NəSİman yaqublu
Yüklə 5,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
Nяsiman Yaqublu 184 MƏHƏMMƏD ƏMİN RƏSULZADƏ (1884-1955) zərbaycanın görkəmli dövlət xadimi olan Məhəm- məd Əmin Rəsulzadə 31 yanvar 1884-cü ildə Bakı- nın Novxanı kəndində doğulub. İlk təhsil və tərbi- yəsini atasından alıb. Sultan Məcid Qənizadənin (1886-1942) müdir olduğu Bakıda fəaliyyət göstərən 2 saylı “Rus- tatar” məktəbində oxuyub. Qafqazda yeganə türk dilində çıxan “Şərqi- Rus” qəzetində (1903, N20) ilk “Müxəmməs” adlı şerini nəşr etdirir. 17 yaşlı Məhəmməd Əmin 1902-ci ildə “Müsəlman Gənclik Təşkila- tı”nı yaradır. Sonradan həmin təşkilat “Müsəlman demokratik “Müsa- vat cəmiyyəti”nə çevrilir. 1904-cü ilin payızında milli ziyalılarımızın görkəmli nümayəndələrindən Mir Həsən Mövsümovun, Məhəmməd Həsən Hacınskinin və M. Ə. Rəsulzadənin təşəbbüsü ilə müsəlman so- sial-demokrat “Hümmət” təşkilatı yaradılır. İctimai-siyasi işlərlə yana- şı M. Ə. Rəsulzadə publisistik fəaliyyətini də davam etdirir. Əlibəy Hüseynzadənin redaktor olduğu “Fyüzat”, həmçinin Ə. Ağayevin re- daktorluğu ilə çıxan “İrşad” və “Tərəqqi” qəzetində müxtəlif mövzu- larda məqalələri və şerləri ilə çıxış edir. Bir müddətdən sonra “İrşad” qəzetinin müvəqqəti redaktoru olur. Onun “Qaranlıqda işıqlar” adlı pyesi 1908-ci ildə Bakıda “Nicat” cəmiyyətinin teatrında tamaşaya qo- yulur. Bakıda təqib olunduğu üçün isə 1909-cu ildə İrana gedir. Təb- rizdə Səttarxanla və onun silahdaşları ilə görüşür. Tehranda Avropa təhsili görmüş bir qrup iranlı ilə birlikdə 1910-cu ildə “İran Demokra- tik Partiyası”nın əsasını qoyur və onun orqanı “İrani-nov” (Yeni İran) qəzetinin redaktoru olur. Burada da M. Ə. Rəsulzadə təqiblərdən yaxa qurtarmaq üçün İstanbula mühacirət edir. Burada 1911-ci ilin noyab- rından nəşrə başlayan “Türk yurdu” jurnalının əsasını qoyanlardan biri olur. 1913-cü ildə Romanovlar sülaləsinin 300 illiyi ilə əlaqədar əfv- ümumidən sonra M. Ə. Rəsulzadə Bakıya qayıdır. 1911-ci ilin oktyabrında əsası qoyulan “Müsəlman demokratik “Müsavat” partiya- sının rəhbərinə çevrilir. 1918-ci il mayın 27-də Zaqafqaziya Seyminin müsəlman fraksiyasına daxil olan müxtəlif partiyaların üzvlərindən ibarət olan Azərbaycan Milli Şurası yaranır. Səs çoxluğu ilə M. Ə. Rə- sulzadə Milli Şuranın sədri seçilir. A Bakыnыn Qurtuluшu 185 1920-ci ilin aprel hadisələrindən sonra M. Ə. Rəsulzadə həbsə alındı. Keçmiş mübarizə dostu Stalin şəxsən həbsxanaya gedib M. Ə. Rəsulzadəni azad etdi. Sonra M. Ə. Rəsulzadəni özü ilə birlikdə Moskvaya apardı və RSFSR Millətlər Komissarlığında mətbuat mü- vəkkili vəzifəsinə təyin etdi. Bir müddət sonra M. Ə, Rəsulzadə Sankt-Peterburqa, oradan isə gizli yolla Finlandiyaya keçərək Türki- yəyə mühacirət etdi. 1922-ci ilin sonlarında onun İstanbulda siyasi mühacir həyatı başladı. M. Ə. Rəsulzadə 1931-ci ildə Sovet hökumə- tinin təqiblərinə əsasən, Türkiyəni tərk etməyə məcbur oldu. 1932-ci ildən onun mühacirətinin Polşa və Almaniya dövrü başladı. 1939-cu ildə İkinci Dünya müharibəsinin başlanması ilə Polşadan Fransaya, oradan İsveçrəyə, İsveçrədən İngiltərəyə, nəhayət Rumıniyaya keçdi. 1942-ci ildə Azərbaycanın istiqlalına nail olmaq üçün Almaniya- nın Xarici İşlər Nazirliyi və Şərq Nazirliyi ilə danışıqlara girsə də müsbət cavab ala bilmədi. Almaniya tərəfindən Azərbaycan müstəqil- liyinin tanınmadığını görən M. Ə. Rəsulzadə 1943-cü ilin sonlarında Almaniyanı tərk edib Buxarestə gedir. 1947-ci ildə Türkiyəyə qayıdan Rəsulzadə burada Azərbaycan Milli Mərkəzinin başçısı kimi fəaliyyə- tini davam etdirirdi. M. Ə. Rəsulzadə ömrünün sonunadək Azərbayca- nın müstəqilliyinin bərpa olunması uğrunda istiqlal mübarizəsini da- vam etdirmişdir. M. Ə. Rəsulzadə 1955-ci il, mart ayının 6-sı, bazar günü, Ankara vaxtı ilə saat 22 50 -də, üç dəfə “Azərbaycan, Azərbaycan, Azərbaycan” deyərək əbədi olaraq həyata göz yumdu. M. Ə. Rəsulza- də Ankaranın Əsri qəbirstanlığında dəfn olunmuşdur. FƏTƏLİ XAN XOYSKİ (1875-1920) zərbaycanın görkəmli dövlət xadimidir. 1875-ci ildə Şəkidə anadan olub. 1901-ci ildə Moskva Universite- tinin Hüquq fakultəsini bitirib. Gəncə, Suxumi, Ba- tum, Kutaisi məhkəmələrində müxtəlif vəzifələrdə çalışıb. II Dövlət Dumasının nümayəndəsi olub. Zaqafqaziya Federativ Respublikasının Ədliyyə naziri olub. 1918-ci ilin Mayın 28-də Azərbaycan Xalq Cüm- huriyyəti yaradıldıqdan sonra bu ölkənin tək Baş naziri təyin edilib. A Nяsiman Yaqublu 186 1919-cu ilin dekabrın 23-də isə N. Yusifbəylinin təşkil etdiyi hökumət kabinəsində Xarici İşlər naziri vəzifəsini icra edib. 1920-ci ilin 27 Aprel işğalından sonra Fətəli Xan Xoyski Gürcüs- tana getmiş, iyun ayının 19-da Tiflisdə arxadan bir muzdlu erməni qa- tili tərəfindən qətlə yetirilmişdir. NƏSİB BƏY YUSİFBƏYLİ (1881-1920) zərbaycanın görkəmli dövlət və siyasi xadimi Nəsib bəy Yusifbəyli 1881-ci ildə Gəncədə anadan olub. 1902-1907-ci illərdə 1902-1907-ci illərdə Odessa Tibb Universitetinin Hüquq fakultəsində təhsil alıb. Bir müddət Krı- mın Baxçasaray şəhərində yaşamış, “Tərcüman” qəzetində məqalələr- lə çıxış etmişdir. Ar hökuməti tərəfindən təqib olunduğundan Türkiyə- yə gəlmiş, bir müddət İstanbulda yaşamışdır. 1917-ci ilin martında “Türk ədəmi-mərkəziyyət partiyası”nı yaradıb. 1918-ci ilin aprelində Zaqafqaziya Respublikası hökumətinin Maarif naziri olub. 1918-ci ilin Mayın 29-da Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti yaradıldıqdan sonra o, Xalq Maarif naziri vəzifəsində çalışıb. 1919-cu ilin aprelin 14-dən Azərbaycan Respublikası Nazirlər Şurasının sədri təyin edilib. 1920-ci ilin 27 Aprelində bolşeviklər Azərbaycanı işğal etdikdən sonra Nəsib bəy Yusifbəyli Kürdəmir və Yevlax rayonları arasındakı ərazidə qətlə yetirilib. ƏLİMƏRDAN BƏY TOPÇUBAŞOV (1862-1934) zərbaycan Parlamentinin sədri olub. 1862-ci ilin mayın 4-də Tiflisdə anadan olub. 1889-cu ildə Peterburq Universitetinin hüquq fakultəsini bitirib. Bakıda rus dilində çıxan “Kaspi” qəzetinin Baş redaktoru olub. 1905-ci ildə Rusiya Müsəlmanlarının Nijni-Novqorod şəhərində ilk qurultayının keçirilməsinin təşkilatçılarından olub. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti A A Yüklə 5,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|