Niftullayev Vaqif Sahibkarlığın əsasları ‘Zaman nəşriyyatı’

^{II fasil. Sahibkarltq fəaliyyətinin növləri} 45

“Biıja” sözünün yaranma mənbəyi iri ticarət məntəqəsi olan Fi- landriya-Brüggedir. Burada ticarət yığmcaqlan “Burse” mehmanxanasının yaxınlığında qərarlaşırdı. Mehmanxana sahibini Vander Burse çağırırdılar. O, ticarətçilər üçün pul kisəsi rəmzi olan gerbi ilə üstünü bəzədiyi bir ev tikmişdir.

Əcnəbi kommersantlar Brüggeyə gələndə adətən həmin mehmanxanada qalır, digər tacirlərlə tanış olur, sazişlər bağlayır, nailiyyət və müflisləşmələr haqda təzə məlumatlar öyrənirdilər. “Burse” ona görə tacir qonaqlara əlverişli idi ki, onun yaxınlığında Florensiyanm və Gen- siyanın iri ticarət mərkəzlərinin nümayəndələri məskən salırdılar. Bir çox tacirlər saziş bağlamaq üçün məhz bu mehmanxanaya gəlməli olurdular. Müasir “biıja” sözü də elə buradan Burse adından yaranmışdır.

Biıja üçün ilk xüsusi bina 153l-ci ildə Brügge şəhərinin rəqibi Antvepenedə tikilmişdir. Bu binanın frontonunda “Bütün ölkələrin ticarət adamlan üçün” yazısı həkk olunmuşdur.

17. 
    əsrin əvvəllərində ticarət və maliyyə fəaliyyətinin mərkəzi Amsterdama keçirilirdi. 1608-ci ildə məhz burada dünyanın ən məşhur lıirjası yaradılır. Bu firmanın nailiyyətlərində Niderland dünyanın güclü maliyyə dövləti hesab olunurdu. Amsterdamda işgüzar əməliyyatlar lıoyata keçirilirdi. Minlərlə makler birjaya gələnlərə xidmət göstərirdi.
    

Demək olar ki, bütün Avropa ölkələri Amsterdama borclu idi. Bu yerlərin varlılarının pulu olmasa idi,, heç bir müharibə başlanmırdı.

I lətta İsveç kralı Qustav Adolf 30 illik müharibəyə girişmək üçün ams- terdamlı bankirlərdən lazımi qədər pul borc almışdır.

Amsterdam həmçinin qiymətli kağızlar bazannm ilk yaradıcısı sayılır. Burada o vaxt (XVII əsr) ilk fond birjası yaradılmışdır. Əslində ISO çox qabaqlarda Venesiya və Florensiyada dövlət istiqraz vərəqələri ilə ticarət edirdilər. Leypsik yarmarkalannda alınan səhmlər mədən- lorin qiymətlərini təyin edirdi. Amsterdam birjalannda qiymətli kağızlarla azad sazişlər bağlanılırdı.

17. 
    əsrin əvvəllərində dünya ticarət mərkəzi London olur (əlbəttə amsterdam kapitalının yaxından köməkliyi ilə). Hələ 1625-ci ildə Britaniya taxt-tacının qiymətli daşlan, 3 milyon fiınt kredit almaq məqsədilə Amsterdamda girov qoyulmuşdu.
    

Dünya ticarət biıjasmm çiçəklənməsi dövrü London birjası başda olmaqla, XIX əsrə düşür. Bu gün ən etibarlı və nüfuzlu birja Nyu-Yorkun Yoll-Strit küçəsində yerləşən məşhur ticarət biıj asıdır.

ABŞ-da ilk ticarət biıjası 1948-ci ildə Çikaqoda açılmışdır. Onun losisçilərinin əsas məqsədləri ticarət sistemini mallarla təmin etmək, istehsalçı və alıcdan isə qiymətlərin dəyişməsinin neqativ nəticələrindən müdafiə etmək idi.

Hazırda ABŞ-da müxtəlif ticarət mallan ilə ixtisaslaşmış 11 iri ticarət birjası mövcuddur. Onlardan ən başlıcası kənd təsərrüfatı məhsulları, sənaye xammalı və yanmfabrikatlardır. Nyu-York şəhərində