Deviz siyosati asosan valuta intervensiyasi shaklida amalga oshadi.
Valuta intervensiyasi rasmiy oltin-valuta zaxiralari yoki m arkaziy
banklarning banklararo «svop» kelishuvlariga asosan milliy valutadagi
qisqa m uddatli o'zaro kreditlari hisobiga amalga oshiriladi.
XIX
asrdan boshlab valuta intervensiyasi q o lla n ila boshlandi.
Masalan, Rossiyaning Davlat banki, Avstro-Vengriya baaki o ‘z milliy
valutalari kursini qo'llab-quvvatlash maqsadida intervensiyadan foy-
d alangan. O ltin m o n o m e ta liz m i bekor qilinishidan s o ‘ng valu ta
intervensiyasi keng qoMlanila boshlandi. 1929— 1933-yillar j a h o n
iqtisodiy inqirozi sharoitida valuta intervensiyasidan markaziy banklar
v a lu ta d e m p in g ig a k o ‘m a k la s h is h u c h u n o ‘z valu ta la ri k u r s in i
pasaytirish maqsadida foydalangan.
Valuta intervensiyalarini o ‘tkazishning m oddiy asosi bo'lib A Q S H ,
Buyuk Britaniya, Fransiya, ltaliya, Kanada va boshqa m am lakatlarda
1930- yillarda tashkil etilgan valuta barqarorlashtirish fondlari xizmat
qildi. Valuta barqarorlashtirish fondlari — bu valuta kursini muvofiq-
lashtirish maqsadida valuta intervensiyasida ishlatiladigan oltin, xorijiy
va milliy valutalardagi davlat fondlaridir. Zamonaviy sharoitda ayrim
m am lakatlarda ushbu fondlarning belgilanishi va roli o ‘z xususiyat-
lariga ega.
Fransiyada yuqorida zikr etilgan fond maqsadli fond b o ‘lib rasmiy
o l ti n - v a l u ta z a x ira la ri d o ira s id a a jra tila d i. F ra n siy a b a n k i o ‘z
intervensiya operatsiyalarining xarakteri va ko'lamini oshkora etmaslik
uch u n ushbu fondning hajmini m atbuotda e ’lon qilmaydi. A Q S H da
esa valuta barqarorlashtirish fondi o ‘z ahamiyatini yo‘qotdi (uning 2
mlrd.
A Q S H dollaridagi hajmi b a rp o etilish paytidan boshlab, y a ’ni
1934-yildan o ‘zgarm asdan kelm oqda), chunki federal zaxira banklari
valuta intervensiyasini asosan «svop» kelishuvining shartlari asosida
xorijiy markaziy banklar kreditlari hisobiga amalga oshiradi. Buyuk
Britaniyada hozirgi kunda valuta barqarorlashtirish
fondi mamlakatning
b archa rasmiy oltin-valuta zaxiralarini o ‘zida birlashtiradi.
Deviz siyosati bevosita valuta kursiga t a ’sir etadi, am m o ushbu
t a ’sir m uvaqqat va cheklangan k o ‘lamlardadir. Valuta intervensiyasiga
b o ‘lgan yirik xarajatlar, agarda kurs shakllanishining bozor omillari
davlat muvofiqlashtirishidan ustunroq b o ‘lsa, ham m a vaqt h am valuta
kurslari barqarorligini t a ’minlay olmaydi.
M asalan, Yaponiya Banki 1998 yilning aprelida valuta bozorida
21 mlrd. A Q S H dollarini (valuta zaxiralarining 10 foizi) sotdi, Biroq