Navoiy davlat konchilik instituti erkayev a. U., Reymov a. M., Nurmurodov t. I., Umirov f. E

5.4. SUPERFOSFAT

Superfos nomi bilan ataladigan uzoq muddat o‘zlashadigan yangi turdagi o‘g‘it ishlab chiqarish usuli ham yaratilgan. Bu kimyoviy boyitilgan va kislotalar bilan aktivlangan tarkibida qiyin o‘zlashadigan shakldagi P₂O₅, tutgan (Qoratog‘, Qizilqum, Pribaltika, Chilisoy va bir qancha) fosforitlardan olingan fosforit kukunidir va shuning uchun uni to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘g‘it sifatida ishlatish samarasizdir.
Fosforit unining suvli suspenziyasiga unchalik ko‘p bo‘lmagan miqdordagi sulfat kislotasi (yoki gaz xolatidagi oltingugurt dioksid) qo‘shiladi. Muxit pH < 4 da karbonatlar - dolomit va kalsit, pH < 2,5 da esa fosfat parchalanadi. Kislotalilik muxitini boshqarish orqali fosfatdagi faqatgina qisman P₂O₅) ning, ekvivalent miqdordagi magniy bilan eritmaga o‘tishini ta’minlash mumkin. Fosforitni boyitish uchun sulfat kislota dolomit va kalsitdan o‘tuvchi Ca⁺ ionlari bilan neytrallanadi va ozgina miqdordagi kalsiy sulfatga aylanadi, uni fosforit bilan birgalikda suyuq fazadan ajratiladi va undan kationli flotatsiyalash orqali oson yo‘qotilishi mumkin.
Kimyoviy boyitilgan va bunda aktivlangan fosforit unidan superfos olish uchun uni fosfat kislota bilan namlash orqali qo‘shimcha aktivlanadi, donadorlanadi va quritiladi.
Superfos tarkibida 38-40% P₂O₅, undan 19-20% suvda eruvchan shaklda bo‘ladi va samaradorligi jixatdan qo‘shaloq superfosfatga tenglashtiriladi. 1 t P₂O₅, li superfos ishlab chiqarishga kislota sarfi (1-1,3 t H₂SO₄ va 0,355 t P₂O₅ li fosfat kislota) esa 1 t P₂O₅, li qo‘shaloq superfosfat ishlab chiqarishga nisbatan ikki marta kamdir. Kimyoviy boyitishda hosil bo‘ladigan va tarkibida Mg⁺ va HPO₄² ionlari tutgan eritmadan qimmatli o‘g‘it xisoblangan magniyammoniyfosfat NN₄MgPO₄*H₂O ni cho‘ktirish uchun ammoniylanish amalga oshiriladi. Fosfatli xom ashyodagi P₂O₅ dan foydalanish samaradorligi 95% ga yetadi. Jarayon yopiq suv aylanma siklida amalga oshiriladi.