Nikel Raporu indd

39

TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI / NİKEL RAPORU

Murat  Dağı’nda  bulunmaktadır.  Bitlis-Pancarlı,  Bursa-Orhaneli-Yapköydere, 

Sivas-Divriği-Güneş ve Hatay-Payas-Dörtyol ise sülfitli yataklardır.

Türkiye’nin bilinen nikel rezervleri toplamı yaklaşık 40 milyon t olup, bunun 

33,3  milyon  kadarı  Manisa-Turgutlu-Çaldağ  yatağındadır. Tenörü  %  0,93  -  % 

1,95 arasında değişen yatağın ortalama tenörü % 1,137 ve nikel metali içeriği 

ise yaklaşık 378000 t’dur. Açık ocak madenciliğine uygun bu sahada, tenörü % 

0,042-0,060 aralığında değişen, ortalama % 0,05 Co bulunmaktadır.

Yine  Manisa’da,  Akhisar  ve  Gördes  ilçeleri  arasında  yer  alan  lateritik 

cevherleşme  sahasına  ait  analizler,  genellikle  nikel  içeriğinin  %  1’in  altında 

olduğunu  göstermiştir.  Analizlerde,  silika  şapkalarının  altında  ya  da  laterit 

oluşumunun  daha  derin  kısımlarında  %  1,23,  %  2,80,  %  2,99,  %  10,24  gibi 

daha yüksek değerlerin de saptandığı ifade edilmiştir. MTA tarafından yapılan, 

çalışmalar sonucunda 5,3 km² alan içerisinde % 1 ve üzerinde nikel içeren 68,5 

milyon t tahmini rezervin olduğu belirtilmiştir (Ağaçayak, 2008).

Eskişehir-Mihalıççık-Yunus  Emre  lateritik  kökenli  nikel  cevherleşmesinde 

% 1-4 Ni ve %  0,2-0,3 Co değerlerine rastlanmıştır.  Sahanın 50 km

2

’lik alanının 

nikel ve kobalt açısından da oldukça ilginç olduğu belirtilmiştir (Ağaçayak, 2008 

Boyalı, 1984’den).

Demir tenörü açısından da dikkate değer (% 25-35 yer yer % 55-63 Fe) olan 

Hatay-Payas-Dörtyol  nikel  yatağı  bazı  kaynaklarda  sülfitli  olarak  verilmişse 

de aslında lateritiktir (Koç ve Değer, 1992) ve % 0,004-1,57 arasında değişen 

miktarlarda nikel değerlerine sahiptir. Yatakta, 6,1 milyon t görünür, 12 milyon 

t mümkün rezerv tespit edildiği belirtilmiştir (http://atlas.cc.itu.edu.tr/~gultekin/

Kalinti.htm).

Metamorfizma  sonucu  oluşan  Bitlis-Pancarlı  ve  Tatvan-Pancarlı  sahaları 

iki farklı nikel cevherleşmesinden mürekkep sülfitli Ni-Cu yataklarıdır. Tatvan-

Pancarlı % 2-3 Ni ve % 1,34 Cu içerirken mümkün rezervinin 15500 t, buna karşın, 

% 1-4 Ni tenörlü Bitlik-Pancarlının tahminen 120.000 t olduğu belirtilmektedir 

(Ağaçayak, 2008).

Bir diğer sülfitli nikel yatağı Bursa-Orhaneli-Yapköydere’de bulunmaktadır. 

Ni tenörünün % 1-4 arasında değiştiği ifade edilen saha için, 99.200 t görünür + 

muhtemel ve 81.000 t muhtemel rezerv tahmin edilmektedir (MTA, 2009).

5.2. Türkiye Nikel Üretimi

Şimdiye  dek  bulunan  nikel  yataklarının  ya  düşük  tenörlü  veya  küçük 

rezervli olması, aramaların yetersiz kalması ve nikeli hammadde olarak kullanan 

sanayi dallarının istenen seviyede geliştirilememesi, satış fiyatlarının istikrarsız 

ve  genelde  düşük  seyretmesi  gibi  sebeplerle,  Türkiye’de,  uzun  süre  üretime 

---

40

TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI / NİKEL RAPORU

geçilememiştir. Nikel fiyatlarının 2000’li yılların başından itibaren yükselmesiyle 

birlikte, bu alana yatırımda bir hareketlenme olmuştur, ama gerçek manada bir 

nikel üretiminden söz edilemez. Üretilecek nikel metali için pazarlama sorunu 

görünmemesine  rağmen,  aramaları  tetikleyecek  olan  iç  talebin  oldukça  sınırlı 

olması da bir başa etkendir. Bununla birlikte, özellikle Manisa Çaldağ’da deneme 

kapsamında  başlatılan  üretimlerin  ardından,  son  yıllarda,  daha  büyük  çaplı 

projelerin geliştirilmesi neticesinde, giderek kayda değer üretim sürecine girildiği 

söylenebilir. 

Hâlihazırda, bazı sahalarda nikel işleyecek tesisler oluşturulmuş ve 

zenginleştirme çalışmalarına başlanmış olduğu bilinmektedir.

Uzun  zaman  üretime  geçilemeyen  Çaldağ  Lateritik  Nikel  yatağında,  2001 

yılında özel bir şirket tarafından 10.000-15.000 t kadar ham cevher üretilmiştir 

(MTA, 

http://www.mta.gov.tr/v1.0/turkiye_maden/maden_potansiyel_2010/

manisa_madenler.pdf).  İşletme  hakkı,  European  Nickel  tarafından  alınmış  ve 

hazırlık sürecinde, 4.000 t ve 9.000 t’luk yığınlarda deneme üretimi yapılmıştır. 

Bu işletme, VTG Holding bünyesinde kurulan Çaldağ Nikel Madencilik San. ve 

Tic. A. Ş. tarafından 2011 yılı içinde European Nickel şirketinden satın alınmıştır. 

Üretim hazırlıkları devam etmektedir.

Türkiye’deki  önemli  nikel  sahalarından  biri  de,  işletme  hakkı  Meta  Nikel 

Kobalt Madencilik Sanayi ve Ticaret A. Ş.’nin elinde bulunup Manisa’nın Akhisar 

ve  Gördes  ilçeleri  arasında  Fundacık-Çiçekli-Kabakoz  ve  Kalemoğlu  köyleri 

dolaylarında yer almaktadır. Gördes Nikel İşletmesi’nde, 2003 yılından itibaren 

açılan iki adet maden ocağından üretilen 230.000 t nikel cevherinden, 150.000 

tonu Yunanistan, Makedonya ve Çin’e ihraç edilmiştir. Kalan yaklaşık 80.000 t 

nikel cevheri işletme stok alanında tesisin deneme üretiminde kullanılmak üzere 

stoklanmıştır. İzleyen süreçte, 2008 yılından sonra yatırım projesi hedeflenerek 

nikel  cevherinin  Türkiye’de  işlenmesine  karar  verilmiş,  bu  nedenle  ihracat 

faaliyetlerine son  verilmiştir.  (Meta Nikel, 2012). Alınan  karar doğrultusunda, 

2013 ortalarında Ni-Co konsantresi üretmek üzere tesis yatırımına başlanmıştır.

Yine bu Şirket’e bağlı olan ve 2009’da kurulan Yunusemre Nikel İşletmesi 

ise, Eskişehir’de Yunus Emre ve Mihalıççık bölgelerinde faaliyetlerini arama ve 

rezerv geliştirme çalışmalarıyla sürdürmektedir.

Eskişehir-Mihalıççık-Yunus Emre beldesi sınırları içerisinde faaliyet gösteren 

bir  başka  şirket  de 

Fe

-

Ni  Madenci

l

ik  Pet

r

ol  Ürün

l

e

r

i  Nakliye  İnşaat  Tu

r

izm 

Sanayi ve Ticaret Limited Ş

irketi’dir. Buradan demir ve nikel üretildiği, üretilen 

nikelin yurtdışına ham cevher olarak ihraç edildiği ifade edilirken, miktara dönük 

bilgi verilmemektedir (Fe-Ni Madencilik, 2012

).

Nikelin, 2000’li yılların başından itibaren gösterdiği arz-talep ve fiyat eğilimi 

ile  birlikte,  bilhassa,  özel  sektör  kuruluşlarının  ortaya  koyduğu  arama,  rezerv 

geliştirme ve üretim-zenginleştirme çabaları, yakın gelecekte, nikel üretiminde 

ciddi artış yaşanacağına işaret etmektedir.

---