Nəzakət səLİmova
Azərbaycan Respublikasında konkret sahələr üzrə
Yüklə 0,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Azərbaycan Respublikasında konkret sahələr üzrə
Milli Mühasibat Uçotu Standartları müəyyən edilmiş- dir ki, bunlar da qanunvericiliklə müəyyən olunmuş aşağıdakı sahələri əhatə edir: Kommersiya Təşkilatları üçün Milli Mühasibat Uçotu Standartları; 67 Büdcə Təşkilatları üçün Milli Mühasibat Uçotu Standartları; Qeyri-hökumət Təşkilatları üçün Milli Mühasibat Uçotu Standartı ; Kommersiya Təşkilatları üçün Milli Mühasibat Uçotu Standartlarının tətbiqi üzrə şərhlər və tövsiyələr; İdarə, müəssisə və təşkilatlarda kargüzarlığın, o cümlədən işgüzar yazışmaların həyata keçirilməsi zamanı hüquqi aktların hazırlanması, qəbul olunması, rəsmiləş- dirilməsi, dərc edilməsi, qüvvədə olması, şərh edilməsi və sistemləşdirilməsi qaydalarını müəyyən etmək məqsədiilə 21 dekabr 2010-cuiltarixli 21-IVKQ nömrəli Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Qanunu ilə «Normativ hü- quqi aktlar haqqında» Azərbaycan Respublikasının Kons- titusiya Qanunu qəbul edilmişdir. Qeyd olunan Qanuna əsasən, dovlət orqanlarının, idarə, müəssisə və təşkilatlarının qəbul etdikləri aktlar qə- bul edilməsi qaydası, hüquqi qüvvəsi və digər əsaslara görə aşağıdakı qruplara bölünür: - normativ hüquqi aktlar; - qeyri-normativ hüquqi aktlar; - normativ xarakterli aktlar. Normativ hüquqi aktların növlərini Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 148-ci maddəsi ilə, hüquqi qüvvəsi isə Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 149-cu maddəsinin II-VI hissələri, eyni zamanda 151-ci maddəsi dəqiq müəyyən edilir. İşgüzar yazışmaların həyata keçirilməsi zamanı nəzərə almaq lazımdır ki,”Normativ hüquqi aktlar haqqın- da” Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası Qanununa əsasən, referendumla qəbul edilmiş akt, qanun, fərman və 68 ya digər normativ hüquqi akt Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası ilə ziddiyyət təşkil etdikdə, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, qanun, fərman və ya digər normativ hüquqi akt referendum aktı ilə ziddiyyət təşkil etdikdə referendum aktı, Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi mülki hüquq normalarını əks etdirən di- gər məcəllə və qanunlarla ziddiyyət təşkil etdikdə isə Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsinin norma- ları tətbiq edilir. Normativ hüquqi aktların ierarxiyası nəzərə alın- maqla, bu poseslərin məntiqi davamı kimi fərman və ya digər normativ hüquqi akt qanunla ziddiyyət təşkil etdikdə qanun, Nazirlər Kabinetinin qərarı, mərkəzi icra hakimiy- yəti orqanlarının normativ hüquqi aktları fərmanla ziddiy- yət təşkil etdikdə fərman, Mərkəzi icra hakimiyyəti orqan- larının normativ hüquqi aktları Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə ziddiyyət təşkil etdikdə isə sonuncunun qərarı tətbiq edilir. Nizamnamələrin, əsasna- mələrin, təlimatların, reqlamentlərin və qaydaların hüquqi qüvvəsi onları təsdiq edən normativ hüquqi aktın hüquqi qüvvəsi ilə müəyyən edilir. Qeyri-normativ hüquqi aktlara gəldikdə isə, onlara qarşı irəli sürülən başlıca tələb ondan ibarətdir ki, onlar müvafiq normativ hüquqi akt əsasında qəbul edilməli, onun müvafiq normasına istinad edilməlidir. İşgüzar yazışmaların həyata keçirilməsi zamanı bu tələblər nəzərə alınmalıdır. «Normativ hüquqi aktlar haqqında» Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Qanununun 3-cü maddəsinə əsasən, qeyri-normativ hüquqi aktlara aşağıdakılar da- xildir: 69 - Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərar- ları; - Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncam- ları; - Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin sərəncamları; - Vətəndaşlıq vəziyyəti aktlarının dövlət qeydiyyatını həyata keçirən müvafiq dövlət idarəetmə orqanlarının aktları; - qeyd olunan maddənin birinci hissəsinə uyğun olaraq qeyri-normativ hesab edilən digər hüquqi aktları daxil edir. Yuxarıda qeyd olunan Konstitusiya Qanununa əsa- sən, Azərbaycan Respublikasının normativ xarakterli akt- ları aşağıdakılardır: - Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 130- cu maddəsinin III hissəsinə əsasən Azərbaycan Respubli- kası Konstitusiya Məhkəməsinin qərarları; - Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Seçki Komis- siyasının qəbul etdiyi qərarlar, təlimatlar və verdiyi izahları; -Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının qərarları; - yerli özünüidarə orqanlarının qərarları; - yerli icra hakimiyyəti orqanlarının qəbul etdiyi qərarları. «Normativ hüquqi aktlar haqqında» Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Qanununun müəyyən etdiyi imperativ qaydaya əsasən, normativ xarakterli aktlar onların icra olunmamasına görə məsuliyyət müəyyən edə 70 bilməz, onlar müvafiq normativ hüquqi akt əsasında qəbul edilməli, onun müvafiq normasına istinad etməlidir. Digər bir mühüm tələb ondan ibarətdir ki, Konstitu- siya Qanununun 4.1.1-ci maddəsində nəzərdə tutulan normativ xarakterli aktlar istisna olmaqla, digər normativ xarakterli aktlar Azərbaycan Respublikasının normativ hüquqi aktları ilə ziddiyyət təşkil edə bilməz. İşgüzar yazışmalar zamanı onu da nəzərə almaq lazımdır ki, Azərbaycan Respublikasının qüvvədə olan qanunvericiliyinə və idarəçilik orqanlarının səlahiyyətlə- rinə uyğun olaraq idarə etmə prosesində aşağıdakı norma- tiv hüquqi və normativ xarakterli aktlar qəbul olunur ki, bunlar da onları qəbul edən subyektlərin hüquqi statusuna əsaslanır: 1. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 93- cü maddəsinə uyğun olaraq, Milli Məclisin qanunlar for- masında qəbul etdiyi və tənzimlənməsi Konstitusiyanın 94-cü maddəsi və 95-ci maddəsinin II hissəsi ilə Azərbay- can Respublikası Milli Məclisinin səlahiyyətlərinə aid edilmiş ictimai münasibətləri nizama salan hüquqi aktlar. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin norma- tiv hüquqi aktlarına yönələn başlıca tələb ondan ibarətdir ki, onlar qəbul olunduqda aktın istinad etdiyi Konstitusiya maddəsi və aktın həmin maddənin icrası məqsədi ilə qəbul olunduğu qeyd edilməlidir. 2. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109- cuvə 113-cümaddələrinə maddəsinə uyğun olaraq, Prezi- dentin fərman formasında qəbul etdiyi normativ hüquqi aktlar. «Normativ hüquqi aktlar haqqında» Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Qanununa əsasən, Prezident 71 onun səlahiyyətlərinə aid edilmiş məsələlər üzrə fərman qəbul edir. Bu fərmanlar müvafiq əsasnamələr, nizamna- mələr, qaydalar və norma nəzərdə tutan digəra aktlar təs- diq edilir. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin nor- mativ hüquqi aktlarında olduğu kimi, Azərbaycan Respub- likası Prezidentinin normativ hüquqi aktı da qəbul olun- duqda aktın istinad etdiyi Konstitusiyasının maddəsi və aktın həmin maddənin icrası məqsədi ilə qəbul olunduğu qeyd edilməlidir. 3. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 120- ci maddəsinin I hissəsinə uyğun olaraq, Azərbaycan Res- publikasının Konstitusiyası və Azərbaycan Respublikası Prezidentinin aktları əsasında və onların icrası məqsədi ilə Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin öz səlahiy- yətlərinə aid edilmiş məsələlər üzrə qərarlar formasında qəbul etdiyi normativ hüquqi aktlar. Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti tərəfindən qəbul edilən əsasnamələr, nizamnamələr, qaydalar və norma nəzərdə tutan digər akt- lar Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərar- ları ilə təsdiq edilir. Belə bir fakta diqqət yetirilməlidir ki, Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti habelə mərkəzi icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən həll edilə bilməyən məsələlər üzrə də normativ hüquqi aktlar qəbul etmək səlahiyyətinə malikdir. Normativ hüquqi akt Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti tərəfindən qəbul olunduqda, bu norma- tiv hüquqi aktın istinad etdiyi Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının maddəsi və ya Azərbaycan Respublikası Prezidentinin aktı göstərilməli və həmin aktın icrası məq- sədi ilə qəbul olunduğu qeyd edilməlidir. 72 Mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının Azərbaycan Respublikası Prezidentinin aktları ilə nəzərdə tutulmuş hallarda və hədlərdə, yalnız Azərbaycan Respublikası Pre- zidentinin aktları ilə onların səlahiyyətlərinə aid edilmiş məsələlər üzrə qərarlar formasında qəbul etdikləri nor- mativ hüquqi aktlar. Mərkəzi icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən qə- bul edilən təlimatlar, əsasnamələr, nizamnamələr və qay- dalar da onların qərarları ilə təsdiq edilir.Normativ hüquqi akt mərkəzi icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən qəbul olunduqda bu normativ hüquqi aktın istinad etdiyi Azər- baycan Respublikası Prezidentinin aktı göstərilməli və həmin aktın icrası məqsədi ilə qəbul olunduğu qeyd edilməlidir. 5. Naxçıvan Muxtar Respublikası Konstitusiyasına əsasən Naxçıvan Muxtar Respublikasının müvafiq dövlət orqanları tərəfindən öz səlahiyyətləri daxilində qanunve- riciliyə uyğun qəbul edilən normativ hüquqi aktlar. İşgüzar yazışmaların əsasını təşkil edən normativ hü- quqi aktlara dair ümumi tələblər mövcuddur ki, onlara ria- yət edilməsi vacib məsələlərdən biridir. Bu tələblər nor- mativ hüquqi aktın tərtib edilməsi üslubuna, normaların yerləşdirilməsinin ardıcıllığına, normativ hüquqi aktın la- yihələrinin hazırlanması və razılaşdırılmasına, hüquqi eks- pertizasına, müvafiq norma yaratma orqanlarına təqdim edilməsinə, normativ hüquqi aktın rekvizitlərinə, adına, struktur elementlərinə, onda dəyişiklik edilməsinin texniki parametrlərinə və sair elementlərə aid edilə bilər. Norma- tiv hüquqi aktın tərtib edilməsi üslubu, belə aktların daxi- lən uzlaşdırılmasını, məntiqli qurulmasını və norma yarat- ma texnikasının uyğunluğunu nəzərdə tutur. 73 Normativ hüquqi akta dair başlıca tələblərdən biri də ondan ibarətdir ki, normativ hüquqi aktın normaları ifa- də edilərkən həm həddindən artıq ümumiləşdirilmiş, həm də həddindən artıq təfərrüatlı ifadələrə, eləcə də eyni mə- sələ ilə bağlı normativ göstərişlərin təkrarlanmasına və on- ların çoxluğuna yol verilməməlidir. Eyni zamanda norma- tiv hüquqi aktın (onun struktur elementinin) adı yığcam olmalı, aydın ifadə edilməli və həmin aktın (struktur ele- mentinin) əsas mahiyyətini əks etdirməli, normaları yığ- cam şəkildə, əsasən təsdiq formasında və indiki zamanda ifadə edilməli, aktın mətnində istifadə edilən termin və anlayışlar aydın və birmənalı olmalı, əvvəl ümumi, sonra isə daha konkret müddəalar yerləşdirilməlidir. Belə bir hala da diqqət yetirilməlidir ki, normativ hüquqi aktların müxtəlif növlərinin layihələrinin hazırlan- ması qaydasının xüsusiyyətləri, onlar üçün texniki-hüquqi tələblər, habelə bu Konstitusiya Qanunu ilə tənzimlən- məmiş digər məsələlər müvafiq olaraq Azərbaycan Res- publikasının Milli Məclisi və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən təsdiq edilən qaydalarla müəyyən edilir və normativ hüquqi aktların layihələrinin hazırlan- ması qaydası norma yaratma fəaliyyətinin subyektlərinin və norma yaratma orqanlarının hüquqlarını məhdudlaşdıra bilməz. EMƏTLƏR FƏRMAN (rus analoqu prikaz) – Ali hakimiyyət orqanının – Prezidentin (vahid şəkildə) öz səlahiyyətləri daxilində qəbul etdiyi, hüquqi məzmununa görə normativ, yəni ümumi hüquqi normaları, qaydaları müəyyən edən və fərdi, yəni hüquq normasını konkret hadisəyə tətbiq edən (məsələn: vəzifəli şəxsin, təyin edilməsi, vətəndaşın mükafatlandırılması və s.), bütün aşağı səlahiyyətli vəzifə- 74 li şəxslər, dövlət və qeyri-dövlət qurumları və vətəndaşlar (və digər şəxslər) üçün məcburi qüvvəyə malik olan hüqu- qi aktdır. Hər bir Fərman ümumi və konkret məqsədlərə xidmət edir, hüquqi nəticələr əmələ gətirir və hüquqi qüv- vəsi dövlətin bütün ərazisində hüquqi qüvvədə olur. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 113-cü maddəsinə əsasən, ümumi qaydalar müəyyən etdikdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti fərmanlar, başqa məsələlər barəsində isə sərəncamlar qəbul edir. Azərbay- can Respublikası Prezidentinin fərman və sərəncamlarında başqa qayda nəzərdə tutulmayıbsa, onlar dərc edildiyi gündən qüvvəyə minir. Məsələn, Yüklə 0,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|