KARI ÇOR TİGİN ANIT MEZAR KİTABESİ
37
KARJAUBAY SARTKOJAULI, KALBAN INTIHANULI
38
Eski Türk Metnі
№ Çevirisi
Transkripsiyonu
Ana metni
№
1
Bu
*
sakin (canını sakin)
bu amyl [1]
(1)
eden ebediye
etser [2] beŋgük [3]
(2)
Yağlakar han
jaɣlaqar qan
(3)
deden. Çabış
ata [4], çabys
(4)
tigin oğlu
tigin oɣly,
(5)
han tutuk
qan tutuq
(6)
akrabası.
atysy.
(7)
Bögü bilge
bögü bil –
(8)
Tengri
ge teŋri
(9)
Han kardeşi
qan inisi
(10)
Karı Çor
Qary čor
(11)
prens kabirini,
tigin syny [5]
(12)
cenaze törenini Tabgaç
joɣy tabɣač
(13)
han tertip etti.
qan joɣlady.
(14)
Domuz yılı
laɣzyn jyl
(15)
altıncı ayın
altynči ajqa
(16)
yedi yenisi
jeti jaŋyqa
(17)
*
Tang zamanındaki Çince yazıtlarda şöhretli şahsın isminin önüne bir-iki hiyeroglifi boş
bırakarak yazma stili vardı. Söz konusu stil ile ervah kelimesine saygı gösterme amacıyla yerini boş
bırakmışlar.
KARI ÇOR TİGİN ANIT MEZAR KİTABESİ
39
Türk metnіn anlam çevirisi
1. Bu [ervahın] canını sakinleştiren Yağ-
lakar han-atan.
2. Çabış – tigin oğlu, han tutuk akrabası
Bögü Bilge kagan kardeşi, Karı Çor tigin
(prens) mezarını,
3. Cenaze törenini, Tabgaç (Çin) han ter-
tip etti.
4. Domuz yılı haziran ayının yedi yenisi.
Türk runik metnіnin açıklaması
[1]. Metinde yazı tipi ile
kelimesi
vardır. Buradaki
harfi üst tarafı zarar
görmüş durumdadır. Alt bölümündeki çizgisi
de iyi gözükmemektedir. Dolayısıyla C.Alyıl-
maz bu harfi (k) olarak algılamıştır. Biz bu
fikri kabul etmiyoruz. Sağdan sola doğru ikin-
ci, üçüncü harfleri fırça ile güzel biçimde çize-
rek yazmışlardır. Bu zaman (l) harfi (l)
şeklinde yazılmıştır. Bu harfler oyarak yazıl-
mıştır. Harf örnekleri Ordu Balık (Harbalgıs),
Turfan metinlerinde çok sayıda bulunmaktadır.
Bu harfi C.Alyılmaz (ŋ) ünsüzü ola-
rak anlamıştır. Böylece o, bu kelimeyi kimiŋ
olarak okuyarak ‘kim’ şeklinde çevirmiştir.
Yanlış okuduğu -іŋ ekiyle ilgilenmemiştir.
Birinci satırdaki bu kelimesinden sonra boş
satır bırakarak Amyl kelimesini yazmıştır. Çince
yazı metinlerinde ünlü, büyük insanların adlarını
yazmadan önce boş satır bırakarak sonradan yazma
stili vardı. Yazıyı yazan insanlar bu adetle yazmış
gibidir. Boş satır yerinde ervah kelimesinin yazıl-
ması gerekir. Fakat yeni vefat etmiş ünlü şahsa er-
vah kelimesini kullanmaya cesaret edememiştir.
Amyl – ‘sakin olmak, rahat etmek’:
olarynyŋ amyl javas köŋili ‘Onların canları rahat,
gönülleri sakindir’ [2. S.20
6
; 3. S.41].
Örüg amyl. I – ‘sakinlik’: örüg amyl
qalysyz nirvan ‘canı tamamen rahat edip nirvana
ulaşmak’ [4. S.390].
Bir Sanskritçe kelime olan Nirvan keli-
mesinin bilimde şu şekilde açıklanmaktadır:
‘Keyifin en üst derecesi, insanoğlunun gayret
ettiği en son nokta, geçici hayattan vazgeçip
ilahla birleşmektir’.
Örüg amyl. II – ‘sessizlik, huzur’: Örüg
amyl tikisiz qatyɣty sözlesün bu darnyɣ ‘bu dini
duayı sessizce, sakin, net bir şekilde söylesin’.
Adı geçen tarihi metinler amyl kelimesi
anlamının ‘canı rahat olma’, ‘sakin olma’ oldu-
ğunu tespit etmektedir.
Cesedi yere verdikten sonra Türkler ‘canı
cennetlik olsun’, Çinliler ‘an şi bo’ ‘canın rahat
olsun’, Ortodokslular ‘selametle yatsın’ dileğini
söylemektedir. Aynı dileğin Maniheizm dininde
de olduğunu görüyoruz.
[2].
kelimesini Cengiz Alyılmaz
tiser olarak okumuş. Adı geçen bilim adamı, ti
/ te fiil, -ser, -sar şart kipi, diye açıklama
yapmıştır. Fakat, hangi şart kipi olduğunu
açıklaması gerekirdi.
-ser, -sar yan yana yapılacak olan işi, ha-
reketi gösteren bir şart kipi ekidir. Biz bu söz-
cüğü etiser şeklinde okumayı ileri sürüyoruz.
Et – fiil, ‘yapmak, kılmak’ [3. S.186].
-і – 3. tekil şahıs iyelik eki. Yapanın, iş-
letenin üçüncü tekil kim olduğunu –Yaglakar
han-atan – göstermektedir.
[3]. Metinde
ifadesi vardır. Sağ-
dan sola doğru 1, 2, 3. harfleri ince harflerle
beraber yazılmaktadır. Buradaki 4. harf r ola-
rak okunur. Dolayısıyla Türk dilinin doğasına
aykırıdır. Analiz yaparken taşa yazan usta eski
Türk runik yazısının harfin ortasındaki çiz-
gisini biraz üste doğru kaydırmış ki, bundan
hata oluşmuştur. Bu harfi C.Alyılmaz
ola-
rak göstermiştir. Taşa bu tür kelime yazılamaz.
Bu tarihi dökümana yapılmış bir saygısızlıktır.
Biz yukarıdaki K
kelimesini
şeklinde yazarak Beŋgük şeklinde okumayı teklif
ettik.
Dostları ilə paylaş: |