O’. A. Farmanov

8.2.
 
Eng oddiy sport inshootlarini qurishning xususiyatlari 
 
Sport maydonchalarini gabaritini aniklash ularni o’yin va qurilish 
razmerlarini bilish zarur. O’yin razmerlari o’yin musobaqa qoidalari 
bilan belgilanadi. Qurilish razmerlari esa o’yin razmerlaridan anchagina 
katta. 
Zarurat bo’lsa kombinirovannaya omuxta maydonlar ham belgilash 
mumkin. Bunda har bir o’yin uchun uning razmerlari va olib 
qo’yiladigan asbob-anjomlari bo’lishi darkor. 
Maydonlarning 
uzun 
o’q 
chizig’i 
shimol-janub 
tomonga 
yo’naltirilgan bo’lishi lozim, nega deganda quyosh nuri o’yin chog’ida 
o’yinchilarni ko’ziga tushmasligi uchun shunday qilinadi. 
Bu o’q 15° u yoki bu yoqqa og’ishgan bo’lishi mumkin. Agar bir 
sport turi uchun bir nechta maydoncha qurish zarur bo’lsa, unday holda 
ularni 1/3° gachasi ekvatorial holatda joylashishi mumkin. 
Ko’p qavatli binolar joylashgan hududlarda tumanlarda maydonlar 
binolarningn g’arbiy qismida joylashtirish maqsadga muvofiqdir. 
Maydonchalarni bunday joylashtirilishi o’yin chog’ida na kunduzi na 
kechasi paytlarda quyosh halaqit bermaydi. 
Basketbol maydonini nishabini ikki tomonga, uzun o’q chiziqdan 
ikki yon tomonga qilish zarur. Biroq, maydonchani joylashishi va 
maydonga joylashgan erning relefiga qarab, vertikal rejalashtirish 
o’zgartirilishi mumkin. Joyning notekisligini sport maydonchasi uchun 
tekis holatga keltirish zarur. 
Rejalashtirishda joyning relefidan maksimal darajada foydalana 
olish maqsadga muvofiqdir. 
O’yin maydonlarining konstrukstiyasi tuzilishi: tekis, biroz qattiq 
to’p yaxshi sapchishi uchun, suv o’tkazuvchi va o’zida nam saqlay 
ladigan 
bo’lishi 
zarur. 
Maxsus 
qoplamali 
maydonchalarni 
konstruksiyasi gidrogeologik sharoitlarga bog’liq. Suvli yomon 
o’tkazuvchi erlar va qatqaloq erlar eng yaramaydigan joylar 
hisoblanadi. Bunday joylarda erlarda avval shag’al to’kib asos qilib 

---

101 
olish tavsiya qilinadi. Agar joy qumlik yoki serqum bo’lsa, bunda 
maydonni konstrukstiyasini tuzilishini pastki qismini qalinligini 
yuqalashtirish hisobida amalga oshirish mumkin. Maydonni eng oddiy 
tuzilishini tabiiy vasun’iy er grunt ko’rinishida bajarilgan bulishi kerak. 
Sport maydonchalari musobaqa qoidalariga rioya qilingan holda 
belgilangan bulishi lozim. 
Maydonchani belgilash va hozirlish uchun po’latdan qilingan lenta, 
uzunligi 50 metr, po’lat sim uzunligi 30-60 metr, temir qoziqlar, 100-
120 metr uzunlikdagi kanop, ekker va arqonchadan qilingan uchburchak 
bo’lishi lozim. Maydonchani belgilash uni umumiy razmerini va uning 
o’yin konturlarini belgilash oboznachenie bilan boshlanadi. Keyin 
maydonni markazi va markaziy o’q chiziq topiladi. zinasi va ko’ndalang 
chiziqlari, so’ngra maydonchaga xos chiziqlar belgilab chiqiladi. 
Maydonchadagi liniyalar chiziqlar kanap buylab yoki maxsus trafaret yo 
maxsus mashinkalarda belgilanadi. Suv o’tkazuvchi maydonchalarni 
ohakda, kleyli yoki yog’li bo’yoqlarda belgilab chiqish mumkin. 
Asfaltlangan, taxtadan qilingan va shunga o’xshash maydonchalarni 
kleyli, emalli yoki sun’iy bo’yoqlarda belgilash mumkin. Tabiiy erda 
qilingan maydonchalarni quruq mel, qum yoki ohak poroshogi bilan 
belgilanadi. 
Sport zallari katta-kichikligi jihatidan o’quv-mashg’ulot jarayoni va 
musobaqalarga 
to’liq 
mos 
bo’lishi 
lozim. 
Zal 
nimaga 
mo’ljallanganligiga qarab uni balandligi, uzunligi, eni aniqlanadi. O’yin 
zalini razmeri ko’rinib turibdiki sport maydonchasini qurilish 
razmeridan kichik bo’la olmaydi. 
O’yinga mo’ljallangan sprot zallarini balandligi to’p bemalol uchib 
oladiganlik bilan aniqlanadi. Zallarni razmerini ularni qancha odamni 
o’tqazib yuborishiga o’tqazish qobiliyati propusknoy sposobnostyi 
aniqlanadi va sport korpusini yoki biron bir inshootni uni ichida zal 
proektlashtirilgan bo’lsa, shularni texnologik sxema tuzilayotgan 
jarayonda aniqlanadi. Ba’zi hollarda individual proektlar bo’yicha katta 
razmerdagi zallar qurilishi ham mumkin. Zallarda derazalar yon 
devorlarga o’rnatiladi. Maydonchani yaxshi bir tekisda yoritilishi uchun 
u ikki tomondan yoritilgan bo’lgani ma’qul. Kichik zallarda 9x18m bir 
tomondan yoritishga ijozat beriladi. Sport zallarini yorug’lik 
o’tkazuvchi tomonlarini joylashishi joy sharoit va muhitini klimatik 
xususiyatlarini inobatga olgan holda aniqlanadi. Derazalarni zalning 
shimol tomonidan yoritilishiga mo’ljallanganligi yil davomida zalga 
yorug’lik tushmaydigan qilib qo’yadi, quyosh nurlari esa zalga tushmay 

---

102 
qo’yadi. Sport binolarini qizib ketishini oldini olish maqsadida 
derazalardan 5-10 metr masofada soya beruvchi daraxtlar o’tkaziladi.