chilar (brokerlar) to m o n id an taqdim etiladigan xususiy kreditlarga;
2) hukum at kreditlariga; 3) xususiy korxonalar va davlat ishtirok
etadigan aralash kreditlarga; 4) xalqaro va hududiy valuta-kredit hamda
moliyaviy tashkilotlarning davlatlararo kreditlariga bo'linadi.
Firm a (tijorat) krediti bu, odatda, bir m am lakat firmasi yoki
eksportyori to m onidan boshqa mamlakat importyoriga t o ‘lovni kechik-
tirish shaklida taq d im etiladigan ssudadir. Tashqi savdodagi tjjorat
krediti tovar operatsiyalari b o ‘yicha hisob-kitoblar hilan hamkorlikda
amalga oshiriladi. Firm a kreditlarining muddatlari turlichadir (odatda,
2—7 yilgacha) va jah o n bozorlaridagi konyunktura shartlari, tovarlar
turlari va boshqa omillar bilan belgilanadi. M ashina va murakkab
jihozlar eksportining kengayishi bilan mazkur kreditlar muddatlarining
uzayishi yangilik b o ‘ldi. Firma krediti, odatda, veksel bilan rasmiylash-
tiriladi yoki ochiq hisobvaraq b o ‘yicha taqdim etiladi.
Vekselli kredit, eksportyor tovarlarni sotish t o ‘g‘risidagi shartnomani
tuzganidan so‘ng o ‘tkaziladigan veksel (tratta)ni importyorga qarata
chiqarilishini k o ‘zda tutadi.
0 ‘z nav b atida im p o rty o r tijorat qog'ozlarini o lganidan s o ‘ng
m a z k u r v ek seln i akseptlaydi, y a ’ni u s h b u vekselda k o ‘rsatilgan
m uddatlarda t o ‘lovni amalga oshirishga rozilik beradi.
Ochiq hisob-varaq bo‘yicha kredit eksportyor va importyor o ‘rta-
sidagi kelishuv y o ‘li orqali taqdim etiladi. M azkur kelishuvga asosan
tovarlarni yetkazib beruvchi sotilgan va yetkazib berilgan tovarlar
qiymatini ularni sotib oigan shaxs hisob-varag‘ida qarzdorlik sifatidagi
yozuvi shaklida am alga oshiradi, im porty or esa olingan kreditni
m uddatida so‘ndirish t o ‘g ‘risidagi majburiyatni o ‘z zimmasiga oladi.
Ochiq hisob-varaq b o ‘yicha kredit tovarlarnmg m u n ta z am asorda
yetkazib berilishi, majburiyatlarning esa oynirg o ‘rtasi yoki oxirida
davriy ravishda s o ‘ndirilib boriiishi sharoitlarid;. qoTianiladi.
F irm a kreditlarining ko‘rinishiandan biri bo‘lib importyorning
bo ‘nak to'lovi (sotib olish bo'naki) hisoblanadi E¡o‘nak t o ‘lovi shart-
nom a im zolanganidan so‘ng imporcyor
tom onidan, odatda, buyurtm a
berilgan m ashina, jihoz va kemalar qiymatinmp! 10—15 foizi (ba’zida
hundan ortiq) m iqdorida xorijnk tovar yetka/io beruvchi fovdasiga
amalga oshiriladi. Sotib olish bo'nagi xalqaro hisob-kitoblar hamda
eksportni kreditlash va bir vaqtning o ‘zida xorijlik sotib oíuvchi
majburiyatlarini kafolatlashning shakllaridan biri bo ‘lib xizmat qiladi,
chunki im portyor buyurtm a berilgan tovarlarni qaytarmasdan qabul
qilishi lozim.