berilganligi t o ‘g ‘risida guvohlik beruvchi hujjatlarga qarshi bo'lgan
t o ‘lov k o ‘zda tutiladi. Biroq zamonaviy sharoitlarda tovar importyor
mam lakatiga ko'p holatlarda to ‘lov amalga oshirilishi lozim b o ‘lgan
hujjatlardan aw a l yetib keladi va sotib oluvchi tovarlarni ularga haq
to ia n is h id a n a w a l saqlash (trast) tilxati, bank kafolati evaziga olishi
m um kin. Shunday qilib, tovarlar so‘nggi manzil portiga yetkazib
berilganidan so'ng to ‘lov amalga oshiriladi, tovarlar jo'natilganligi
to'g'risidagi ogohnomaga qarshi amalga oshiriladigan t o ‘lovlar
bundan
m ustasno. K o ntragentlar kelishuviga h a m d a sotilayotgan tovarlar
xususiyatlariga bog‘liq bo'lgan holda importyor m a ’lum bir bosqichda
to'lovni amalga oshiradi: jo'natilish portida tovarlarni yuklash ishlari
tugaganligi tasdig‘ini olgandan so‘ng; tovar hujjatlarining komplekti
(schyot-faktura, konosam ent, sug'urta polisi va boshqalar)ga qarshi;
b a ’zida to'lovni 5—7 kunga, neft yetkazib berish b o ‘yicha esa 30
kunga kechiktirish bilan; so'nggi manzil bo'lg an portda importyor
to m o n id an tovarni qabul qilib olinib bo'lgandan so'ng. Tovarning
turiga bog‘liq bo'lgan holda b a ’zi holatlarda hisob-kitoblarning aralash
s h a r t la r id a n fo y d a la n ila d i: q ism a n h i s o b - k i t o b - t o v a r h u jjatlari
topshirilganidan so'ng amalga oshadigan to'lov; yakuniy hisob-kitob-
tovarlar qabul qilib olinganidan so'ng (tovarlar so'nggi manzil portiga
yetib kelganidan so'ng sotib oluvchi tom o n id an qabul qilib olinadi
va ularning sifat xarakteristikalari tekshiriladi, chunki transportirovka
davrida ularning sifati buzilgan bo'lishi m umkin).
Xalqaro to'lovlar valutalar o'zaro almashuvi ham da tashqi savdo
ishtirokchilari to m onidan bir-biriga kreditlar taqdim etish jarayonlari
bilan cham barchas bog'lanib ketadi. Xalqaro valuta-kredit va hisob-
kitob operatsiyalarining o'z a ro bog'liqligi ushbuda o'z ifodasini topadi.
Sotilayotgan tovarning turiga (masalan, mashinalar vajihozlar) ham da
sotuvchilar bozorida raqobatning kuchayishi va yangi mahsulot iste’mol
bozorlarini kengaytirish maqsadida ularning kreditdan foydalanishga
qaratilgan intilishlariga qarab tashqi savdo operatsiyalari bo'yicha liisob-
kitoblar tijorat kreditidan foydalangan holda amalga oshiriladi. Tijorat
krediti tovar sotuvchisi to m o n id an sotib oluvchiga bir necha oydan
5—8 yilgacha, alohida holatlarda esa bundan ham katta muddatlarga
taq d im etiladi. Tashqi savdo operatsiyalarida im portyor tijorat krediti
evaziga uni so 'n d irishg a qaratilgan, oddiy veksel shaklidagi qarz
m a jb u riy a tin i yozib b e ra d i yoki e ksportyor t o m o n i d a n berilgan
o'tkaziladigan veksellar-trattalarda to'lovni amalga oshirishga yozma
tarzdagi rozilik (aksept) beradi.