Namunalash turlari va usullari

Asimmetrik burmalarda izlov quduqlarini joylashtirish. Qiya asimmetrik burmalarda birinchi izlov qudug’ini nishab qanotda joylashtirish XX asrning 10-yillaridanoq ko’pchilik geologlar tomonidan amalga oshirilgan.
Asimmetrik burmalarda chuqur mahsuldor gorizontlarni ochish va sinash uchun K. P. Kalitskiy, K.Kreg, A.I.Kosigin, M.V.Abramovichlar birinchi quduqni qatlamlarni buklanish joyidan ko’proq nishab qanotda joylashtirishni taklif qilishgan. Bu taklif chuqurlik oshgan sari istiqbolli gorizontlar gumbazlarini nishab qanot tomonga siljishiga asoslangan.
Izlov quduqlarini bu turdagi burmalarda joylashtirish tartibi keyinchalik yanada takomillashtirildi. Qatlamlari katta burchak ostida yotadigan tor qanot va katta maydonni egallab yotgan nishab qanotga egaligi bilan tavsiflanadigan tuzilmalarda uyumlarni izlash burmaning gumbazidan uning nishab qanotiga o’tuvchi ikki-uchta quduqdan iborat profil bilan (burmaning o’lchamidan kelib chiqqan holda) amalga oshiriladi. Yuqoridagi tayanch gorizontlar bo’yicha tuzilma xaritasi mavjud bo’lganda birinchi quduq gumbazdan nishab qanot tomonga ancha masofada joylashtiriladi, keyingi quduqlar shu yo’nalishni o’zida gazsuyuqlik yoki suvneft kontakti va tutqichning qulfigacha burg’ilanadi. Quduqlar profillarini bunday yo’nalishda joylashtirish yuqorida ta’kidlanganidek, chuqur yotuvchi gorizontlar gumbazlarini nishab qanot tomonga siljishi, shuningdek bu yerda maydoni ahamiyatli katta bo’lgan tutash yuzani (SNK, GNK va boshqalar) aniqlash ehtimolini yuqoriligi bilan bog’liq.
Quduqlarni joylashtirishning bu usuli hozirgi kunda izlov burg’ilash amaliyotida qo’llanilmoqda va ochilgan konni birlamchi baholash uchun foydalanilishi mumkin.
Izlov quduqlarini tuzilmaning yo’nalishiga ko’ndalang profil bo’yicha joylashtirish. Quduqlarni tuzilmaning yo’nalishiga ko’ndalang profil bo’yicha joylashtirish usuli XX asrning 20-yillarida o’sha davrning asosiy obyektlari – chuqur yotmagan “yopiq” antiklinal barmalarni izlash uchun ishlab chiqilgan. Hozirgi kunda bu usul chuqurlikda burma mavjudligini tasdiqlash va izlov ishlari amaliyotida neft va gaz uyumlarini ochish uchun qo’llaniladi. Bu sistemada birinchi quduqlar (qoidaga muvofiq uchta) jinslarning yo’nalishiga ko’ndalang chiziq bo’yicha shunday joylashtiriladiki, ulardan bittasi burmaning gumbazida joylashtiriladi, boshqa ikkitasi esa – qarama-qarshi qanotlarda.
Izlov quduqlarining bitta ko’ndalang profilini burg’ilash katta bo’lmagan o’lchamdagi braxiantiklinal va antiklinal bo’lgan hollarda hamda hali burg’ilash bilan o’zlashtirilmagan yangi tektonik zonalarda tavsiya etiladi. Quduqlarni bunday joylashtirish turli stratigrafik bo’linmalarning tuzilma rejalarini holati, qonuniyatlari yetarli darajada o’rganilmagan sharoitlarda ham izlov vazifalarini yechish imkonini beradi.
Quduqlarni profilli joylashtirish antiklinal burmalar bilan bog’liq bo’lmagan neft va gaz uyumlarini izlashda ham amalga oshiriladi. Masalan, jinslarni joylashib borishi bo’yicha yuqorida berkilib qoladigan stratigrafik va litologik uyumlarni topish uchun, qatlamlarning yotishi va ularni berkilib qolish joyining xarakteri haqida seysmik qidiruv ma’lumotlari bo’yicha aniq tasavvur olish mumkin bo’lmaganda qoidaga muvofiq mahsuldor yotqiziqlarning taxmin qilingan berkilib qolish rayonida qatlamlarning yo’nalishiga ko’ndalang ikki-uchtadan iborat chuqur quduqlar profili joylashtiriladi.
Hozirgi kunda izlov quduqlarini ko’ndalang profil bo’yicha joylashtirish u ma’lum chegaranishlarga ega bo’lganligi tufayli universal hisoblanmaydi. Uni tutqichlarni to’lish koeffitsiyenti katta bo’lmagan sharoitlarda, qanotlarining holati seysmik qidiruv usullari bilan ishonchli aniqlanadigan tuzilmalarni burg’ilashda, tor, chiziqli cho’zilgan burmalarda qo’llash maqsadga muvofiq emas.
Bu usulni qo’llash ko’tarilmalarning uzun o’qlari bo’ylab tuzilma rejalari siljiganda ham o’zini oqlamaydi.