NƏRİMAN SEYİDƏLİYEV
32
qəzet moquf olsun. Aya bu halda ki, it sahibini
tanımayır, kim sabaha ümid ola bilər? [9. S.125].
H.Zərdabi buğda yeyib cənnətdən çıxıb
ifadəsini də işlətmişdir. Bu ifadə də məsəl
kimi geniş yayılmışdır. Bu məsəl ilahiyyatda
Adəm və Həvva ilə bağlı yaranmışdır. Qısa
olaraq deyək ki, cənnətdə yaşayan Adəm və
Həvvaya Allah-taala tərəfindən buğda yemək
qadağan olunsa da, şeytan onları aldadıb buğ-
da dənəsi verir və onlar da həmin buğdanı ye-
yir. Buna görə də onların hər ikisi Allah tərə-
findən cəzalandırılaraq cənnətdən qovulur. De-
məli, onların Allah-taalanın əmrindən çıxan
buğda yeməsi ən böyük cinayət hesab olunur.
Odur ki, buğda yeyib cənnətdən çıxıb deyərkən
hər bir kəsin günahı olduğunu, cinayət etdiyini
bildirir.
Güman etməyin ki, bu məsləhəti biz özü-
müzdən ötrü deyirik. Xeyr, biz buğda yeyib
cənnətdən çıxmışıq. Bizi intixab edicilərin si-
yahısına yazmayıblar [9. S.124–125].
Xeyirli, faydalı bir iş görməyəndə, yəni
heç bir iş görməyib hazıra yiyələnənlər, müftə
yemək istəyənlər, hazıra nəzir olanlar üçün
halva deməklə ağız şirin olmaz atalar sözü
işlədilir. H.Zərdabi bu ifadəni maarif və mədə-
niyyət başlıqlı məqalələrinin birində işlətmiş-
dir: Bircə yazıb-çığırmaqdan başqa heç bir iş
eləməyirik. Amma çığırıb-bağırmaqdan iş çıx-
maz. Halva demək ilə ağız şirin olmaz. Un,
yağ və bal gərəkdir; iş görməkdən ötrü puldan
da artıq adam gərəkdir [9. S.215].
Ümumiyyətlə, H.Zərdabi publisist üslubda
istər frazeologizmləri, istərsə də onun bir qolu olan
atalar sözü və məsəlləri xalqın yaratdığı dildə işlə-
dərək, olduğu kimi də xalqa qaytarmışdır.
H.Zərdabinin işlətdiyi atalar sözü və mə-
səllər təsvir etdiyi hadisələrlə elə ustalıqla əla-
qələndirilmişdir ki, hər bir oxucu çətinlik çək-
mədən onu dərk edir və müəllifin nə demək
istədiyi asanlıqla anlaşılır.
Məqalənin elmi yeniliyi və tətbiqi əhə-
miyyəti. Məqalədə H.Zərdabinin publisistika-
sında işlənən frazeoloji birləşmələr ilk olaraq
sistemli şəkildə araşdırılmış, qruplaşdırılmış,
onlar üzərində elmi təhlillər aparılmış, mənala-
rı açıqlanmışdır.
H.Zərdabinin publisistikası üzərində apa-
rılmış bu araşdırma, şübhəsiz ki, frazeologizm-
lərin öyrənilməsində nəzəri və praktik cəhətdən
əhəmiyyətli ola bilər.
Ə D Ə B İ Y Y A T
1. Azərbaycan mətbuat tarixi antologiyası.
Bakı, 2010. C. 1.
2. Hacıyev T.İ. Azərbaycan ədəbi dilinin
tarixi: (ali məktəblər üçün dərslik). Bakı: Elm,
2012. H. 2.
3. Bayramov H. Azərbaycan dili frazeolo-
giyasının əsasları. Bakı: Maarif, 1978.
4. Mirzəliyeva M. Türk dillərinin frazeo-
logiyası. Bakı, 2009. C. 1.
5. Seyidəliyev N.F. Azərbaycan dastan və
nağıl dilinin frazeologiyası. Bakı, 2006.
6. Mahmudova Q. Türk dillərinin frazeolo-
giyası: (qıpçaq qrupu türk dillərinin frazeologi-
yası). Bakı, 2009. H. 2.
7. Seyidəliyev N.F. Frazeologiya lüğəti.
Bakı, 2004.
8. Hüseynov F.H., Əhmədov B.B. Məktəb-
linin frazeoloji lüğəti. Bakı, 2011.
9. Zərdabi Həsən bəy. Seçilmiş əsərləri.
Bakı: Azərnəşr, 1960.
10. Həyat. 1905. 21 dekabr.
HƏSƏN BƏY ZƏRDABİ PUBLİSİSTİKASININ FRAZEOLOGİYASI
33
NARIMAN SEIDALIYEV
THE PHRASEOLOGY OF HASANBAY ZARDABI’S PUBLICISM
S u m m a r y
The paper is dedicated to phraseology of publicistic articles of a prominent publicist
Hasanbay Zardabi who was the constitutor of the «Əkinçi» («The ploughman») newspaper which
was the first printing organ and began to be published since 1875.
As generally known publicistic style is one of the most spread one. At that time the
publicistic works of such famous writers as U.Hajibayov, N.Narimanov, J.Mammadguluzadeh
and also the language of «Əkinçi» («The ploughman») newspapers, «Təkamül» («Evolution»),
«Yoldaş» («A friend»), «Hümmət» («Glory») undoubtedly are the sources of the gold fund and
the best one of our publicism. İn this paper the phraseology of publicistic articles by Hasanbay
Zardabi published in the «Əkinçi» («The ploughman») newspaper have been investigated.
Hasanbay Zardabi brought the elements of nation wide spoken language into his works.
Phraseological units which were used by H.Zardabi are distinguished by their clearness and
laconicism.
İn publicism of H.Zardabi verbal phraseological units are prevalent and the author gives
their analysis on the basis of examples.
İn Hasanbay Zardabi’s publicistic works proverbs and sayings also have their reflection and
in this paper these points are marked out by means of examples.
Key words: H.Zerdabi, phraseology, phrase, «Akinchi» newspaper, publisistics
НАРИМАН СЕИДАЛИЕВ
ФРАЗЕОЛОГИЯ ПУБЛИЦИСТИКИ ГАСАН-БЕКА ЗАРДАБИ
Р е з ю м е
Статья посвящена фразеологии публицистических статей Г.Зардаби, основавшего в
1875 г. первый в Азербайджане печатный орган – газету «Экинчи».
Как известно, публицистический стиль является самым распространённым языковым
стилем. Язык произведений таких известных писателей того времени, как Н.Нариманов и
Дж.Мамедгулузаде, а также периодических изданий «Экинчи», «Текамюль», «Йолдаш»,
«Гуммет» и ряда других – лучшее тому подтверждение.
Фразеологические единицы публицистических статей Г.Зардаби, будучи основаны на
живом народном языке, отличаются краткостью и ясностью. Большая их часть – это гла-
гольные фразеологизмы. В статье приведены примеры употребления таких фразеологиз-
мов, а также пословиц и поговорок в публицистике Г.Зардаби.
3 «Türkologiya», № 2
Dostları ilə paylaş: |