Nikel Raporu indd

5

TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI / NİKEL RAPORU

lerdeki olumlu örnekler ülkemizde de uygulanmalıdır. Yerel halkın onayını alma-

mış hiçbir ekonomik girişimin ülkeye yarar getirmesi beklenemez. Madencilik 

sektörüne ilişkin alınacak kararlarda ilgili yöre halkının da katılımı sağlanmalıdır.

Burada  asıl  sorun,  tüm  alanlarda  olduğu  gibi  madencilik  sektöründe  de  kamu 

denetiminin gevşetilmesi ya da denetimin özelleştirilmesidir. Bu nedenle yasa-

larda  belirtilen  denetimler  dahi  yeterince  yapılamamaktadır.  Önlemlerin  alınıp 

alınmadığı denetlenememekte, sonuç olarak genel anlamda bir güvensizlik or-

tamı oluşmaktadır. Meslek Odalarının da devre dışı bırakılarak, kamusal dene-

timin göz ardı edilmesiyle piyasa mantığı gereği “bırakınız yapsınlar bırakınız 

geçsinler”  düşüncesi  her  alanda  egemen  olmaktadır.  Toplumsal,  ekonomik  ve 

çevresel  bakımdan  sürdürülebilir  bir  madencilik  sektörünün  gelişimi;  devlet, 

sektörde faaliyet gösteren kurum ve kuruluşlar ile demokratik kitle örgütlerinin 

yapıcı işbirliği ile mümkündür. Söz konusu tarafların doğrudan katılımları olmak-

sızın hazırlanacak herhangi bir sektör planının ya da plan uygulamasının başarılı 

olması mümkün görülmemektedir. Gerçek sahibi halkımız olan ve yenilenemez 

ve tükenme özelliğinden dolayı gelecek nesillerimizin de hak sahibi olduğu tüm 

stratejik  madenlerimiz  kamu  yararı  doğrultusunda  işletilmeli,  kamu  denetimi 

mutlaka sağlanmalıdır.

Bu çalışmada, Nikel madenciliği tüm boyutlarıyla incelenmiş ve ülkemizdeki re-

zervler ile üretim boyutu irdelenmiştir. Raporun editörlüğünü yapan ve çalışmada 

büyük emekleri olan Sayın Dr. Mehmet KARADENİZ başta olmak üzere, katkı 

koyan akademisyenlere ve meslektaşlarımıza teşekkürlerimizi sunarız.

Kasım 2012

YÖNETİM KURULU

---

6

TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI / NİKEL RAPORU

---

7

TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI / NİKEL RAPORU

İÇİNDEKİLER

1.

  

Giriş ....................................................................................................9

2. 

 Genel Bilgiler ve Tarihçe ...................................................................9

2.1.   Doğada Bulunuşu .............................................................................11

2.2.   Kullanım Alanları .............................................................................14

2.3.   Üretim Yöntemleri ...........................................................................18

2.4.   Nikel Cevherlerinin Zenginleştirilmesi ............................................18

2.4.1. Sülfürlü Nikel Cevherlerinin Zenginleştirilmesi .............................19

2.4.2. Lateritik Cevherlerden Nikel Kazanımı ...........................................20

3. 

 Nikel Madenciliğinin Çevresel Etkileri ...........................................26

4. 

 Dünya’da Nikel ................................................................................28

4.1.    Rezervler  .........................................................................................28

4.2.    Dünya Nikel Üretimi ........................................................................31

4.3.    Dünya Nikel Tüketimi ......................................................................34

4.4.    Nikel Fiyatları ..................................................................................37

5. 

 Türkiye’de Nikel ..............................................................................37

5.1.    Türkiye Nikel Rezervleri..................................................................37

5.2.    Türkiye Nikel Üretimi ......................................................................39

5.3.    Türkiye’nin Nikel Dış Ticareti .........................................................41

6.    Dünya ve Türkiye’de Mevcut Durumun Değerlendirilmesi ............41

6.1.    Dünya’da Mevcut Durum ................................................................41

6.2.    Türkiye’de Mevcut Durum ..............................................................43

7.    Gelecekte Beklenen Gelişmeler .......................................................44

8.    Stratejik Öngörüler ...........................................................................47

Kaynakça ....................................................................................................49

---

8

TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI / NİKEL RAPORU

---

9

TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI / NİKEL RAPORU

1- GİRİŞ

İnsanoğlunun  yaşamına  girmesinin  üzerinden  binlerce  yıl  geçmiş  olsa 

bile,  nikelin,  sanayi  için  bir  meta  haline  gelmesi,  yalnızca  bir-iki  asır  önce 

gerçekleşmiştir. Sahip olduğu fiziksel ve kimyasal özellikler sayesinde, kullanım 

alanı hızla genişleyen bu metalin cevherleşmesine yönelik aramalar yoğunlaşmış, 

teknolojik gelişmelerin de katkısıyla üretim ve tüketimi zaman içinde büyük artış 

göstermiştir. Mevcut veriler, nikelin 21. yüzyılda daha da fazla aranan bir metal 

haline geleceğine işaret etmektedir.

Geçen  yüzyıl  boyunca  asıl  tüketici  olanlar,  beklenebileceği  ya  da  kolayca 

tahmin edilebileceği üzere, sanayileşmiş batılı ülkeler iken, bilhassa 1990’ların 

ortalarından itibaren güçlü biçimde sanayileşen ve ekonomisi kararlı gelişen Çin, 

hem en önemli üretici, hem de tüketicilerden biri haline gelmiştir.

Bilinen  rezervlerine  bakıldığında,  Manisa-Turgutlu-Çaldağ  ve  Manisa-

Gördes’deki lateritik yataklardır. Bunların dışında henüz, dünya ölçeğinde kayda 

değer cevherleşmesi görülmeyen Türkiye’nin, yavaş bir tempoyla hareketlendiği 

görülmekte ise de, henüz gerçek anlamda üretime geçtiği söylenemez. Öte yandan, 

nikelin sanayide tüketimi yalnızca birkaç bin t kadardır. Bugün itibariyle, üretimi 

tetiklemekten  uzaktır.  Buna  karşın,  önümüzdeki  yıllarda  iki  yataktan  da  nikel 

üretiminin devreye girmesi plânlanmaktadır. Mevcut gelişmelerin, hâlihazırdaki 

durumu ve gidişatı hızla olumlu yönde değiştirmesi yüksek bir olasılıktır.

Türkiye ekonomisi açısından, belki, nikele ilişkin belirtilebilecek en umut 

verici ayrıntı, jeolojik yapısının nikel cevherleşmesine uygun olmasıdır. Bu da, 

göz ardı edilemeyecek bir arama yatırımını, bir başka deyişle, risk sermayesini 

gerekli kılmaktadır.

2- GENEL BİLGİLER VE TARİHÇE

Ni sembolü ile gösterilen, 4. Periyot 8B grubunda yer alan, atom numarası 

28, bağıl atom kütlesi 58,6943, yoğunluğu 8,912 g/cm

3

, ergime sıcaklığı 1.455 

0

C, kaynama sıcaklığı 2.913 

0

C olan nikel bir geçiş metalidir. Kristal yapısı kübik 

olup, gümüş renginde ve parlaktır.

Nikel,  özellikle  alkalilerden  kaynaklanan  korozyona  karşı  dayanıklıdır. 

Kolaylıkla,  hem  çözücü,  hem  de  çözünen  alaşımlar  yapmaya  eğilimlidir  ve 

katalitik  davranış  gösterir.  Oda  sıcaklığında  ferromanyetiktir.  Fiziksel  olarak 

da  önemli  bazı  nitelikler  taşır.  Yumuşaktır,  dolayısıyla,  tel  ve  levha  haline 

getirilebilir.  Yüksek  sıcaklıklarda  kırılganlaşmayıp  mukavemetini,  sıfırın 

altındaki sıcaklıklarda ise sünekliğini ve tokluğunu korur. Soğuk ve sıcak olarak 

kolaylıkla  işlenebilir.  Bu  nedenle,    kaynak  edilebilir  ve  tornadan  geçirilebilir. 

Buna karşın, ısı ve elektrik iletkenliği görece düşüktür.

Sahip olduğu kimyasal ve fiziksel özelliklere bağlı olarak kullanım alanı geniş 

---