 140 türkün öndərliyi ilə aparılan milli mücadiləyə azərbaycanlılar maddi və mənəvi yardım göstərmişlər. Hələ Azərbaycan Sovet İttifaqının tərkibində olarkən iki res- publika arasında rəsmi münasibətlər mövcud olmuşdur. 1967-ci il- də Türkiyə Cümhuriyyətinin Baş naziri Süleyman Dəmirəlin və 1969-cu ildə Türkiyə Cümhuriyyətinin prezidenti Cövdət Sunayın Bakıya səfərləri bu əlaqələrin xarakterini müəyyənləş dirilməsində böyük rol oynamışdır. 1992-ci ilin yanvar ayında diplomatik münasibətlərin bərpa edilməsi iki ölkə arasında qarşılıqlı əlaqələri genişləndirdi. Türki- yə Prezidenti Turqut Özalın Azərbaycana 1992-ci il 1-3 may tarix- li səfəri və səfər zamanı imzalanmış Birgə Bəyanat qarşılıqlı əla- qələrin əsas prinsiplərini və inkişaf perspektivini müəyyən etdi. Türkiyə müstəqil dövlət quruculuğu yoluna qədəm qoymuş Azər- baycan Respublikasının səylərini dəstəkləyərək, hərtərəfli əlaqələ- rin inkişafına geniş yardım göstərməyə niyyətli olduğunu bildirdi. Türkiyənin siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru Atmaca Tay- fun Azərbaycan – Türkiyə münasibətlərin qurulması və inkişafını 3 dövrə bölmüşdür: I dövr: 1991-ci il oktyabrın 18-dən – 1992-ci ilin may ayına qədər II dövr: 1992-ci ilin mayından – 1993-cü ilin iyun ayına qədər III dövr: 1993-cü ilin iyunundan sonra I dövrdə diplomatik-siyasi münasibətlər qurulsa da, Azər- baycanın siyasi rəhbərliyi xarici siyasət fəaliyyətində Rusiya və İrana üstünlük verdiyindən əlaqələr hələ zəif idi. II dövr Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərinin dinamikası ilə səciyyələnir. Bu dövrdə müxtəlif səviyyəli qarşılıqlı səfərlər, məs- ləhətləşmələr, beynəlxalq məclislərdə birgə fəaliyyət göstərilməsi üstünlük təşkil etdi. Azərbaycan Respublikası dövlət xarici siyasə- tində Türkiyə Cümhuriyyətinə xüsusi əhəmiyyət verdi. Türkiyə ilə qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq Azərbaycan Respublikası dövlətinin xarici siyasi fəaliyyətinin üstün istiqamətlərindən biri oldu. M.K.Atatürk – 135 Türkiyə Cümhuriyyəti azərbaycanlı gənc tədqiqatçıların araşdırmalarında 141 III dövrdə Gəncə hadisələrindən sonra Azərbaycan-Türkiyə diplomatik-siyasi münasibətlərində yeni dövr başladı. Azərbaycan -Türkiyə münasibətlərində ilk əvvəllər qismən soyuqlaşma yaran- dı, xarici siyasətdə Rusiyaya xüsusi diqqət verildisə də, az sonra Azərbaycanın xarici siyasətində Türkiyə yenidən önəmli yer tutdu. Tarazlaşdırılmış xarici siyasət xətti yeridilməyə başlandı. Azər- baycan – Türkiyə münasibətləri yeni səviyyəyə qalxdı. 1994-cü il sentyabrın 20-də imzalanmış “Əsrin müqavilə- si”ndə “Türk “petrolları” şirkətinin xarici neft şirkətləri konsorsiu- munda təmsil olunması Türkiyə ilə Azərbaycan arasında strateji əməkdaşlığın inkişafının real təzahürü idi. 13 iyul 2006-cı il tarixində Aralıq dənizinin Türkiyə sahilin- dəki Ceyhan terminalında Bakı – Tbilisi – Ceyhan neft ixrac boru kəməri işə salınmış və bununla iki ölkənin iştirak etdiyi beynəl- xalq transkontinental layihə həyata keçirilmişdir. 2010-cu ildə Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti ilə Türkiyənin BOTAŞ şirkəti arasında imzalanmış müqavilə Azərbaycan qazının Türkiyəyə və Avropanın digər ölkələrinə satışını artıq reallaşdırır. Bu layihələr Azərbaycanın və Türkiyənin, eləcə də Avropanın və digər regionların enerji təhlükəsizliyinin təmin olunmasında mü- hüm rol oynayır. Türkiyə və Azərbaycan regional əməkdaşlıq prosesinin fəal və əsas söz sahibi olan iştirakçılarıdır. Hər iki dövlət özünün iqti- sadi və enerji imkanlarından eləcə də, geosiyasi mövqeyindən iki- tərəfli və regional əməkdaşlığın genişlənməsi istiqamətində səmə- rəli surətdə istifadə edir. Bu gün bölgənin uzunmüddətli inkişaf strategiyasının müəyyənləşdirilməsində aparıcı rol oynayan və iki ölkə arasındakı münasibətlərin çox vacib elementlərindən olan neft və qaz kəmərləri təkcə regionda deyil, eləcə də bütün dünya- da dövlətlərimizin nüfuzunu əhəmiyyətli dərəcədə artırmışdır. Bu layihələr Azərbaycanın, Türkiyənin, eləcə də digər ölkələrin enerji təhlükəsizliyi üçün böyük təminat verir. Eyni zamanda, iki dövlət arasında genişlənən əməkdaşlıq və strateji tərəfdaşlıq regionda sa- bitliyin göstəricisinə çevrilmişdir. M.K.Atatürk – 135 Türkiyə Cümhuriyyəti azərbaycanlı gənc tədqiqatçıların araşdırmalarında 142 Hazırda ikitərəfli əlaqələrin yüksək səviyyəyə qalxması ümummilli lider Heydər Əliyevin xarici siyasət kursunda Türkiyə ilə əlaqələrin inkişafına yönəlmiş ardıcıl və məqsədyönlü xətt dövlət başçısı cənab İlham Əliyev tərəfindən inkişaf etdirilərək strateji tərəfdaşlığın dərinləşməsinə nail olunmuşdur. ƏDƏBIYYAT 1. Atmaca Tayfun. XX əsrin axırlarında Azərbaycan-Türkiyə mü- nasibətləri: filologiya elm.nam.alimlik dər. almaq. üçün təqdim olunmuş dissertasiya: 23.00.04 / T.Atmaca; Az. Resp. Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akad. – B. , 2007. – 145 səhifə. 2. http://az.strategiya.az/old/?m=xeber&id=3013 3. http://lib.aliyevheritage.org/az/4610295.html ______________________ Cavad İSKƏNDƏROV Bakı Ali Neft Məktəbi, Kimya mühəndisliyi fakültəsi, IV kurs tələbəsi Email: cavad.iskenderov@gmail.com SOYUQ MÜHARİBƏ İLLƏRİNDƏ SSRİ-TÜRKİYƏ MÜNASİBƏTLƏRİ ÇƏRÇİVƏSİNDƏ AZƏRBAYCAN MƏSƏLƏSİ Elmi rəhbər: Şahverdiyev ƏLƏMDAR Bakı Ali Neft Məktəbinin professoru Açar sözlər: SSRİ, Türkiyə Cümhuriyyəti, ərazi iddiaları, Cənubi Qafqaz Respublikaları, Cənubi Azərbaycan İkinci dünya müharibəsindən qalib kimi ayrılandan sonra SSRİ ərazisini genişləndirmək üçün Türkiyə Cümhuriyyətinə əra- zi iddiaları qaldırmağa başladı. SSRİ-nin Boğazlara olan iddiaları Potsdam konfransında müttəfiqlər tərəfindən qorunmadı və Türki- yənin şərq vilayətlərinə olan iddiaları isə prezident Trumen tərə- findən yalnız SSRİ ilə Türkiyə arasında olan bir məsələ kimi gös- tərildi. Araşdırmalar göstərir ki, 1945-ci ilin payızından etibarən Yüklə 1,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|