NəSĠman yaqublu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
ermənipərəst mövqeyini kəskin tənqid etdi. M. Kəngərlinin və digər əqidə dostlarının fəallığı ilə Azərbaycan Kültür Dərnəyi tərəfindən Qarabağ hadisələri ilə bağlı müxtəlif dillərdə bir çox sənədlər, kitabçalar da yayınlandı. Sonralar ingiliscə çap edilən “Dağlıq Qarabağ faciəsi” kitabçası bu mənada əhəmiyyətli idi. (402) 1988-ci ilin dekabrın 3-də Azərbaycan Kültür Dərnəyində ermənilərin Azərbaycanda və Ermənistanda törətdikləri qanlı cinayətlərlə bağlı böyük mətbuat konfransı keçirildi. 30-a yaxın yerli və xarici jurnalistin iştirak etdiyi mətbuat konfransını Azərbaycan Milli Mərkəz başqan vəkili doktor Məhəmməd Kəngərli və Baş katib Əhməd Qaraca açmışdı. (195, s. 133). M. Kəngərli qətiyyətlə jurnalistlərə bildirmişdi: “Kimsənin bizdən alacağı yoxdur, hamısından alacağız, ermənilərə veriləcək nə bir qarış torpağımız, nə də bir udum suyumuz vardır”. (195, s. 265). Əslində M. Kəngərlinin belə mətbuat konfranslarını keçirməkdə bir başlıca məqsədi də obyektiv faktları jurnalistlərə çatdırmaq idi. Belə ki, bəzi hallarda Azərbaycanda və Ermənistanda baş verən hadisələri obyektiv əks etdirmirdilər. Bu problemlə bağlı M. Kəngərli əqidə dostu Ə. Qaraca ilə birgə 1989-cu ildə mayın 8- də İstanbulda keçirilən “Uluslararası Mətbuat İnstitutu” Qurultayı Başqanlığına yazılı müraciət etdi. Müraciətdə bildirilirdi ki, bəzi mətbuat orqanlarında Naxçıvan, Zəngəzur və Qarabağ bölgələrinin 1923-cü ildə Stalinin əmri ilə Ermənistandan alınaraq Azərbaycana verilməsi yanlış göstərilir və xahiş olunurdu ki, bu xətalar aradan götürülsün”. (195, s. 265) M. Kəngərli əməl dostları ilə öz etirazlarını Avropa Parlamenti Başqanlığına da bildirirdi. Belə ki, 1989-cu ildə göndərilən etiraz məktubunda fransız millət vəkili Simon Veymlin ermənipərəst mövqeyi və onun 1989-cu ilin iyulun 9-dan 13-dək Strasburqda keçirilən Avropa Parlamentinin aylıq toplantısında “Qarabağ məsələsinin ermənilərin istəkləri formasında həlli” qərarı kəskin olaraq pislənilmişdi. 1990-cı ilin 20 Yanvar hadisələri ilə də bağlı M. Kəngərli Türkiyə mətbuatında və ictimai-siyasi həyatında fəallıq göstərmişdi. 1991-ci ilin martın 12-də M. Kəngərli “Azadlıq” radiosu ilə Sovetlər Birliyinin yeni “İttifaq müqaviləsi” layihəsi rcferendumunda iştirak edilməməsi üçün Azərbaycan xalqına müraciət etmişdi. Müraciətdə deyilirdi: “Dəyərli dava arkadaşlarımız, imanlı dostlarımız! Başlatmış olduğunuz istiqlal və hürriyyət mücadiləsini yarıda buraxmayın, bu şərəfli xalq hərəkatını davam etdiriniz, zira indi də Moskvanın başqa bir oyunu ilə qarşı-qarşıdayıq. Bu da 17 mart 1991-ci ildə keçiriləcək “Yeni İttifaq Müqaviləsi layihəsinin referendumu”dur. (195, s. 140). Dəyərli mücahid M. Kəngərlinin dəyərli yazılarından biri də “Xocalı qətliamının xəyanətlərlə dolu üzü” məqaləsidir. Xocalı qətliamının üçüncü ildönümü münasibəti ilə yazdığı bu məqalədə M. Kəngərli konkret faktlara və şahid ifadələrinə istinad edərək, faciənin səbəblərini açmağa çalışır. Məqalədə fərqləndirici və izahedici suallar qoyulmuş, günahkarlar kəskin olaraq ittiham edilmişdir. Müəllif məqaləsində önəmli fikirlərini belə ifadə etmişdir: “Əcəba, Xocalıya hücum ediləcəyi öncədən bilinmirdimi?! Bununla bağlı kimlər nə dedi? Xalq yiyəsiz, kimsəsiz başda halda təhlükə pəncərəsində qorxu çəkirdi” (149, s. 19-20). Müəllif Xocalı faciəsinin səbəblərini şahid ifadələri ilə təsvir etdikdən sonra Fransanın “Jan-İb-Uniet” qəzetindəki bir məlumatı diqqəti cəlb edir: “Biz Xocalı faciəsi ilə tanış olduq. Sivil xalqdan öldürülmüş yüzlərlə qadın, uşaq, qoca və Xocalını müdafiə edənlərin yığınlar halında cəsədlərini gördük... Bu mənzərə qorxunc və dəhşətverici idi, insanlığın üzqarası!!!” (146, s.22) Doktor M. Kəngərli yaxın dostları olan Ə. Düdənginski və N. Musazadə Qarsalani haqqında da dəyərli çıxışlar etmiş, məqalələr yazmışdır. (143-144) Doktor M. Kəngərli Türkiyədə yaşamağına baxmayaraq, bu gün də Azərbaycanın problemlərinə yaxından münasibətini bildirir, müxtəlif mətbuat orqanlarında yazılarla çıxış edir. Azərbaycan mühacirət mətbuatı orqanlarında, daha çox Almaniyada nəşr edilən “Azərbaycan” jurnalında çıxış edən legionerlərdən biri də Şamil Atabəydir. Şamil Atabəy yazılarında Stalin rejimini tənqid edir. (23, s. 5-7) sovet dövlətinə sərt münasibətini açıqlayırdı. Ş. Atabəy “Kommunistlərin “ideoloji işləri” məqaləsində isə göstərirdi ki, “Pravda” qəzetinin hər bir baş məqaləsi insanın şəxsiyyətini öldürən, insan vicdanına ləkə yaxan, insanı Kremlin kor bir aləti mənsəbinə endirən ən dəhşətli vasitədir”. (22, s. 9-12) Qeyd edək ki, legionerlərdən Süleyman Təkinərin də maraqlı ədəbi tənqidi və publisistik yazıları vardır. Bu baxımdan Təkinərin “Sovet Azərbaycanında tənqidlərə hədəf olan bəzi şerlər üzərində araşdırmalar” adlı yazısı maraqlıdır. Müəllif bu məqaləsində Rəsul Rzanın yaradıcılığındakı yenilikçi mahiyyəti təhlil etməyə çalışmışdır. (405, s. 9-12) Tanınmış legioner Abay Dağlının ədəbi-bədii yaradıcılığı ciddi maraq doğurmaqdadır. İkinci Dünya müharibəsindən sonra Türkiyəyə qayıtmağa müvəffəq olan Abay Dağlı vətən, yurd həsrəti ilə şerlər yazsa da, daha çox dramaturgiyaya meyllənmişdir. Dram əsərlərinin mövzusunu əsasən Azərbaycan və Türkiyə xalqlarının həyatından alan Abay Dağlının “Dədə Qorqud”, “Gənc ata”, “Sakarya qərargahı”, “Füzuli”, “Natəvan” kimi pyesləri onun böyük istedad sahibi olduğunu göstərirdi. (188, s. 14). Onun əsərləri sırasında “Füzuli” pyesi xüsusi yer tutmaqdadır. Bu əsər ilk dəfə 1961-ci ildə Ankarada, ikinci dəfə isə 1968-ci ildə İstanbulda nəşr edilmişdir. Abay Dağlının yaradıcılığının geniş tədqiqi mühacir-legioner ədəbiyyatımızı, şübhəsiz ki, daha da maraqlı edərdi. Qeyd edək ki, Azərbaycan legionerlərindən İsmayıl Əkbər, Əflan Muğan, Bəşir Əlizadə və digərləri də mühacirət mətbuatımızda müxtəlif yazılarla çıxış etmişlər. İkinci Dünya müharibəsindən sonra Türkiyədə və Avropanın ayrı-ayrı ölkələrində yaşayan azərbaycanlı legionerlərin çoxu mətbu fəallıq göstərmiş, xalqımızın tarixi, ədəbiyyatı, tanınmış şəxsiyyətləri ilə bağlı məqalələr, əsərlər nəşr Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|