N. Ş. Hüseynov
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
c) televiziya müşəhidələri metodu: QEZ-in yaxınlığında yerləşdirilən televiziya kamerası QEZ-in işıqları və ya markerlərinin müşahidəsini həyata keçirir. Müşahidəçi müşahidə stansiyasındakı televiziya qəbuledicisinin köməyi ilə RVR-ın qiymətini verir. RVR-ın qiyməti markerlərin və obyektlərin təyin edilməsi zamanı Koşmider və Allard qanununa əsaslanan hesablamaların köməyi ilə həyata keçirilir. Burada Koşmider görünüş məsafəsini üfüqdəki qara rəngin (mütləq qara cismin) fonunda hesablamışdır: B, lnT lne n V burada, V n – meteoroloji (optik) görünüş məsafəsi (MOR), e - göz həssaslığının həqiqi həddidir ki, BMT-nin (Beynəlxalq Meteorologiya Təşkilatı) tövsiyəsi ilə 0,05 – ə bərabərdir, T – mühitin işığı buraxma əmsalı, B - isə işığın verilmiş mühitdən keçmə məsafəsidir. Allard qanununa əsasən QEZ-da görünüş məsafəsini (RVR) aşağıdakı tənlik vasitəsilə təyin etmək olar: , R Ie E 2 MOR 3R burada, E – işıqlanmanın gözəyarı həddi, həmçinin uçuş heyətinin görə biləcəyi məsafə, I – işıqların effektiv intensivliyi (uçuş istiqamətində), R – RVR-ı bildirir. RVR-ın qiymətləndirilməsi zamanı uçuş heyətinin görmə qabiliyyətinə təsirinə görə aşağıdakı amillər də nəzərə alınmalıdır: a) uçuş kabinəsinin ön şüşəsinin şüaları buraxma əmsalı; b) hava gəmisinin ön şüşəsində yağış izlərinin mövcudluğu; c) uçuş heyətinin kabinəsinin işıqlandırılma səviyyəsi; d) uçuş heyətinin görməsinə təsir edən fiziki və psixoloji amillər. Meteoroloji görünüş məsafəsi 1500 m-dən az olduqda məlumatlarda QEZ-da görünüş məsafəsi də göstərilir. Şaquli və maili görünüş məsafəsi isə hava gəmisindən şaquli və maili məsafədə görünən obyektə qədər olan ən böyük məsafədir. Hal-hazırda aviasiya meteoroloji məntəqələrində avtomatik meteoroloji stansiyalarda görünüş məsafəsinin təyini çox yüksək dəqiqliyə və etibarlılığa malik cihazlar tərəfindən həyata keçirilir. AWOS (Avtomatik hava müşahidə stansiyaları) sistemində meteoroloji görünüş məsafəsi FUMOSENS VI, TRANSMİSSİOMETR LT-31 cihazları vasitəsilə təyin edilir. Bu cihazlar meteoroloji görünüşü 20 km-dək çox yüksək həssaslıqla təyin etməyə imkan verir. QEZ - da görünüşü ölçmək üçün isə AWOS-da SKOPOGRAF FLAMİNGO cihazından istifadə edilir. Qeyd edilən cihaz QEZ-in başlanğıc, orta və son qurtacaqlarında quraşdırılmaqla, aralarındakı məsafə 75 m təşkil edir. QEZ- da görünüş məsafəsi qiymətinin yuxarı həddi 2000 m, aşağı həddi isə 50 m götürülür. Görünüş bu hədlərdən yuxarı və ya aşağı olduqda, QEZ-da görünüş məsafəsi 2000 m-dən yuxarı - «P2000» və ya 50 m-dən aşağı olduqda isə «M0050» olduğunu qeyd etmək lazımdır. IV FƏSİL BARİK SAHƏLƏR, HAVA KÜTLƏLƏRİ, ATMOSFER CƏBHƏLƏRİ VƏ ATMOSFERİN ÜMUMİ DÖVRANI Barik sahələr və obyektlər Atmosfer təzyiqinin üfüqi paylanmasına təzyiq sahəsi deyilir. Təzyiq sahəsi dedikdə bu zaman bütün nöqtələrdə təzyiqi eyni olan üfüqi səthlər başa düşülür. Sinoptik meteorologiyada bu səthlər izobarik səthlər adlanırlar. İzobarik səthləri əyaniləşdirmək üçün sinoptiklər hava xəritələrində izobarlar çəkirlər. Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, izobarlar - yerüstü səthdə eyni təzyiqli nöqtələri birləşdirən səlis əyri xətlərə deyilir. Yer üzərində təzyiqin paylanmasını əyani göstərmək, ifadə etmək üçün atmosfer təzyiqinin kəmiyyəti bütün meteoroloji məntəqələrdə dəniz səviyyəsinə gətirilməlidir. Eyni təzyiqli nöqtələr səlis əyri xətlərlə birləşdirilir. Sinoptik xəritələrdə izobarlar 5 hPa - dan bir, bəzi hallarda (barik qradiyentin kiçik kəmiyyətlərində) isə 2,5 hPa-dan bir çəkilirlər. İzobarik səthlərdə külək sistemi və izobarların müəyyən yerləşmə xüsusiyyətləri ilə xarakterizə olunan sistemlər tapmaq olar. Bu sistemlər barik sistemlər adlanır və aşağıdakı növləri vardır: siklon, antisiklon, təzyiq çuxuru, təzyiq yalı, təzyiq yəhəri. Siklonlar - mərkəzində ən alçaq təzyiq sahəsi olan qapalı izobarlar sahəsinə deyilir. Siklon yunan sözü olub, «fırlanan» mənasını verir. Siklonlarda təzyiq mərkəzlərdən kənarlara doğru tədricən artır. Buna görə də siklonların hər hansı bir nöqtəsində barik qradiyent kənardan mərkəzə doğru yönəlmişdir. Yerə yaxın qatda hava kütlələri Koriolis qüvvəsinin arasıkəsilməz təsiri altında siklonların mərkəzlərinə doğru izobarlara müəyyən bucaq altında, saat əqrəbinin əks istiqamətində (şimal yarımkürəsində) dövr edirlər. Siklon üçün xarakterik olan hava şəraiti onun yağmurlu və tutqun olmasıdır. Antisiklon - mərkəzində yüksək təzyiq sahəsi olan qapalı izobarlar sahəsinə deyilir. Antisiklonda təzyiq mərkəzdən kənarlara doğru azalır. Buna görə də antisiklonların hər hansı bir nöqtəsində barik qradiyent mərkəzdən kənarlara doğru yönəlmişdir. Eyni zamanda, hava kütlələri antisiklonlarda saat əqrəbi istiqamətində (şimal yarımkürəsində) hərəkət edirlər. Təzyiq çökəkliyi - siklonun mərkəzindən kənarına doğru uzanmış, çökəklik şəkilli izobarlar sahəsidir. Təzyiq yalı - antisiklonun mərkəzindən kənarına doğru uzanmış qabarıq izobarlar sahəsidir. Təzyiq yəhəri - iki siklon və iki antisiklon arasında xaçvari yerləşmiş aralıq barik sistemə deyilir. Yuxarıda qeyd edilən barik sistemlər və onlarda hava cərəyanları şəkil 51 -də verilmişdir. 1005 1010 1015 1020 1005 А 995 99 1005 1025 1020 1015 1010 Й Й 1000 1000 1005 А Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|