Nikel Raporu indd

41

TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI / NİKEL RAPORU

5.3. Türkiye’nin Nikel Dış Ticareti

Türkiye’de, son on yıla kadar nikel üretimi söz konusu olmadığından, ihracat 

da olmamıştır. Ancak, üretim başlığı altında da değinildiği üzere, kesin rakamlar 

bilinmemekle birlikte, sınırlı bir miktar ihracat gerçekleştirildiği şirketlerin kendi 

açıklamalarından anlaşılmaktadır.

Öte  yandan,  dünya  tüketimiyle  kıyaslandığında,  Türkiye’de  az  miktarda 

nikele, özellikle kaplama sanayi ve alaşımlı çelik dökümlerinde kullanmak için, 

çok  az  miktarda  ihtiyaç  duyulmaktadır.  Bu  talep,  1980’lerin  ortalarında  600 

t’lar mertebesinde (Yıldız ve Artan, 1985) iken, sonraki yıllarda, 3.500-4.000 t 

civarına yükseldiği tahmin edilmektedir. C

evherden, henüz daha zenginleştirme 

ve  rafine  işlemleri  yoluyla  saf  nikel  üretimi  yapılmadığından  d

olayı,  ihtiyacın 

ithalât yoluyla karşılandığı ve miktarının da bu değerlerde seyrettiği söylenebilir.

6. DÜNYA VE TÜRKİYE’DE MEVCUT DURUMUN 

DEĞERLENDİRİLMESİ

Geleceğe  dair  öngörülerde  bulunup,  ekonomik  koşulların  yaratacağı  faklı 

durumlara  göre  senaryolar  ortaya  koyabilmek  adına,  öncelikle,  bu  metalin, 

insanoğlunun yaşamında tuttuğu yerin giderek genişlediği son yüz yıllık süreci ve 

mevcut şartlardaki konumunu doğru analiz edip, yorumlamak gereklidir. Ancak 

Türkiye, içe kapanık bir ekonomik model uygulamayan, dünya ile bütünleşme 

çabası gösteren bir ülke olduğundan, yalnız içsel vaziyeti değil, aynı zamanda 

dünya ölçeğinde sektörün tümünü, öz de olsa irdelemek zorunludur.

 

6.1. Dünya’da Mevcut Durum

Paslanmaz  çelik,  alaşım  çelikleri,  kaplama,  döküm,  nikel  ve  bakır  bazlı 

alaşımlar  gibi  iyi  bilinen  alanlar  dışında  da,  birincil  kullanım  yelpazesi 

oldukça  geniş  olan  nikelin  tüketimi,  geride  kalan  yüz  yıllık  zaman  süresince, 

kimi  dönemlerde  dünya  ekonomisindeki  koşullara  bağlı  kısa  süreli  düşüşler 

göstermekle  beraber,  ortalama  olarak  yıllık  yaklaşık  %  4  artmıştır.  Bu  artışta, 

kuşkusuz başlıca etken, paslanmaz çelik üretimindeki istikrarlı büyümedir.

Ayrıca ulaşım, elektrik-elektronik, inşaat, metalik eşya gibi çok sayıda nihai 

kullanıcı sektörde, yüzlerce faklı uygulama alanında kullanım imkânı bulunan 

nikel,  sahip  olduğu  fiziksel  ve  kimyasal  nitelikleri  sayesinde,  tabiatıyla,  yeni 

malzemelerin  geliştirilmesinde  de  önemli  rol  oynamaktadır.  Tüm  bunların 

ışığında nikelin, geleceğin toplumları için vazgeçilmez metallerden biri olacağını 

düşünmek son derece doğal görünmektedir.

Bir ürünün üretiminin ve buna bağlı olarak da tüketiminin artması, fiyatının 

---

42

TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI / NİKEL RAPORU

yanı  sıra,  arz  ve  talebinde  istikrarın  sürmesi  veya  en  azından  pazar  payının 

korunması  yatırımcı  için  hayati  önem  taşımaktadır.  Burada  belirleyici  olan 

birçok unsurdan bir tanesi, şüphesiz müşteri memnuniyetidir. Nikelin tüketildiği 

malların, tüketim ve yatırım malları ile beraber geleceğin toplumlarının ihtiyaçları 

yönüyle  bir  değerlendirilmesi  yapıldığında,  ortaya  olumlu  bir  görüntü  çıktığı 

anlaşılmaktadır. Tüketim mallarında cazip görünümlü, mükemmel performanslı, 

yüksek nitelikli, temiz ve sıhhi olduğundan; yatırım malları dikkate alındığında 

ise; çalışma ömrü bakımından etkin maliyetli, öngörülebilir teknik performanslı, 

tedarikçi  hususunda  eksiksiz  sistem  destekli,  ömrünü  tamamladığında  maddi 

değer  taşıma  gibi  son  derece  tatminkâr  özellikler  taşıdığı  sonucuna  varıldığı 

görülmektedir. Ayrıca,  artan  kaynak  verimliliği  (daha  azıyla  fazlasını  yapma), 

uzun ömürlü ürünler, hafiflik, üretimde ve kullanımda enerji verimliliği, yeniden 

kullanım ve geri dönüşüm sağlayan özellikleriyle de geleceğin toplumları için 

değerini koruyacağı düşünülmektedir (Kirman, 2004).

Mevcut  üretim  eğilimleri  incelendiğinde,  Brezilya,  Çin,  Endonezya  ve 

Filipinlerin  kararlı  biçimde  üretimlerini  arttırdıkları,  ama  Çin  haricindekilerin 

tüketim  boyutlarının  O’na  benzer  eğilim  sergilemediği  görülmektedir. 

Gelişmekte olanlar sınıfındaki bu üreticiler büyük ölçüde ihracata dönük üretim 

yapmaktadır. Başta Madagaskar olmak üzere, henüz üretici ülkeler sıralamasında 

diğer grubunda bulunanların, büyük ihtimalle yeni bulunan yataklar sayesinde, 

üretimlerini kayda değer oranda arttırmaları dikkat çeken bir başka ayrıntıdır.

Nikel üreten şirketler ele alındığında, son 10 yıldaki en önemli gelişmelerden 

biri  şirketler  arası  birleşmeler  ve  büyüklerin  küçükleri  bünyesine  katmasıdır. 

Gidişatın  tekelleşme  yönünde  olduğu  açıktır  ve  üretimin  %  60’dan  fazlasının 

yalnızca  5  şirketçe  gerçekleştiriliyor  olması,  durumun  ciddiyetini  ortaya 

koymaktadır. Zira bu gidişatın, hem fiyatlar ve hem de arz güvenliği unsurları 

açısından, Çin’in üretim ve tüketim boyutları göz önüne alınırsa, gelecekte sıkıntı 

kaynağına dönüşmesi olasılığını doğurmaktadır.

Burada, üzerinde durulması gereken bir diğer nokta, her ne kadar malûmun 

ilânı olsa da, sektörü kontrol altında tutan söz konusu şirketlerin üretim yerlerinin 

ağırlıklı olarak gelişme sürecindeki ülkeleri içine almasıdır. Örneğini, Brezilya 

kökenli VALE (Companhia Vale do Rio Doce) Kuzey Amerika dışında Brezilya, 

Güney-doğu  Asya  ve  Endonezya’da;  Avustralya-İngiltere  ortaklığı  olan  BHP 

Billiton (Broken Hill Proprietary Company Limited) Yeni Kaledonya, Endonezya 

ve Filipinler’de üretim ve/veya yatırım yapmaktadır. İsviçre kuruluşu Xstrata’nın 

ise,  çok  sayıdaki  işletmelerinden  bir  kısmı  Dominik  Cumhuriyeti,  Tanzanya, 

Yeni Kaledonya ve Brezilya’da bulunmaktadır. Buna karşın, izabe ve saflaştırma 

gibi  katma  değer  yaratacak  işlemlerin  yapıldığı  tesisler,  öteki  nikel  üretici 

ülkelere  de  yayılmaya  başlamış  olmakla  beraber,  çoğunlukla  ABD,  Kanada, 

Çin, Japonya, İsveç, Avustralya ve Almanya’da faaliyettedir. Nikele ilişkin daha 

---