NəSĠman yaqublu

istisna  olmaqla,  demək  olar  ki,  tənha  yaşamışdı.  Bu  müddətdə  o,  küçələrdə 
gecələyir, pis təsirlərə düşür, hər cürə kitablar oxuyurdu. 1913-cü ildə o, Avstriya 
ordusunda  xidmətdən  boyun  qaçırmaq  üçün  Münhenə  getmişdi.  1914-cü  ildə  isə 
“həddindən artıq zəif” olduğuna görə orduya yararsız saymışdılar. (286, s.6-7) 
1914-cü  ilin  avqustunda  Almaniya  Rusiyaya  qarşı  müharibəyə  başladığını 
elan  etdikdə  Hitler  könüllü  olaraq  orduya  yazıldı.  Piyada  alayında  xidmət  edən 
Hitler iki dəfə (Birinci dərəcəli Dəmir xaçla) igidliyə görə fərqləndi. 
Müharibə  onun  həyatında  çox  ciddi  rol  oynadı.  Sonralar  xatirələrində  o, 
müharibəni  həyatın  ən  unudulmaz  dövrü  adlandırırdı.  Orduda  xidmət  edərkən 
Hitlerin dünyagörüşü əsasən formalaşmışdı. 
Sonra Hitler orduda ideoloji kurs keçdi. Eyni zamanda, o, alman tarixinə və 
alman  şovinizminin  nəzəriyyə  və  təcrübəsinə  aid  oxunan  mühazirələrə  gedir, 
məşğələlərdə  iştirak  edirdi.  Burada  o,  həmçinin  dünyanın  iqtisadi  situasiyası, 
bolşevik  idarəsi  altında  olan  Rusiya,  Bavariyanın  və  Reyxin  birliyinə  aid  olan 
problemləri  öyrənirdi.  1919-cu  ilin  payızında  Hitler  yenicə  yaranan  Alman  Fəhlə 
Partiyası ilə əlaqəyə girdi və həmin vaxtdan siyasətlə sıx bağlılığı başladı. 
Bu  dövrdə  Hitler  Münhenin  pivə  barlarında  populizmə  və  demaqogiyaya 
söykənən  natiqliyi  ilə  artıq  məşhur  idi.  Onun  fikirləri  həmin  vaxt  Münhenə  axıb 
doluşan  panalmançı  baxışlı  irqçi-millətçi  qrupların  ideyaları  ilə  üst-üstə  düşürdü. 
Elə  həmin  vaxtdan  o,  Versal  müqaviləsi  əleyhinə  ilkin  təbliğat  aparmağa  başladı. 
Hitler  başqa  panalmançılar  kimi  itirilmiş  müstəmləkələrin  qaytarılmasını  və 
Almaniya ilə Avstriyanın birləşdirilməsini tələb edirdi. Onun nəzərincə, almanların 
başlıca  düşmənləri  Rusiya  deyil,  Fransa  və  İngiltərədir.  Yəhudilərə  isə  maliyyə 
kapitalının agentləri kimi baxırdılar. 
Hitlerin  yəhudilərə  mənfi  münasibətinin  formalaşmasında  digər  mütaliələri 
ilə  yanaşı, Bavariya şairi Ditrix Ekhartın, baltika almanı Maks Ervin  von Şöyner-
Rixterin  və  Alfred  Rozenberqin  təsiri  vardı.  Ekhard  öz  fəlsəfəsini  “qəlbsiz 
yəhudiçiliklə”  mübarizədə  görürdü. Rozenberq və  Şöyner  Rixter isə Hitlerdə “rus 
bolşevik yəhudiçiliyi” fikrini yaradırdılar. Nasistlərin ilkin ideyalarında Rusiya və 
bolşevizm  əhəmiyyətli  rol  oynamasa  da,  Rozenberq  Hitleri  saxta  “Sion 
müdriklərinin  protokolları”nda  qoyulmuş  !ümumdünya  yəhudi  qəsdinin”  detalları 
ilə tanış etmişdi. (268, s.37) 
Məhz bu fikirlər Hitlerin özünəməxsus ideologiyasının formalaşmasına təsir 
göstərdi.  Özünün  yazdığı  “Mənim  mübarizəm”  kitabındakı  “yəhudi  bolşevizmi” 
ifadəsi  artıq  Almaniyanın  “həyati  genişliyi  məqsədi  ilə”  Sovet  İttifaqını  dağıtmaq 
mənasını kəsb edirdi. 
Hitlerin  bolşevizmə  və  yəhudiçiliyə  münasibəti  onun  siyasətində  mühüm 
yer tuturdu. Hələ 1920-ci ilin yayında o, çoxlu nümunələrlə bolşevizmin Rusiyaya 
faciəvi təsirini qeyd edirdi. Həmin ilin iyulunda o, bolşevizm, marksizm adı altında 
Sovet  Rusiyasını  yəhudilərin  amansızcasına  idarə  etməsindən  danışır.  Sosial-
demokratiyanın Almaniyaya yolunun salınmasını qeyd edirdi. (268, s. 41) 

---

1922-ci  ilə  qədərki  çıxışlarında  Hitler  bolşevik  Rusiyasına  mənfi 
münasibətini  tez-tez  hiss  edirdi.  O,  iki  ideologiyanın  –  idealizm  və  materializm 
arasında  gedən  mübarizəni  xeyirin  və  şərin  apardığı  mübarizə  kimi  qəbul  edir, 
alman  xalqının  missiyasını  xeyirin  gücü  ilə  bolşevizmə  və  ölümcül  düşmənə  - 
yəhudiçiliyə qarşı mübarizədə görürdü. 
Həmin  ilin  oktyabrında  isə  Hitler  həyat  uğrunda  mübarizədən  yox,  iki 
dünyagörüşünün arasındakı ölümdən yazırdı. Göstərirdi ki, bu mübarizədə ya qalib 
gəlmək,  ya  da  həlak    olmaq  lazımdır.  Bu  fikirlərin  doğruluğunu  Rusiyanın 
nümunəsində  görmək  mümkündür.  Hitler  yazırdı:  “Marksist  ideyanın  qələbəsi 
rəqiblərin tam məhv olması deməkdir. Almaniyanın bolşevikləşdirilməsi isə bütün 
xristian-qərb mədəniyyətinin məhvi deməkdir”. (268, s. 42) 
Qeyd  edək  ki,  nasistlərin  təbliğatında  aşağıdakı  şüarlara  ilk  vaxtlarda 
üstünlük verilirdi: 1) “Marksizmin məhvi”; 2) “Versal müqaviləsinin dağıdılması”; 
3)  “Rusiyanın  alınması”;  4)  “Daxili  ictimai  təhlükəsizliyin  təminatı”;  5) 
“Almaniyanın və bütün almanların “milli nüfuzu”nun bərpası”. (268, s.43) 
Hitler  sonralar  da  öz  çıxışlarında,  müsahibələrində  marksizmə  nifrətini 
gizlətmirdi. Məsələn, 1931-ci ildə Breytinqdə “Leypsiqin  son xəbərləri” qəzetinin 
redaktoru  ilə  söhbətində  demişdi:  “Marksizm  kökündən  qoparılmalıdır...  O, 
bolşevizmin  mənbəyidir.  Yalnız  biz  bu  düşməndən  həlak  olan  insanları  xilas  edə 
bilərik”. (317, s.37) 
Nasizmin  mənasını  izah  edərkən  Ernst  Nolte  göstərirdi  ki,  bu  ideya  hər 
şeydən  əvvəl  sosial-kommunist  hərəkatı  ilə  müəyyənləşir.  Hitler  “Mənim 
mübarizəm”  əsərində  göstərirdi  ki,  onun  yaratdığı  hərəkat  marksist  və  bolşevik 
hərəkatının  əks  tərəfidir.  Yənib  burda  sinfi  mübarizə  irqi  mübarizə  ilə  əvəz 
edilmişdir.  (268,  s.149)  Alman  filosoflarının  “nəhəng  spekulyativ  bilikləri”ni 
mənimsəyən Marks ona yeni bir güc verdi, dünyanı anlatmaq  əvəzinə, proletariatı 
müvafiq  fəlsəfi  təlimlərlə  silahlandırıb  onu  dəyişməyə  çalışdı.  Burada  peşəkar 
inqilabçı  Lenin  daha  da  irəli  getdi.  Rus  xalqlarının  fikirlərinə  əsasən  Lenin 
göstərirdi ki,  o, bir qrup bolşevik  həmfikri ilə  birgə  kapitalist inkişaf  mərhələsini 
keçib  çar  Rusiyasını  sosializmə  çatdıra  bilər.  Sonra  səhnədə  görünən  Hitler 
bolşeviklərin  ideologiyasını  inkar  edərək,  hakimiyyət  silahını  ələ  keçirib  başqa 
ideologiyanı irəli sürdü. 
Birinci  Dünya  hərbindən  sonra  çex  mənşəli,  almandilli  sosioloq  Karl 
Priabram  yazırdı:  “Bu  gün  Almaniyada  ilk  baxışda  olduqca  heyranedici  bir 
vəziyyət  müşahidə  olunur”.  (268,  s.154)  K.  Priabram  göstərirdi  ki,  alman 
nasionalizmi  və  alman  sosializmi  marksist  sosializmi  mənasında  bir-birinə  oxşar 
ideologiyalardır.    Nasionalizm  və  sosializm  –  hər  ikisi  fərdi  və  kapitalist  özülü 
əsasında  dirçəlmişdir  və  hər  ikisi  müəyyən  birliyə  -  millətə  və  ictimai  sinfə 
buraxılış almağa çalışırlar. (268, s.155) 
Hitler  “Mənim  mübarizəm”  əsərində  özünün  nasional-sosialist  fikirlərinin 
formalaşmasında  panalmanist,  antisemist  Şöynerin  və  sosial-xristian  Lyuterin 

---