N ə s I m I a d ı n a d I l ç İ L i k I n s t I t u t u

KARI ÇOR TİGİN ANIT MEZAR KİTABESİ 
 
37 
 
 

---

KARJAUBAY SARTKOJAULI, KALBAN INTIHANULI 
 
38
 
Eski Türk Metnі 
№  Çevirisi 
Transkripsiyonu 
Ana metni 
№ 
1 
Bu
*
 sakin (canını sakin) 
bu amyl [1] 
 
 
(1) 
 
eden ebediye 
etser [2] beŋgük [3] 
 
(2) 
 
Yağlakar han 
jaɣlaqar qan 
 
   (3) 
 
deden. Çabış 
ata [4], çabys 
 
 
(4) 
 
tigin oğlu 
tigin oɣly, 
 
 
(5) 
 
han tutuk 
qan tutuq 
 
 
(6) 
 
akrabası. 
atysy. 
 
 
(7) 
 
Bögü bilge 
bögü bil – 
 
 
(8) 
 
Tengri 
ge teŋri 
 
 
(9) 
 
Han kardeşi 
qan inisi 
 
  (10) 
 
Karı Çor 
Qary čor 
 
  (11) 
 
prens kabirini, 
tigin syny [5] 
 
  (12) 
 
cenaze törenini Tabgaç 
joɣy tabɣač 
 
  (13) 
 
han tertip etti. 
qan joɣlady. 
 
  (14) 
 
Domuz yılı 
laɣzyn jyl 
 
  (15) 
 
altıncı ayın 
altynči ajqa 
 
  (16) 
 
yedi yenisi 
jeti jaŋyqa 
 
  (17) 
 
 
 
 
 
                                                             
*
 
Tang  zamanındaki  Çince  yazıtlarda  şöhretli  şahsın  isminin  önüne  bir-iki  hiyeroglifi  boş 
bırakarak yazma stili vardı. Söz konusu stil ile ervah kelimesine saygı gösterme amacıyla yerini boş 
bırakmışlar. 
 

---

KARI ÇOR TİGİN ANIT MEZAR KİTABESİ 
 
39 
 
Türk metnіn anlam çevirisi 
1.  Bu [ervahın] canını sakinleştiren Yağ-
lakar han-atan. 
2.  Çabış – tigin oğlu,  han tutuk akrabası 
Bögü  Bilge  kagan  kardeşi,  Karı  Çor  tigin 
(prens) mezarını, 
3.  Cenaze törenini, Tabgaç (Çin) han ter-
tip etti. 
4.  Domuz yılı haziran ayının yedi yenisi. 
 
Türk runik metnіnin açıklaması 
[1].  Metinde  yazı  tipi  ile 
  kelimesi 
vardır.  Buradaki 
  harfi  üst  tarafı  zarar 
görmüş  durumdadır.  Alt  bölümündeki  çizgisi 
de  iyi  gözükmemektedir.  Dolayısıyla  C.Alyıl-
maz  bu  harfi    (k)  olarak  algılamıştır.  Biz  bu 
fikri kabul etmiyoruz. Sağdan sola doğru ikin-
ci, üçüncü harfleri fırça ile güzel biçimde çize-
rek  yazmışlardır.  Bu  zaman    (l)  harfi    (l) 
şeklinde  yazılmıştır.  Bu  harfler  oyarak  yazıl-
mıştır.  Harf  örnekleri  Ordu  Balık  (Harbalgıs), 
Turfan metinlerinde çok sayıda bulunmaktadır.  
Bu    harfi  C.Alyılmaz    (ŋ)  ünsüzü  ola-
rak  anlamıştır.  Böylece  o,  bu  kelimeyi  kimiŋ 
olarak  okuyarak  ‘kim’  şeklinde  çevirmiştir. 
Yanlış okuduğu -іŋ ekiyle ilgilenmemiştir. 
Birinci  satırdaki  bu  kelimesinden  sonra  boş 
satır  bırakarak  Amyl  kelimesini  yazmıştır.  Çince 
yazı  metinlerinde  ünlü,  büyük  insanların  adlarını 
yazmadan önce boş satır bırakarak sonradan yazma 
stili  vardı.  Yazıyı  yazan  insanlar  bu  adetle  yazmış 
gibidir.  Boş  satır  yerinde  ervah  kelimesinin  yazıl-
ması gerekir. Fakat yeni vefat etmiş ünlü şahsa er-
vah kelimesini kullanmaya cesaret edememiştir.  
 
Amyl  –  ‘sakin  olmak,  rahat  etmek’: 
olarynyŋ amyl javas köŋili ‘Onların canları rahat, 
gönülleri sakindir’ [2. S.20
6
; 3. S.41]. 
 
Örüg  amyl.  I  –  ‘sakinlik’:  örüg  amyl 
qalysyz nirvan ‘canı tamamen rahat edip nirvana 
ulaşmak’ [4. S.390]. 
Bir  Sanskritçe  kelime  olan  Nirvan  keli-
mesinin  bilimde  şu  şekilde  açıklanmaktadır: 
‘Keyifin  en  üst  derecesi,  insanoğlunun  gayret 
ettiği  en  son  nokta,  geçici  hayattan  vazgeçip 
ilahla birleşmektir’. 
 
Örüg  amyl.  II  –  ‘sessizlik,  huzur’:  Örüg 
amyl tikisiz qatyɣty sözlesün bu darnyɣ ‘bu dini 
duayı sessizce, sakin, net bir şekilde söylesin’.  
Adı  geçen  tarihi  metinler  amyl  kelimesi 
anlamının  ‘canı  rahat olma’,  ‘sakin  olma’  oldu-
ğunu tespit etmektedir. 
Cesedi  yere  verdikten  sonra  Türkler  ‘canı 
cennetlik  olsun’,  Çinliler  ‘an  şi  bo’  ‘canın  rahat 
olsun’,  Ortodokslular  ‘selametle  yatsın’  dileğini 
söylemektedir.  Aynı  dileğin  Maniheizm  dininde 
de olduğunu görüyoruz. 
[2]. 
  kelimesini  Cengiz  Alyılmaz 
tiser olarak okumuş. Adı geçen bilim adamı, ti 
/  te  fiil,  -ser,  -sar  şart  kipi,  diye  açıklama 
yapmıştır.  Fakat,  hangi  şart  kipi  olduğunu 
açıklaması gerekirdi. 
-ser, -sar yan yana yapılacak olan işi, ha-
reketi gösteren bir şart kipi ekidir. Biz bu söz-
cüğü  etiser  şeklinde  okumayı  ileri  sürüyoruz. 
Et – fiil, ‘yapmak, kılmak’ [3. S.186]. 
-і – 3. tekil şahıs iyelik eki. Yapanın, iş-
letenin  üçüncü  tekil  kim  olduğunu  –Yaglakar 
han-atan – göstermektedir. 
[3].  Metinde 
  ifadesi  vardır.  Sağ-
dan  sola  doğru  1,  2,  3.  harfleri  ince  harflerle 
beraber  yazılmaktadır.  Buradaki  4.  harf  r  ola-
rak  okunur.  Dolayısıyla  Türk  dilinin  doğasına 
aykırıdır. Analiz yaparken taşa yazan usta eski 
Türk  runik  yazısının    harfin  ortasındaki  çiz-
gisini  biraz  üste  doğru  kaydırmış  ki,  bundan 
hata  oluşmuştur.  Bu  harfi  C.Alyılmaz 
  ola-
rak göstermiştir. Taşa bu tür kelime yazılamaz. 
Bu tarihi dökümana yapılmış bir saygısızlıktır. 
Biz  yukarıdaki  K
  kelimesini 
 
şeklinde yazarak Beŋgük şeklinde okumayı teklif 
ettik.  

---