Neriman Qurban indd
Yüklə 3,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- XXXV FƏSİL
540 XXXV FƏSİL “MÜSƏLMAN”IN ÖLÜMÜ Muhamməd Əsəd bəy
eləyib, Əsəd bəyə yazı makinası, radioqəbuledici alıb cəmi yeddi kilometr uzaqda yerləşən Pozitanoya yollandılar. Pozitano Əsəd bəyi valeh elədi; dəniz sahilindən üzüyuxa- rı səpələnmiş evlər, pansionlar, dükanlar, restoranlar, kafelər, əyləncə yerləri gözəl mənzərə yaradırdı. Bir-birindən başla- yan, harda qurtarması bəlli olmayan pilləkənlər, dolama küçələr, bir-birinin damında yerləşmiş kimi görünən evlər ona bir qədər Tiflisin və Bakının dağüstü məhəllələrini xatır- latdı.
Əvvəlcə polis idarəsinə gedib qeydiyyatdan keçdi ki, son- ra başağrısı olmasın: Əsəd bəy İbrahim oğludu, müsəlmandı, qafqazlı kübar ailədəndi, kitablar müəllifidi, Pozitanoda bir müddət yaşamağa, müalicə olunmağa gəlib. Düşdükləri ev XVII əsrdə tikilmiş, açıq-sarı rəngli fasadı, dəniz səmtə baxan xiyabanı olan binaydı. Ev sahibləri qraf və 541 qrafiniya Pattisonlar Neapolda gəmiqayırma sahəsində işlə- məyə gəlmiş ingilislərin nəslindən idilər. Hər halda, özlərini qonaqlara belə təqdim elədilər. Leo-Əsəd bəy havanın saflığından ləzzət ala-ala xeyli ter- rasda gəzişdi – hələ bütün əzablarının bir daha arxada qaldı- ğıma inanmırdı. Sonra duruş gətirə bilmədi, bir az gəzmək, heç olmasa, kilsəni görmək istədi. Cəmi yarım saat sonra ke- şiş don Servilyo Cinkvayla tanış olmuşdu. Məşhur Əsəd bəylə ünsiyyətinə sevinən don Servilyo almanca əməlli-başlı danı- şırdı: “Bilirsiniz, sinyor, deyilənə görə, dəniz allahı Poseydon Pazitez adlı bir su pərisinə vurulub, onun adından da bu şəhər yaranıb. Homerin təsvir elədiyi dəniz pəriləri bax o Li Qalli adalarında yaşayırlarmış”. Leo yaxınlığında dayandıqları Santa-Mariya Assunta kilsəsinin bər-bəzəkli damına, sərasin quldurlarından qorun- maq üçün tikilən gözətçi qüllələrinə baxıb köksünü ötürdü: ona bu yerdə rahat yaşamaq qismət olacaqmı, görəsən? “Burda balet festivalı keçirilib, sinyor, – don Servilya həmsöhbət tapdığından sevinə-sevinə danışırdı, – Leonid Myasin Li Qalli adalarını alandan sonra o festivalı keçirdi, qa- lib bilirsiniz kim oldu? Əlbəttə, Rudolf Nuriyev. O “Qallo Lunqo” villasını da Myasin tikdirib. Ötən il Lö Karbüzye həmin villanı yenidən qurdu. Bura kimlər gəlmir, sinyor, – Sergey Dyagilev, Pablo Pikasso, İqor Stravinski, Jan Kokto, Franko Zeffirelli... Mişa Semyonov, “Don Covanni” – İvan Zaqoruyko burda yaşayırlar. Mən onları sizinlə tanış eləyərəm, don Əsəd bəy... Keşiş ona xoş təsir bağışladı, savadlıdı, həm də alman dili- ni yaxşı bilir; amma indi Leo Əsəd bəy getməlidi, sol ayağının ağrıları yenə başlayıb, yeriməyə çətinlik çəkir... Əhməd Cəmil doğrudan da bir neçə gündən sonra Roma- dan gəlib çıxdı, dostunun vəziyyətilə maraqlandı. Xiyabanda gəzişə-gəzişə, ya da dəniz mənzərəli eyvanda konyak içə-içə söhbətləşdilər, Əhməd Cəmil Əlcəzair və Misirdə başına 542 gələnlərdən, Əsəd bəy Qafqazdakı və Avropadakı sərgüzəşt- lərindən danışırdı. Leopold Veysdən, Valter Merinqdən sonra Leonun, yanında özünü belə rahat hiss elədiyi həmsöhbəti olmamışdı. Elə o gün də Əhməd Cəmil gələcəyini vəd eləyib yoxa çıxdı. Əsəd bəy yeni dostunun yoxluğunu dərhal hiss elədi; xüsusilə də payızın sıxıntılı günləri özünü bildirəndə, olan- qalan pulu tükənəndə ona bərk ehtiyac duydu. Nəşriyyatlarla müqavilə bağlaya, çap olunan kitablarının pulunu ala, “Roma üzərinə yürüş” kitabını yazmaq üçün Mətbuat və Təbliğat Nazirliyindən ümid bəslədiyi icazəni ala bilmir. Güman ki, xanım Qurban Səid – baronessa Elfrida fon Bodmershof artıq Afinada, Ömər-Rolf fon Ehrenfels Hindistandaydı. Əvvəlcə Vyanadakı yaxın tanışlarından birinə təcili məktub göndərib Ömər-Rolfun yeni ünvanını dəqiqləşdirdi, sonra ona yazıb xahiş elədi ki, Elfridanın izini tapıb Avropanın nəşriyyat- larından qonorarını alıb göndərmək vədini ona xatırlatsın; yazdı ki, axırıncı dəfə miss Qurban Səidin adından “Ameri- ken Ekspress”in Afina bürosu vasitəsilə iki yüz dollar alıb; yazdı ki, gəl gör nə qədər tənha, necə kimsəsizəm, bunu bü- tün dünyaya car çək. İntizarlı günlər bitib-tükənmək bilmir, get-gedə vəziyyəti daha da dözülməz olurdu. Frau Şulte olan-qalanını satıb üst- üstə yığılan borcları ödəyirdi. Düzdü, Pattisonlar hörmətli Əsəd bəyi kirayə haqqına görə sıxma-boğmaya salmırdılar, bilirdilər ki, düşdüyü çətinlikdən çıxan kimi borclarını qayta- racaq. Kirayənişininsə artıq ən zəruri ehtiyatlarını ödəməyə imkanı yox idi. Şübhəsiz, Düçenin qanunları əsasında ari irqə mənsubluğunu isbat eləsəydi, o bağlı qapıların hamısı açıla- caqdı. Oktyabrda “Roma üzərinə yürüş” kitabı üşün icazə, axır ki, gəlib çıxdı. Ancaq artıq fikirlərini cəmləşdirmək, ağlına gələn mövzu üzərində işləmək iqtidarında deyildi, ağrılar işləməyinə imkan vermirdi.
543 Dekabrın son günlərində Corc Silvestr Virekə məktub yaz- dı, dostunun Kayzer haqqında kitabına “əl gəzdirdiyinə” görə ona borcu qalmadığını, amma müalicə olunmaq üçün yüz dollar borc istədiyini yazdı. Virek, yəqin, bu məqamda yar- dım əlini uzatmaqdan imtina eləməzdi. Bir məktub da Herhardt Hauptmana yazdı: Nobel müka- fatı laureatı, güman ki, onu tanıyır, kitablarından xəbəri var, köməyini əsirgəməz; üstəlik, Virekin Hauptmanla münasibətləri çox yaxındı, ola bilməz ki, dostunun vəziyyəti haqqında ona məlumat verməsin. Yenə Covanni Centileyə üz tutdu, yazdı ki, sənədləri bolşeviklərin əlində qaldığından ailəsinin üç nəsil ari irqə mənsub olduğunu sübut eləmək üçün ona səriştəli antropo- loq tapsın; yazdı ki, həmin adam tamamilə rəsmi dairələrin etibar elədiyi adam olmalı, beləliklə, bu məsələni yoluna qoy- malı, nəhayət, hamı rahat nəfəs almalıdı; yazdı ki, ondan müəyyən məbləğdə pul alan kimi, dərhal Florensiyaya yolla- nacaq, həmin vaxta qədər artıq elmi metodlardan istifadə eləyib onun hansı irqə mənsub olduğumu sübuta yetirməyə hazır olan belə bir antropoloq tapa bilər. Covanni Centilesə Əsəd bəyin məktubuna ümidsiz, bir qədər də etinasız cavab verdi: rəsmi dairələr bu yolla irq müəyyənləşdirməyin nəticələrini qəbul eləməzlər, harda gö- rünüb ki, sənədsiz-filansız adamın hansı irqə mənsub olduğu barədə hökm versinlər; Əsəd bəyin xəstəliyini müalicə etdirmək üçünsə bacardığını əsirgəməz. Salerno xəstəxa- nasındakı cərrah dostu Vito Fiorentinaya zəng vurub Pozita- noda Əsəd bəyə baş çəkməyi, vəziyyəti barədə məlumat verməyi xahiş eləyib. Vito Fiorentino onun tapşırığını yerinə yetirdi, nəticə gözləniləndən də kədərli oldu. “Əsəd bəy ciddi xəstədi, – cərrah Centileyə yazdı, – o tibb elminin hələ müalicəsində aciz olduğu
Amma doktor Fiorentino bir qədər səhv eləmişdi: Leonun xəstəliyi Avropa yəhudilərinə – Aşkenazi soyuna mənsub,
Yüklə 3,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|