Nikel Raporu indd

43

TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI / NİKEL RAPORU

ileri sanayi kuruluşlarına gelince; bunların neredeyse tamamı gelişmiş ülkelerde 

bulunmaktadır.

İthalât ve ihracatın yönüne bakıldığında, büyük çaplı tüketiciler başta Çin 

olmak üzere, Japonya, ABD, Almanya ve Güney Kore’dir. Sıralamadaki ilk 15 

ülke ise, Tayvan ve Hindistan’ı hariç tutmak gerekirse, tümüyle gelişmişlerden 

ibarettir.

6.2. Türkiye’de Mevcut Durum

Aranması  çalışmalarına  MTA’nın  kurulmasının  hemen  ardından  başlanan 

nikel için, Türkiye’nin jeolojik yapısının cevherleşmeye gayet uygun olduğu dile 

getirilmişse de, şimdiye değin, çapı dünya ölçeğinde bir yatak bulunamamıştır. 

Bunda olası sebeplerden biri, yeterince arama yatırımı yapılmaması ve öteki de, 

Türkiye’deki  maden  aramacılığının  geneli  adına  da  geçerliliği  bilindiği  üzere, 

inilen  derinliklerin  yetersiz  kalması  olarak  verilebilir.  Fakat  özellikle  2000’li 

yıllarla beraber, nikel fiyatlarındaki hızlı yükselişin ivmelendirdiği özel sektör 

girişimleri,  nikel  madenciliğine  bir  hareketlenme  getirmiştir.  Neticede,  bu 

dönemde, gelecekte önemli hale gelebilecek kimi Ni-Co yataklarının bulunmaya 

başlandığı görülmektedir.

Şimdilik  kaydıyla,  bilhassa  Manisa-Turgutlu-Çaldağ,  Manisa-Gördes 

ve  Eskişehir-Mihalıççık-Yunus  Emre’de  yer  alan  sahalarda  faaliyetler 

sürdürülmektedir.  Bunlardan  Manisa-Turgutlu-Çaldağ’da  üç  ayrı  ocakta  açık 

işletme  yöntemiyle  cevher  üretimi  ve  yığın  özütlemesiyle  zenginleştirme 

uygulaması  için  hazırlıklar  yapıldığı  bilinmektedir.  Manisa-Gördes  nikelin  ilk 

ihracatına konu üretimin yapıldığı yerdir. Orada da, üretim hazırlıklarının yanı 

sıra zenginleştirme, arama ve rezerv geliştirme çabaları devam ettirilmektedir.

Her  iki  bölgedekine  koşut  olarak  Eskişehir-Mihalıççık-Yunus  Emre’de 

bulunan nikel yatakları üzerinde ve çevresinde de üretim, arama, rezerv geliştirme 

kapsamında çalışmalar gerçekleştirilmektedir.

Nikelin, Türkiye sınırları dâhilindeki yer kabuğunda varlığının saptanması, 

çok daha fazla rezervin bu topraklar altında bulunduğunun ortaya konması ve 

çıkartılması, ülke için mutlaka ki önemlidir, ama yüksek katma değerle ekonomiye 

kazandırılması da en az o denli ehemmiyet taşımaktadır. Oysa metal sektörüne 

göz  atıldığında,  ithalât  rakamlarından  anlaşıldığı  kadarıyla,  nikel  talebinin 

üzerinde  durulmayacak  ölçüde  sınırlı  olduğu  görülmektedir.  Bu  noktada  nikel 

madenciliği gelişimine paralel olarakta bu kolun besleyeceği endüstri dallarına 

da mutlaka yatırım yapılmalıdır.

Bir başka deyişle, miktar olarak, yapılan veya istenirse gerçekleştirilebilecek 

üretim iç talebi rahatlıkla karşılayabilir durumdadır. Fazlasının, hammadde ya da 

tuvönan halinde ihraç edilmesinin güç olmayacağı bellidir. Buna karşın, fiyatlar 

ne kadar yüksek seyrederse seyretsin, var olan koşullar altında, ekonomiye katkısı 

yok hükmünde değilse bile, ona yakındır.

---

44

TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI / NİKEL RAPORU

7.  GELECEKTE BEKLENEN GELİŞMELER

Kuşkusuz  hiçbir  malın  üretimi  fiyatından  bağımsız  düşünülemez.  Buna 

rağmen, nikelin 1900’lerin başından itibaren çizdiği arz-talep miktarları ve fiyat 

eğilimleri incelendiğinde, ilginç bir ayrıntı dikkat çekmektedir. Her ne kadar bazı 

yıllarda ya da kısa süren dönemlerde sınırlı düşüşler gözlenmiş olsa da, dünya 

nikel  üretiminin  ve  ihtiyacının  kararlı  bir  artış  sergilediği  ortadadır.  Burada, 

çoğalan nüfusun, iyileşen refah düzeyinin ve çeşitlenen tüketim alanlarının talep 

artışına katkısının olacağı tabiidir ve gözden ırak tutulamaz. Ancak, öte yandan, 

bu metalin ederinin son derece oynak olduğu, yüzyıllık süreçte hemen her devirde 

(sıcak-soğuk savaşlar, barış, ekonomik kriz, refah) geniş bir bantta değişkenlik 

gösterdiği bilinmektedir. 

Aynı durum, ekonomik refah ve kriz dönemlerinin birbirini izlediği, bölgesel 

ölçekte  görünse  bile  küresel  etki  yaratan  sıcak  savaşların  yaşandığı  2000’li 

yıllarda da geçerliliğini korumuştur. Sözü edilen yaklaşık bu 10 yıllık süreçte, 

nikel pazarında belirleyici rol oynayabilecek etmenler üzerine bir değerlendirme 

yapılmış,  neticede,  çok  sayıda  amil  bulunduğu  sonucuna  varılmıştır.  Bunlar; 

düşük  seyreden  fiyatlar  (2000  başları)  nedeniyle,  nikel  üretim  kapasitesindeki 

yatırım  eksikliği,  birinci  nesil  basınçlı  asit  özütlemesi  projelerinin  potansiyeli 

karşılamadaki  başarısızlığı,  üretim  maliyetlerinde  işçilik,  enerji  giderleri  ve 

hammadde yetersizliğine bağlı artışlardır. Ayrıca, sonraki nesil nikel projeleriyle 

ilişkili  sermaye

 

maliyetlerindeki  büyük  dalga  ve  Çin’in  nikelli  pik  demir 

sektörünün ortaya çıkışıyla nikel maliyetlerinin yükselmesidir. Bunlarla beraber, 

talep büyümesinin, özellikle Çin ve diğer gelişmekte olan ekonomilerde metal-

yoğun büyüme döneminin başlangıcına yansıması, OECD ülkelerinde ekonomik 

genişlemenin  sürmesi,  nikel  fiyatlarının  ABD$’ının  değerinin  uzun  süreli 

düşüşüyle desteklenmesi ve hedge fonlarının genişlemesidir (Triland, 2008). Tüm 

bu etkenlerin eş zamanlı bir araya gelmesiyle, nikel fiyatları 50.000 ABD$’ının 

üzerine çıkmıştır.

Bu  analiz  ışığında,  olası  talep  koşullarını,  daha  önemlisi  arzda  bilinen 

değişimler ile beraber stoklar ve fiyat arasındaki tarihsel ters ilişkiyi ya da sektörün 

üretim maliyetiyle bağlantılı  teşvik fiyatlarını kullanarak geleceğe dönük  fiyat 

kestirimi yapıldığında, yakın gelecekte de, nikel fiyatlarının kararsız gidişatını 

sürdüreceği öngörülmektedir (Triland, 2008).

Geleceğe dönük beklentilerin ikinci ayağını, doğal olarak, üretim miktarını 

ve  gidişatını  yönlendiren  talep  ya  da  tüketim  eğilimleri  teşkil  etmektedir. 

Belirleyici etkenler ise, tarihsel ve bölgesel tüketim alışkanlıkları, nihai kullanım 

şekilleri, uzun vadeli büyüme potansiyeli göstergeleri, ikame maddelerin baskısı 

ve ekonomik ortamdır. Üzerinde özellikle durulması gereken konu, yeni birçok 

uygulama  alanında  kullanımı  artan  ve  nikel  talebinde  en  önemli  sektör  olan 

---