Niftullayev Vaqif Sahibkarlığın əsasları ‘Zaman nəşriyyatı’

Əmtəə birjası - topdansatış əmtəə bazarında alıcılann əvvəlcədən əmtəə partiyalan ilə tanış olmadan sövdələşdikləri növ müxtəlifliyidir. Əmtəə birjasında kommersiya vasitəçiləri və onların ticarət əməliyyatlannı həyata keçirmək üçün istifadə etdikləri nümayəndələr könüllü olaraq birləşirlər. Bu cür biıjalann vəzifəsi - azad rəqabətin idarə edilməsi mexanizmini yaratmaqdan və onun köməyi ilə tələb və təklifin dəyişməsi nəzərə alınmaqla real bazar qiymətlərini müəyyən etməkdən ibarətdir. Əmtəə biıjası - topdansatış bazarlannın müntəzəm fəaliyyət göstərən ən inkişaf etmiş formasıdır. Bu cür birjalar uzun illər iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrdə fəaliyyət göstərmişdir. Xüsusi əmtəə biıjalanna misal olaraq London (əlvan metal), Liverpul (pambıq), Sinqapur (kauçuk) və s. göstərmək olar.

Faktiki mal göndərənlərlə birbaşa ticarət əlaqələrinin həyata keçirilməsi ilə yanaşı əmtəə biıjalannda fyuçer əməliyyatlan üzrə müqavilələrin bağlanması da geniş yayılmışdır. Bu cür əməliyyatlarda müqavilələr bağlamıdıqdan sonra müəyyən müddət ərzində müqavilədə nəzərdə tutulmuş əmtəənin qiymətinə uyğun olaraq pul məbləği ödənilir. Əmtəə biıjalan aşağıdakı əsas funksiyaları yerinə yetirir:

• 
  ticarət sazişlərinin bağlanmasına görə vasitəçilik xidmətlərinin göstərilməsi;
  
• 
  ticarət mübahisələrinin həll edilməsi və ticarət əməliyyatlarının tənzimlənməsi;
  
• 
  istehsalın vəziyyəti, qiymət və digər faktorlar haqqında məlumat (qiymətə təsir edən faktorlar).
  

Əmtəə birjalarında dövriyyənin çox hissəsi nəqd əmtəələrlə və gə- locək əmtəələrin daşmma müqavilələri ilə həyata keçirilir. Əmtəə b^ir- jaları qapalı və açıq formada fəaliyyət göstərirlər. Qapalı biıjalarda aparılan ticarət sövdələşmələrində ancaq brokerlər, alıcı və satıcı arasında vasitəçilik edən biija vasitəçiləri, açıq biıjalardakı ticarət sövdələşmələrində isə müştərilər iştirak edir. Birja əməliyyatlanmn xarakterinə görə əmtəə biıjalan real əmtəə biıjalanna və fyuçer biıjalanna bölünür. Fyuçer biıjalannda yalnız fyuçer əməliyyatlan həyata keçirilir.