Mustafa Kamal Atatürk 135 Türkiyə Cümhuriyyəti
Yüklə 1,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Zəvvar KƏRİMOV
M.K.Atatürk – 135 Türkiyə Cümhuriyyəti azərbaycanlı gənc tədqiqatçıların araşdırmalarında 128 hazırdır». Amma Rusiyanın B.Əsad rejiminə dəstək vermək üçün həyata keçirdiyi hava zərbələri zamanı ölkəsinin sərhədlərini poz- duğunu əsas gətirən Türkiyənin, 2015-ci il 24 noyabr tarixində Rusiyaya məxsus «Su 24» təyyarəsini vurmasından sonra kəskin- ləşən münasibətlər fonunda Türkiyə Krıma və Krım türklərinə dəstəyini daha da artırır və tarixə ciddi nəzərlərlə baxmağa baş- layır. Hətta «Təyyarə böhranından» sonra Ukrayna xarici işlər na- ziri P.Klimkin Krım məsələsini həll etmək üçün Türkiyəni də mü- zakirələrə qoşulmağa dəvət edir. 2016-cı ilin mart ayında bu dəfə baş nazir kimi Ukraynaya səfər edən Əhməd Davudoğlu maraqlı fikir səsləndirir “Biz Ukraynanın ərazi bütüvlüyünü tanıyırıq Krım Ukrayna torpaqlarının bir hissədir. Sovetlər birliyi 25 il əvvəl bi- tib. Bunu təkrar canlandırmağa cəhd etmək Rusiya üçün xeyirli nəticə verməyəcək”. Tarixçi İlber Ortaylı isə maraqlı fikirlə çıxış edərək qeyd edir ki, “Kırım Türkləri Osmanlıdır. O türklərin mə- dəni davamını qorumalıyıq. Krım böhranı vaxtı Türkiyənin Qərb ölkələri kimi münaqişəyə girməməsi doğru addım idi. Krımdakı mədəni azlığımızı qorumaq üçün Putinlə müzakirələlər aparmalı idik, Krımın Rusiya üçün əhəmiyyəti böyükdür çünki Baltik dəni- zi ilin böyük dövründə buzla örtülü olduğuna görə Rus donanması üçün ən uğun məkan Qara dəniz xüsüsilə Sevastopoldur. Krm ta- tarlarının referandumda iştirak etməmələri ağıllı hərəkət idi. Süley- man Dəmirəl hələ 90-cı illərdə Ukraynaya səfər edərkən Krım ta- tarlarını qoruma altına alıb biz isə indi bunu davam etdirməliyik”. Lakin son bir neçə il ərzində yüksələn xətlə inkişaf edən rus- türk münasibətlərinin “təyyarə böhranı”na görə kəskinləşməsin- dən sonra nə ABŞ nə də NATO-nun digər üzvləri Türkiyəyə göz- lənilən dəstəyi vermədilər. Yaşanan hadisələrdən sonra Rusiyanın Türkiyəyə sanksiyalar tətbiq etməsi nəticəsində Krıma da Türki- yədən ərzaq və digər məhsullarının gətirilməsi dayandırılır. Bu isə onsuzda iqtisadiyyatı iflic olan Krıma və Krım türklərinə mənfi təsir göstərir. ƏDƏBİYYAT 1. Mehdiyeva. N.C. Türk xalqlarının tarixi. Yeni dövr (XIX- XX əsrin əvvəlləri). Bakı: Dərslik, 2003. - 330 s. M.K.Atatürk – 135 Türkiyə Cümhuriyyəti azərbaycanlı gənc tədqiqatçıların araşdırmalarında 129 2. A.Fisher. Kırım tatarları. İstanbul: Selenge, 2009. - 336 s. 3. Karadeniz savaşı. Uluslararası politika akademisi, http://www.politikaakademisi.org (14.03.14) 4. Karadeniz’deki gelismeler ve Türkiye, rapor No:62, İstanbul, 2014, http://www.bilgesam.org (08.10.14) 5. Kırım tatarları kimdir? http://www.kirimdernegi.org.tr (15.07.15) 6. T.Ş.Baxşəliyev. Krımın tarixinə dair / Bakı universitetinin xəbərləri, №1, Bakı, 2015, s.96-105 7. Türkiye’den Ukrayna’ya Kırım desteği http://www.sabah.com.tr (02.03.16) 8. Ukrayna Dışişleri: Kırım görüşmelerine Türkiye de katılsın www.hurriyet.com.tr (18.03.16) ______________________ Zəvvar KƏRİMOV Bakı Dövlət Universiteti, Beynəlxalq münasibətlər və İqtisadiyyat fakültəsi, I kurs magistrant Email: zavvar.karimov@gmail.com TÜRKIYƏ VƏ RUSIYA MÜNASIBƏTLƏRINDƏKI GƏRGINLIYIN ÖLKƏLƏRARASI IQTISADI MÜNASIBƏTLƏRƏ TƏSIRI Elmi rəhbər: Fərhad HÜSEYNOV siyasi elmlər namizədi, Bakı Dövlət Universitetinin müəllimi Açar sözlər: Türkiyə, Rusiya, iqtisadi münasibətlər, qarşılıqlı əlaqə 2015-ci il 24 noyabr tarixində Rusiya Federasiyası hərbi ha- va qüvvələrinə məxsus təyyarənin dəfələrlə xəbərdarlığa baxma- yaraq Türkiyə hava sərhədini pozduğuna görə vurulması günümü- zün ən önəmli məsələlərindən birinə çevrilmişdir. Rusiyanın Tür- kiyənin ondan üzr istəməli olduğunu bildirməsi və eləcə də təzmi- nat tələb etməsi, embarqo qoyması gərginliyin hələ davam edəcə- yini göstərir. M.K.Atatürk – 135 Türkiyə Cümhuriyyəti azərbaycanlı gənc tədqiqatçıların araşdırmalarında 130 Münasibətlərin gərginləşməsi özünü öncə Rusiya daxilində olan türk şirkətlərinə və iş adamlarına maneələr yaradılmasında göstərdi. Bununla bağlı Rusiyanın Ankaradakı səfiri Andrey Kar- lova Türkiyə xarici işlər nazirliyinə dəvət olunaraq xəbərdarlıq olunmuşdur. Ancaq tarixə baxsaq görərik ki, Rusiya hər hansı bir dövlətlə münasibətlərində yaranmış problemləri həll etmək üçün çox nadir hallarda diplomatiyaya müraciət etmişdir. Təkcə son üç ildə Türkiyə Rusiyaya etdiyi meyvə və tərəvəz ixracından 2012, 2013, 2014 illərdə müvafiq olaraq 798, 876, 940 milyon dollar qazanmışdır. 2015-ci ildə isə bunun 1 milyard dollar olacağı gözləndiyi halda noyabrda ixracatın dayanması gəlirin 741 milyon dollarda qalmasına səbəb olmuşdur. Bildiyimiz kimi, Türkiyə Rusiya üçün böyük təbii qaz baza- rı rolunu oynayır. Türkiyə ona lazim olan qazın 55%-ni Rusiyadan alır. Təbii ki Rusiya belə böyük bazarı itirmək niyyətində deyil, çünki bu dövriyyədən Rusiyanın illik qazancı 55 milyard dollardı. Üstəlik Rusiya Mavi Axın kəməri vasitəsilə həm də Türkiyədən keçməklə Avropaya qaz ixrac edir. Gərginləşmədən sonra Türk Axını layihəsinin yarımçıq qalacağı haqqında söhbətlər olsa da, 17 dekabrda V.Putin keçən ilin yekunları üçün keçirilmiş toplantıda ölkənin maraqları naminə heç bir layihədən vaz geçmək niyyətin- də olmadıqlarını dilə gətirmişdir. Türkiyə də öz növbəsində alter- nativ variantlar haqqında fikirləşir. Belə ki, Türkiyə prezidenti Rə- cəb Tayyib Ərdoğan 2015-ci il 26 noyabr tarixli çıxışında Türki- yənin Azərbaycan, İran, İraq və digər Ərəb ölkələrindən təbii qaz idxal etdiyini vurğulamışdır. Türkiyə prezidentinin Qətərə ziyarə- tində Türkiyənin BOTAŞ və Qətərin Beynəlxalq Neft Şirkəti ara- sında imzalanmış 2 dekabr 2015-ci il razılaşmasına əsasən Türki- yə uzun müddət Qətərdən təbii qaz ixrac edəcəkdir. Türkiyənin Orta Asiya ölkələri ilə tranzit daşımalarında Ru- siya koridor rolunu oynayır. Münasibətlərdə yaranmış soyuqluq Türkiyəni bu mövzuda da alternativlər haqqında fikirləşməyə məcbur edir. Bu sahədə ən optimal variant Azərbaycandan keç- məklə Xəzər dənizi üzərindən üzən gəmilərlə çatdırılma ola bilər. Bu zaman Bakı önəmli tranzit nöqtəsi olacaqdır. Azərbaycan isə Yüklə 1,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|