Nazim Eminov
Az.KTİETİ, Elmi Əsərləri 2017/3 səh. 156-161
Yüklə 5,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Az.KTİETİ, Elmi Əsərləri 2017/3 səh. 156-161 UOT: 338.439(479.24) AZƏRBAYCANIN İQTİSADİYYATININ
- Açar sözl ər
77 Az.KTİETİ, Elmi Əsərləri 2017/3 səh. 156-161 UOT: 338.439(479.24) AZƏRBAYCANIN İQTİSADİYYATININ STRUKTURUNUN YAXŞILAŞDIRILMASI İSTIQAMƏTLƏRİ Sadıqova Səbinə Sabir qızı Az ərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin “S ənaye iqtisadiyyatı və menecment” kafedrasının assistenti e-mail: sabina-w@mail.ru XÜLASƏ Bazar iqtisadi münasib ətləri şəraitində rəqabətqabiliyyətli məhsul istehsal etməyin mühüm şərtlərindən biri iqtisadiyyatın strukturu və onun yaxşılaşdırılması istiqamətlərində görülən işlərdir. Az ərbaycanda bu sahədə mühüm tədbirlər həyata keçirilir və müxtəlif normativ aktlar qəbul olunmuşdur. Sah ə strukturunun təkmilləşməsi, sənaye kənd təsərrüfatı, qeyri-neft sektoru və s. istiqamətlərin inkişafını nəzərdə tutur. Ölk ənin neft sənayesində asılılığını azaltmaq, məqsədlə qeyri-neft sektorunun, onun tərkib hiss əsi olan metallurgiya, maşınqayırma, turizm və s. inkişaf edilməsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. M əqalədə ölkədə bu sahədə görülən işlər sərf - nəzər edilmiş, iqtisadiyyatın strukturunun yaxşılaşdırılması istiqamətində görülməli olan tədbirlər göstərilmişdir. Açar sözl ər: iqtisadiyyat, rəqabətqabiliyyət, struktur, innovasiya, import, iqtisadi siyasət, vəzifə, üsul. Giriş Az ərbaycan iqtisadiyyatının əsas rəqabət problemi – milli intellektual kapitalın dayanıqlı inkişaf mexanizmi v ə strategiyasının dünya bazarında yüksək texnologiyalı konkret məhsul və xidmətlərin istehsalında reallaşdırılmasıdır. Bunlar isə, öz növbəsində, cəmiyyətdə yeni motivasiya mühiti üçün şəraitin yaradılmasını şərtləndirir. Ölk ə sənayesinin sahə strukturu dedikdə milli iqtisadiyyatın sahələri arasında formalaşan istehsal münasib ətləri nəzərdə tutulur. Səmərəli sturuktur stabil iqtisadi inkşafı, milli iqtisadiyyatın qabaqcıl v ə elmi texniki nailiyyətlərin tətbiqini və ölkədə məşğulluğu təmin edir. Az ərbaycan iqtisadiyyatında sənayenin sahə strukturunda hasilat sahəsinin payı yüksək və elmtutumlu sah ələrin payı isə azdır. Bu o deməkdir ki, sənaye məhsulları əsasən xammal istehsalına ix tisaslaşıb, bu isə neqativ tendensiyalara yol aça bilər. Yəni iqtisadiyyat, elecə də sənaye dünya bazarlarında konyunkturalarından yüksək aslılıq dərəcəsinə malikdir. Bu sah ə strukturu hökmən elmtutumlu sahələrin payının artırılmasının tətbiqini tələb edir. İqtisadi diversifikasiya ölkə iqtisadiyyatının təbii resuslardan və hasilat sənayesindən aslılığını azaltmağa doğru yönəldilməlidir. Deməli, sahənin rəqabətliyinin yüksəldilməsi daxili və dünya bazarlarının tələblərinə cavab verən mal və xidmətlər istehsalı və sahə müəssisələrinin rəqabət potensialının artırılması üçün əlverişli şərait yaratmağı tələb edir. Əsas hissə Sah ənin rəqabətqabiliyyətliliyi xarici və daxili amillər kimi təsnif edilir. Xarici amillərə iqtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsi sistemi, makroiqtisadi durum, ölkə iqtisadiyyatının strukturu və durumu, hökum ətin sənaye siyasəti və onun institutları, hökumətin xarici ticarət siyasəti, dünya t əsərrüfatına açıqlıq dərəcəsi, iqtisadi, siyasi, elmi və başqa sahələrdə beynalxaq əməkdaşlıq və s. aiddir. 78 R əqabətqabiliyyətliliyinin daxili amillərinə aiddir: sahənin həyat dövrü, sahədə rəqabətin durumu, sah ənin strukturu, sahənin təşkilatı quruluşu, sahədə menecmentin keyfiyyəti, kadr potensialı, miqyas effektinin təsiri, innovasiya proseslərinin və yeni texnologiyaların tətbiqi və s. [1]. Fikrimizc ə, sahənin rəqabətqabiliyyətlilik amilləri ümumi halda aşağıdakılardır: • sah ənin strukturu; • sah ədə yüksək rəqabətqabiliyyətli lider müəssisələrin mövcudluğu; • sah ə daxilində, ölkədə və xaricdə, habelə sahələr arasında elmi-texniki, istehsal-texnoloji, maddi- texniki v ə kommersiya əməkdaşlığı sistemi; • m əhsulun bölüşdürülməsi sistemi; • əməyin məhsuldarlığı; • m əhsulun kapital və elmi tutumluluğu, texniki səviyyəsi, məhsulun sərbəst şəkildə m ənimsənilməsi və təkrar istehsalı üçün zəruri olan biliklərin və elmi işləmələrin məcmusu; • elmi-t ədqiqat və layihə konstruktor işləmələrinin (ETLKİ) reallaşdırılması imkanları; • sah ənin ixracyönlülüyü və ya idxal əvəzləmə səviyyəsi; • sah ənin inkişaf səviyyəsinin milli iqtisadiyyatın inkşaf səviyyəsinə uyğunluğu, sahə məhsulunun ölk ə iqtisadiyyatının müxtəlif sahələrində istifadə səviyyəsi; Sah ənin rəqabətqabiliyyətliliyi - milli iqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələrinin fəaliyyətini xarakteriz ə edir. Bu, ölkənin və bütünlüklə dünya iqtisadiyyatının inkşafının müxtəlif variantlarında h əmin sahənin davamlılığı və dinamikliyi üçün xarakterik olan meyarlar üzrə bir sıra göstəriciləri əsasında qiymətləndirilir. Bel əliklə, sahənin rəqabətqabiliyyətliliyi sistemli və kompleks bir bazar anlayışıdır. Ona görə də onun s əviyyəsini hər hansı bir konkret göstərici ilə qiymətləndirmək mümkünsüzdür. Sah ənin rəqabət qabiliyyətliyinin qiymətləndirilməsi üçün 2 qrup göstəricilər sistemindən istifad ə etmək daha doğru olardı: 1. Sah ənin rəqabətqabiliyyətliliyinin qrup göstəriciləri. 2. Sah ənin rəqabətqabiliyyətliliyinin ümumiləşdirici (inteqral) göstəricisi. Qrup göst əriciləri sahənin resurs və bazar strukturunu, sahə resurslarından istifadənin s əmərəliliyinin nisbi səviyyəsini və dinamikasını, sahə müəssisələrinin qarşılıqlı əlaqələrinin və qarşılıqlı fəaliyyətinin dərəcəsini əks təsir edir. R əqabətqabiliyyətlilik problemi dünya təsərrüfatına inteqrasiya edən, ixracı idxalını üstələməkdə olan Az ərbaycan üçün xüsusilə aktualdır. Ölkədə iqtisadiyyatın və ixracın şaxələndirilməsi, xüsusilə r əqabətqabiliyyətli qeyri-neft sənaye sahələrinin inkşafı əsas vəzifələrdən biri kimi qarşıda durur. Az ərbaycan Respublikası Prezidentinin 2012-ci il 29 dekabr Fərmanı ilə təsdiq edilmiş “Az ərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasında və hökumətin bir sıra proqram s ənədlərində qeyri-neft sektorunun inkişafına, iqtisadiyyatın və ixracın şaxələndirilməsinə nail olunması, ölkədə rəqabətqabiliyyətli sənaye sahələrinin formalaşması məsələləri yaxın dövr üçün iqtisadi siyas ətin əsas hədəfləri kimi müəyyən edilmişdir [2]. Dünya iqtisadiyyat;na s əmərəli inteqrasiyanı təmin etmək üçün xarici ticarət siyasətində qeyri- neft ixracının genişləndirilməsi prioritet olmalıdır. Belə qənaətə gəlirik ki, 2020-ci ilədək aşağıdakı tədbirlərin həyata keçirilməsi mühüm vəzifələrdən olmalıdır: • aqrar emalı məhsullarının hədəf bazarlara çıxış imkanlarının artırılması; • aqrar sah ədə sahibkarların ixrac potensialının gücləndirilməsi; • milli istehsalç ıların xarici bazarlarda mövqelərinin möhkəmləndirilməsi; • xarici ticar ətin infrastruktur təminatının yaxşılaşdırılması; • “Made in Azerbaijan” brendinin dünya bazarlarına çıxışı imkanlarının artırılması; • milli mü əssisələrin beynəlxalq sərgi və yarmarkalarda iştirakının stimullaşdırılması; • ixracatda elektron ticar ət xidmətlərinin inkişaf etdirilməsi; • ixrac potensiallı məhsulların keyfiyyət standartlarının yüksəldilməsi. 2020-ci il ədək İKT infrastrukturunun inkişaf etdirilməsi və regionlarda müasir elektron xidm ətlərin göstərilməsi imkanlarının daha da genişləndirilməsi nəzərdə tutulur. O vaxtadək bütün Yüklə 5,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|