«Научный импульс» Январь, 02 1082 energetikaning texnika va taraqqiyotdagi oʻrni va ahamiyati xamraliyev Asadbek

часть
1
 
«
Научный импульс
»
Январь
, 202
3 
1087 
davriy qaytarilib turadigan elektromagnitli nurlanish ta’siri ostida bo`lishi, insonda 
elektromagnit energiyaning yig`ilib qoluvchi effektini (kumulyativ) yuzaga keltiradi va bu 
fizik hodisaning insonga qanday ta’sir qilishi hali to`liq o`ranilmagan. Katta qiymatli 
kuchlanganlikka ega elektr maydonning inson organizmiga ta’sirini kamaytirish uchun 
alohida maxsus himoya vositalari, jumladan himoya ekranli korjomalar, maydon ta’sirini 
kamaytiruvchi po`lat simli to`rlar va boshqa turdagi himoya vositalaridan foydalaniladi. 
Katta shaharlarda shundoq ham foydalaniladigan yer uchastkalarining tanqislligi va 
shaharlarning ko`rkini buzishini hisobga olib, nim elektr stansiyalardan elektr energiyani 
sanoat korxonalariga uzatish elektr uzatish liniyalari orqali emas balki yer ostidan 
o`tkaziladigan kabellar yordamida amalga oshirilmoqda. Kelajakda o`ta o`tkazuvchanlik 
xususiyatiga ega bo`lgan kriogenli elektr uzatish liniyalaridan foydalanish ko`zda 
tutilmoqda. Bu elektr uzatish liniyalarining elektr qarshiliklari deyarli nolga tengdir. Bu esa 
o`z navbatida elektr uzatish liniyalarida kichik qiymatli kuchlanishlardan foydalanish 
imkonini beradi va natijada katta xududlarni egallab turgan ochiq yer yuzida qurilgan nim 
elektr stansiyalarni bir necha marta kichraytirish hamda yopiq va izolyatsion gaz bilan 
to`ldirilib, yer ostiga joylashtirish mumkin bo`ladi. Elektr stansiyalarni qanday joylarga 
qurish kerak?Elektr stansiyalarning atrof – muhitga salbiy ta’sirini hisobga olgan holda 
mamlakatning qaysi xududida qurilishi kerakligi aniqlanadi. Sifati past bo`lgan yoqilg`ida 
ishlaydigan issiqlik elektr stantsiyalarining atrof – muhitni zaharli chiqindilar bilan 
ifloslanish sur’ati yuqori bo`lgani uchun bunday stansiyalar katta aholi yashaydigan 
joylardan yiroqda, ko`mir zahiralari topilgan konlar yaqinida qurilishi lozim. Ba’zi 
mamlakatlarda elektr stansiyalarning atrof muhitga zararli ta’sirini kamaytirish maqsadida 
dengiz va okeanlarda qurish mo`ljallanmoqda. Masalan, AQSh va Yaponiyada katta quvvatli 
issiqlik va atom elektr stansiyalarini materikdan 5 – 30 km uzoqlikdagi okean sathida qurish 
loyihalari ishlab chiqilgan.