Neriman Qurban indd
Yüklə 3,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
150 “Ümidvaram ki...” “Ən qısa müddətdə, Avropaya yola düşənəcən bu məsələnin həllinə çalışacağam, – Behbud bəy etiraz qəbul eləməyən ədayla əlini qaldırdı. – Əmin ola bilərsiniz. Ünvanı- nızı qoyun, başım açılan kimi axtaracağam, ətraflı söhbət eləyərik”. Yusif Vəzir vizit kartını uzadıb nəzakətlə vidalaşdı. İki gündən sonra Behbud bəyin adamlarından biri onun yaşadığı ünvanı tapıb içində pul olan zərfi Xeyriyyə xanıma vermişdi. Zərfdə min frank vardı. Əlbəttə, bu vəziyyətində az məbləğ deyildi: ev sahibəsinin xəcalətindən çıxa, bir qədər Mir Abdullaya göndərə, gündəlik ehtiyaclarını ödəyə, arada- bir Qamət Əfəndinin qəhvəxanasında oturub içindəki sıxıntı- nı dağıda bilərdi. Hər halda, düşdüyü çıxılmazlıqdan qurtul- maq üçün ümid işığı görünmüşdü, yəqin əzablarının sonu yetişəcəkdi. İki həftədən sonra da Behbud bəy Cavanşir əməkdaşı vasitəsilə sevindirici xəbər göndərdi: Yusif Vəzirin xahişi Ba- kıya çatdırılıb, yoldaş Kirov onun münasib işlə təmin olun- ması barədə göstəriş verib, imkanlar götür-qoy edilir. Qəlbində ümid qığılcımları yandı: axır ki, əzablarına son qoyulacaqdı... Amma sevinmək qismətində yoxmuş...
***
...O günlərdə qocaman imperiya ilmə-ilmə sökülür, başlıca hadisələr paytaxtda yox, ölkənin yeni mərkəzində – Ankara- da baş verirdi. İsmət Paşa İnönüdə yunanların dərsini vermiş, böyük Millət Məclisi yeni anayasa qəbul eləmiş, Antepdə şiddətli döyüşlər olmuşdu. Ankara Sovet Rusiyasıyla münasibətlərini qaydaya salma- ğa, şimaldan gözlənən təhlükənin qarşısını almağa çalışırdı, martda Moskvada, sonra Gümrüdə, ruslarla sazişlər bağlan- mış, artıq yunanların məğlubiyyəti qaçılmaz olmuşdu; yeni
151 hakimiyyətin nümayəndələri də Parisdə ölkənin bütövlüyü uğrunda çırpışırdılar. Elə o vaxt da Əli bəy Hüseynzadənin maddi köməyilə “Azərbaycan ədəbiyyatına bir nəzər” əsəri işıq üzü gördü. Sıxıntılı günlərində qələmə aldığı, üzərində “Yusif bəy Vəzirоv. Azərbaycan Cümhuriyyətinin sabiq İstanbul еlçisi” yazılmış, hələ mətbəə qoxusunu saxlayan kitabı təskinlik kimi qəbul elədi. Həmin günlərdə Azərbaycan istiqlalının üç yaşı tamam olur- du, amma o istiqlalın ömrü cəmi iyirmi üç ay çəkmişdi. Nüsxələrdən birini “İstiqlaliyyətimiz uğrunda çalışan əziz yolda-
rafiyla zərfə qoyub Parisə, bir nüsxəsini də vəd elədiyi kimi, türk ədəbiyyatına göstərdiyi diqqətə görə təşəkkür sözlərilə Vyanaya, professor Fridrix fon Kraelitzə göndərdi... Kitabı dükanlarda əlli piyastra satılırdı. Hər halda, bu da kömək idi, ehtiyaclarının bir hissəsini ödəməyə kömək eləyirdi... İyulun axırında Bakıdan gözlənilməz qonalarıı gəldi. Mirzə Cəfər bəyin оğlu, atasının dostu Bəhram bəy Axundo- vu axırıncı dəfə Bakıda, parlamentin iclasında görmüşdü. Hələ Yusif Vəzir balaca olanda o şəhər rеаl məкtəbini, sоnrа gimnаziyаnı bitirmiş, Frаnsаnın Lill Aкаdеmiyаsının qаrışıq еlmlər fакültəsinin аspirаnturаsınа qəbul оlunmuş, sonra təhsilini tibb fаkültəsində dаvаm еtdirmişdi. Sonra Хаrkоv univеrsitеtinin tibb fаkültəsində imtahan verib bir müddət “Səadət” məktəbində həкim işləmiş, Milli hökumət vaxtı par- lamentin üzvü olmuşdu, indisə rеspubliка Dövlət Sığоrtа İdаrəsinin həkimiydi. Almaniyada təhsil alan tələbələr may ayında Səməndər Axundzadə və İsgəndər xan Rzazadəni i başqa Bakıya nümayəndə göndərmişdilər ki, düşdükləri vəziyyəti hökumətə çatdırsınnlar. Onlar çətinliklə Bakıya ça- tıb hökumət başçısına hər şeyi izah eləmişdilər. Hökumət Bəhram bəy Axundovu xaricdə oxuyan bütün tələbələrin vəziyyətilə tanış olmaq üçün müvəkkil təyin eləmiş, ona 152 müəyyən miqdarda valyuta malları (xalça, kürü və s.) ayır- mışdı ki, satıb pullarını tələbələrə versin. Bəhram bəy Axun- dov nümayəndələrlə birgə Avropaya yola düşmüş, Batuma, ordan İstanbula gəlmiş, özü “Pera Palas”, nümayəndələrsə Sirkəçidəki “Rəşidiyyə” otelində yerləşmişdilər. Bəhram bəy Yusif Vəzirlə dostunun oğlu, həm də köhnə tanış kimi görüşdü, Ünvanını əlaqələri sayəsində Maarif Ko- missarlığında işə düzələn Mirzə Qədirdən alıbmış. Bəhram bəyin dediyinə görə, Nərimanov hökumət başçısı olandan sonra Rusiyaya, Osmanlıya və Avropa ölkələrinə göndərilən tələbələrin vəziyyətilə maraqlanıb, uzun yazışmalardan, razı- laşdırmalardan sonra onu vəziyyətə aydınlıq gətirmək üçün onu Avropaya göndərmək qərarına gəlib. Bir müddət İstan- bul darülfünunda oxuyan tələbələrlə məşğul olacaq, sonra Romaya, Parisə, Berlinə gedəcəkdi. Amma məsələnin çətinliyi Avropaya gedib çıxmaqla bağlıdı. Yəqin ki, müttəfiq qoşunlar komandanlığı Bakıdakı yeni hökumətin nümayəndəsinə asanlıqla icazə verməyəcək. Yeni hakimiyyətin gəlişindən bir ildən artıq keçmişdi, həbs olunanlar, güllənənlər, qətlə yetirilənlər barədə xəbərlər gəlib İstanbula da çatırdı. Təbii ki, hakimiyyət insanları öldürmək üçün yox, əmin-amanlığını təmin eləmək üçün idi. Bəhram bəy bütün bunları yaxşı bilir, Bakıda baş verənlərin üstündən sükutla keçməyə çalışırdı. “Heç bir dəyişiklik qurbansız ötüşmür, – o kənara baxa- baxa deyirdi, – ümidvaram ki, çox keçməyəcək, hər şey öz axarına düşəcək. Yoldaş Nərimanov bundan ötrü var qüvvəsilə çalışır”. “Amma elə şeylər var ki, Nərimanovun qüvvəsi daxilində deyil, – Yusif Vəzir ona qarşı mümkün qədər nəzakətli olma- ğa çalışırdı, – hətta, o istəməsə belə, zərurətə çevrilir”. “Mirzə Qədir mənə hər şeyi danışıb, burda nə qədər çətinlik çəkdiyinizdən xəbərim var”, – Bəhram bəy söhbətin yönünü dəyişməyə can atırdı.
Yüklə 3,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|