Noyabr november miras

 NOYABR   NOVEMBER    MİRAS
 
| 
63
ArAŞdIrmA   REsEARCH
mation of school in Shirvan.
The sources on Sheikh Eyyub and his zikirchis school are ar-
ticles written in 19th century, archives on Russia and retelling 
of local population. The most substantial writing among the ar-
ticles of 19th century is “Sufism secfs in Caucasus” by Mahmud 
bey  Mahmudbeyov.  Mahmud  bey  covered  separately  Sheikh 
Eyyub and his school in the article, where Caucasus sects are 
reflected. It is shown that Sheikh Eyyub’s binding with Haz-
rat Baba, whom he called Sheikh helped his becoming Saint. 
The  author  of  the  article  who  criticizes  sects,  made  a  report 
on zikirchis school and that all other sects spread ignorance. 
Mahmud bey’s article can be a source since this embraces most 
information of its time to study sects in Shirvan. 
Confessors  were  controlled  every  time  in  Tsar  Russia  time, 
authoritative  religious  figures  were  implicated  to  Courts  in 
various ways and expelled sometimes. This concerned Sheikh 
Eyyub  and  his  successors  and  their  names  were  also  cited  in 
some official documents.
While collecting information on Sheikh Eyyub and his school, 
Haji  Murshud  in  Ajidere  Village  of  Shamakhi  and  Mr.  Zu-
murkhan from Kechdimez Village of Agsu were informators. 
They talked about similiar rumours widely spread in Shirvan. 
They were collected quatrains, the zikirchis which disciples use 
at delusion ceremonies. 
In 2010 publicist Pasha Yagub published book “Sheikh Eyyub 
Baba”. Existent legends, as well as interesting talks on Sheikh’s 
successors, the kin were covered in the book. 
There is contradictory information about Sheikh Eyyub’s life and 
family. Mahmud bey Mahmudbeyov places prayer school on the 
third row in his article. He writes that the third wisdom school in 
Shirvan is a prayer school created at the same time with Ismayil 
Shirvani’s  school  (1782-1848).  This  school  was  established 
under local circumstance. The founder of this school is Sheikh 
Eyyub, who was one of the richest Terekemes of Gabiristan zone 
of Shamakhi region and lived early this century. 
Mahmud bey Mahmudbeyov describes Sheikh Eyyub’s reach-
ing mentor level ironically, but this is not special as this criti-
cal approach is felt along the whole article. He characterizes 
Sheikh Eyyub as a religious person acquainted well with local 
rumours. M. Mahmudbeyov says that Ismayil Shirvani’s train-
ing influenced strongly to Sheikh Eyyub’s spirit. But his being 
Terekeme and Ummi prevented his entering wisdom sphere of 
Ismayil Shirvani.
Hazrat  Baba  recalled  for  Babadag,  well  known  by  Sunnite 
population of Shirvan and being their pilgrimage played im-
portant role in the life of Sheikh Eyyub. Sheikh Eyyub declares 
şeyx arayışı əsas rol oynamışdır.
Şeyx Eyyub və onun zikrçilər məktəbi haqqında qaynaqlarımız 
əsasən  XIX  əsrdə  yazılmış  məqalələr,  Rusiyaya  məxsus 
arxiv  sənədləri  və  yerli  əhalinin  rəvayətləridir.  XIX  əsrdə 
yazılmış  məqalələrin  içərisində  ən  dolğun  yazılmışı  Mahmud 
bəy  Mahmudbəyovun  “Qaqfazda  müridizm  cərəyanları” 
məqaləsidir.  Mahmud  bəy  Qafqazdakı  təriqətləri  əsas  alan 
məqaləsində  Şeyx  Eyyub  və  onun  məktəbi  haqqında  ayrıca 
bəhs  etmişdir.  Şeyx  Eyyubun  övliyalıq  mərtəbəsinə  gəlib 
çatmasında  nəfsi  mücahidə  və  şeyxi  adlandırğı  Həzrət  Baba 
ilə  üveysi  bağlılığı  göstərilmişdir.  Təriqətləri  tənqid  etməyi 
qarşısına  qoymuş  məqalə  müəllifi  nəinki  zikrçilər  məktəbi, 
eləcə  də  bütün  digər  təriqətlər  haqqında  onların  cahillik 
yayması  haqqında  tezislə  çıxış  etmişdir.  Buna  baxmayaraq, 
Mahmud  bəyin  məqaləsi  Şirvandakı  təriqətləri  öyrənmək 
üçün dövrünün əksər məlumatlarını özündə ehtiva etdiyi üçün 
mənbə mahiyyətindədir.
Çar Rusiyasında ruhanilər hər zaman nəzarət altında saxlanmış, 
nüfuzlu  din  xadimləri  müxtəlif  yollarla  məhkəmələrə  cəlb 
edilmiş,  bəzən  sürgün  olunmuşlar.  Bu  Şeyx  Eyyub  və  onun 
ardıcıllarından da yan keçməmiş, bəzi rəsmi sənədlərdə onların 
da adları çəkilmişdir.
Şeyx  Eyyub  və  onun  məktəbi  haqqında  məlumat  toplayarkən 
Şamaxı  rayonunun  Acıdərə  kəndində  Hacı  Mürşüd  və  Ağsu 
rayonunun Keçdiməz kəndində Zümürxan kişidən informator 
kimi istifadə olunmuşdur. Onlar Şirvanda geniş yayılan və bir-
birinə  bənzəyən  rəvayətlərdən  bəhs  etmişr.  İnformatorlardan 
müridlərin  cəzbə  mərasimlərində  istifadə  etdiyi  zikrlər 
adlandırılan dördlüklər də toplanmışdır.
2010-cu  ildə  publisist  Paşa  Yaqub  “Şıx  Eyyub  Baba”  kitabını 
nəşr  etdirib.  Kitabda  mövcud  rəvayətlər  və  şeyxin  ardıcılları, 
nəsli haqqında maraqlı söhbətlər toplanmışdır.  
Şeyx  Eyyubun  həyatı  və  nəsil  şəcərəsi  haqqında  ziddiyətli 
məlumatlar  vardır.  Mahmud  bəy  Mahmudbəyov  zikrçilər 
məktəbini  məqaləsində  şərti  olaraq  sıraladığı  üçüncü  yerdə 
qeyd  edir.  O  yazır  ki,  Şirvanda  üçüncü  müridizm  məktəbi 
İsmayıl  Şirvaninin  (1782-1848)  məktəbi  ilə  eyni  zamanda 
meydana gəlmiş zikrçilər məktəbidir. Bu məktəb bizə xaricdən 
gətirilməyərək,  yerli  zəmində  yaranmışdır.  Bu  məktəbin 
banisi  Şamaxı  qəzasının  Qəbiristan  dairəsinin  imkanlı 
tərəkəmələrindən olan, bu yüzilliyin əvvəllərində yaşamış Şeyx 
Eyyubdur. 
Mahmud  bəy  Mahmudbəyov  Şeyx  Eyyubun  mürşidlik 
mərtəbəsinə çatmasını bir qədər ironiya ilə verir, belə tənqidi 
yanaşma məqalə boyunca hiss edildiyi üçün bir ayrıcalıq təşkil 
etmir.  O,  Şeyx  Eyyubu  yerli  rəvayətlərlə  yaxşı  tanış  olan  din-
dar  bir  adam  kimi  xarakterizə  edir.  M.Mahmudbəyov  qeyd 
edir ki, İsmayıl Şirvaninin təlimi Şeyx Eyyubun ruhuna güclü 

---