Nikel Raporu indd

26

TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI / NİKEL RAPORU

İşletme sonrası 

atık barajının 

iyileştirilmesi

Barajın ve baraj 

etrafındaki 

yeraltı sularının 

en az 5 yıl 

boyunca 

kontrolü 

İşletme sonrası 

yığınların 

yönetimi, 

iyileştirilmesi 

Doğaya 

yeniden 

kazandırma 

işlemleri 

uygulanması

İşletme sonrası 

yıllarda, 

yığınlarda 

çökme ve 

duraylılık

bozukluğu

İşletme 

sonrasında 

uzun süreler 

yığınların 

bakımı ve 

yığınlardan 

süzülen suların 

yönetimi 

için teknik 

ve ekonomik 

plânlama

Sülfürik asit 

üretimi için 

gerekli olan 

kükürt veya 

dışarıdan 

getirilen asidin 

lojistiği

Limanda ve 

tesis sahasında 

yeterli 

büyüklükte 

ve emniyette 

depolama 

öngörülmesi

Taşımada bu 

iş için uygun 

gemi, vagon, 

kamyon 

kullanılması

Sülfürik asit 

üretimi için 

gerekli olan 

kükürt veya 

dışarıdan 

getirilen asidin 

lojistiği

Limanda ve 

tesis sahasında 

yeterli 

büyüklükte 

ve emniyette 

depolama 

öngörülmesi

Taşımada bu 

iş için uygun 

gemi, vagon, 

kamyon 

kullanılması

Maden 

Finansmanı için 

öngörülen Ni 

fiyatı 

Ortalama 13.600 ABD$/t (uluslararası finans kuruluşları)

3. NİKEL MADENCİLİĞİNİN OLASI ÇEVRESEL ETKİLERİ

Arama,  hazırlık,  yerkabuğundan  açık  ya  da  kapalı  ocak  yöntemleriyle 

çıkarma  ve  zenginleştirme  işlemlerini  kapsayan  aşamalar,  hemen  her  maden 

için  ortak  süreçlerdir.  Bazen,  kimi  metaller  için  izabe  işlemleri  de  diğerlerini 

izler. Sıralanan aşamalarda değişik niteliklerde çevresel etkiler söz konusudur. 

Bu faaliyetler esnasında topoğrafyanın değişmesi, alıcı ortamlarda kirlenme ile 

Çizelge  4.  Yüksek  basınçlı  asit  özütlemesi  ile  yığın  özütlemesi  tekniklerinin  ortak 

noktaları ve farklılıkları

Uygulama 

Konusu

Yüksek Basınçlı Asit 

Özütlemesi

Yığın Özütlemesi

Cevher İstihracı

Açık (veya Kapalı) Ocak

Açık (veya Kapalı) Ocak

Cevher Kırma

Evet

Evet

Cevher Öğütme

Evet

Hayır

Otoklav

Evet

Hayır

Yığın  Özütlemesi 

Alanı

Hayır

Evet

Sülfürik Asit 

Tüketimi

Asit Tüketimi, hidrometalurjik yöntemden çok cevherin tipi ve 

mineralojsine bağlıdır. Mg, Ca gibi asit tüketen elementleri 

içeren  cevherlerin  doğaldır  ki  asit  tüketimleride  yüksek 

olacaktır.  Asit  tüketim  rakamları,  mevcut  lojistik  verileri 

irdelenerek,  gerektiği  durumlarda  Sülfirik  Asit  Tesislerinin 

projeye dahil edilmesi gündeme gelebilir. 

Kireçtaşı (Kalker) Evet  

Evet

Elektrik Enerjisi 

Temini

Projede Elektrik Üretimine uygun proses yok ise dışarıdan 

temin edilir.

Otoklav Isı Enerjisi 

Gereksinimi

Evet, (Genelde kömür 

santralı)

Hayır

SO

2

 emisyonu

Emisyon limiti dâhilinde

Emisyon limitinin çok altında

Su temini

Hidrometalurjik  yöntemden  çok  proje  konumu  ve  bölgesel 

şartlara göre değişir. Su; Baraj, arıtılmış atık su veya nehir/

yeraltı suyundan sağlanabilir.

İşlenmiş  Atıkların 

Yönetimi

İnce tane boyutunda 

çalışıldığından geçirimsiz 

atık barajına depolanacaktır.

İri tane boyutunda 

çalışıldığından atık barajı 

gerekli değildir, asidi 

yıkanmış yığın, özütleme 

alanında kalacaktır

S

a

h

a 

Rehabilitasyonu

Evet – Atık barajının en az 

beş yıl bakımı, izlenmesi 

ve doğaya yeniden 

kazandırılması

Evet – Yığın özütleme veya 

katı atık depolama alanının, 

en az beş yıl bakımı, 

izlenmesi ve doğaya yeniden 

kazandırılması

Teknolojik 

Sorun

Çözüm

Teknolojik 

Sorun

Çözüm

Başlıca  Teknolojik 

Sorunlar 

ve 

Çözümler

Otoklavlarda 

korozyon 

ve jips 

Sürekli bakım 

gereksinimi/ 

maliyet

Yığında 

geçirgenliğin 

azalması

Yükleme 

öncesi 

Çözeltiden 

metal tuzları/

metal elde 

edilmesi

Proses 

Çözeltiden 

metal tuzları 

elde edilmesi

Proses 

---

27

TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI / NİKEL RAPORU

birlikte hayvan ve bitki topluluklarının (flora-fauna) zarar görmesi, çevre yönetimi 

uygulanmayan  veya  önlemler  alınmayan  madencilik  faaliyetleri  neticesinde, 

genel anlamda beklenebilecek etkilerdir. Madene özgü farklılıkları, yerel coğrafik 

koşullar  ve  işletilecek  yatağın  jeolojik  yapısı  tayin  eder.  Dolayısıyla,  aynı  tür 

maden sahalarında olası etkilerde farklılıklar görülmesi doğaldır.

Nikel üretilen lateritik ve sülfitli yataklar jeolojik ve mineralojik yönleriyle 

birbirlerinden tamamen ayrı özelliklerdedir. Lateritik olanlar daha çok tropikal 

iklimin  hâkim  olduğu  bölgelerde  ve  değişen  derinliklerde  bulunup,  açık  ocak 

yöntemiyle  çıkarılırken,  sülfitliler  ekseriyetle  bakır  içeren  cevherlerle  birlikte 

yer alıp, kapalı ocak işletmesiyle üretilir (World Bank Group, 1998). Buna göre, 

topoğrafya üzerindeki tahribatları farklıdır. Açık işletmeyle üretim yapıldığında, 

yeraltı metoduna kıyasla, özellikle üretim miktarına bağlı olarak, etkilenen ve 

değişime uğrayan alanlar geniştir. 

Nikel cevherlerine ilişkin önemli bir ayrıntı da bakır, kobalt, molibden gibi 

metallere  koşut  olarak,  hemen  daima  çok  düşük  tenörlü  olmasıdır.  Bir  başka 

deyişle, zenginleştirme sonucu açığa çıkan ve bertaraf edilmesi gereken artıkların 

miktarı  yüksektir.  Serbestleşmenin  çok  küçük  tane  boyutunda  gerçekleştiği 

cevherlerin artık yığınları, önlem alınmadığında, toz sorunu doğurabilir. Ayrıca, 

yığının mineralojik içeriğine, geçirdiği hazırlama ve zenginleştirme işlemlerine 

bağlı olarak, sularda organik ve inorganik kirliliklerle karşı karşıya kalınabilir. 

Yine, bu yığınların sülfür içerikli olması halinde, sulak alanlarda ve çökellerde 

asit  maden  drenajı  gelişimine  bağlı  asidite,  tuzluluk  ve  metal  kirliliği  ortaya 

çıkması da olasılık dâhilindedir. 

Genelde, nikel madenleri için diğer tüm maden işletmelerinde karşılaşılanlara 

benzer  çevresel  sorunlardan  bahsedilebilir.  Ancak,  zenginleştirmede  gravite, 

manyetik  ve  flotasyon  gibi  geleneksel  yöntemlere  ilâveten  hidrometalurjik 

(özütleyerek çözeltiye alma) tekniklerin uygulanması ihtiyacı ve izabe işlemlerine 

başvurulması nikel madenciliğini bir ölçüde diğerlerinden ayırmaktadır.

Sülfürik veya hidroklorik asit ya da amonyak ile çözeltiye alma süreçleri, 

kendi başlarına kirlilik yaratmanın ötesinde, bünyedeki sair bileşenleri de çözmek, 

parçalamak suretiyle, çözeltinin çözünmüş ve askıda katı, çeşitli anyon-katyonlar, 

metalik  karmaşıklar  gibi  kirleticilerle  yüklenmesine  sebep  olurlar.  Çözeltiye 

alma süreçleri esnasında açığa çıkması muhtemel gaz salınımlarının kontrolü ve 

sonunda ortaya çıkan katı ve çözelti atıklarının çevresel etkileri, iyileştirmeyle 

dünya standartlarındaki kabul edilebilir seviyelere indirilebilmektedir.

Nikel madenciliği-çevre ilişkisine cevherin türü açısından bakıldığında, bir 

başka farklılığın zenginleştirme süreçlerinden kaynaklandığı görülür. Çoğunlukla 

yüksek  nem  (serbest  ve  bağlı  su  olarak)  içerikli  olan  lateritlerin  bünyesindeki 

kimyasal  bağlı  suyun  uzaklaştırılması  ve  nikel  oksidin  indirgenmesi  amacıyla 

indirgeme  fırınlarından  yararlanılır.  Bazı  lateritlerde  mat  elde  edilirken  sülfür 

---