O ’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo

Bunga ko`ra 

attityudda uch

qism bo`lib 

Kognetiv 

Affektiv 

Konativ 

---

60
Shaxs tiplari va ularning ijtimoiy psixologik xarakteristikasi. 

Psixologlarning fikricha, (G.Asmolov, P.Shixerev, V.A.Yadov, P.Nadirashvili va 

boshqalar) ijtimoiy ustanovkalarni o

’zgartirish uchun shu ustanovkaning sababi bo’lgan 
vaziyat yoki faoliyatning maqsadi va motivini o
’zgartirish shartdir. Shu narsa shaxsning 
aktiv ongli faoliyatida sodir bo
’ladi.

Shunday qilib, shaxs ijtimoiylashuv jarayonida turli ustanovkalarini ro

’yobga chiqarish 
sharoitida faollik ko
’rsatadi. Shunday faollikning natijalarini biz uning ijtimoiy-psixologik 
sifatlarida ko
’ramiz. Ya’ni, aktiv birgalikdagi faoliyat, o’zaro muloqot jarayonida shaxsning 
ijtimoiy-psixologik fazilatlari shakllanadi. Shuning uchun ham barcha sifatlar faoliyatda
namoyon bo
’ladigan hamda muloqotda ko’rinadigan sifatlar guruhiga bo’linadi. Masalan,
tashqi muhit bilan faol munosabat perseptiv himoya sifatlari, ya
’ni o’ziga xavf soluvchi
yoki solishi mumkin bo
’lgan ijtimoiy ta’sirlardan himoya qiluvchi xususiyatlar shakllanadi.
Bu sifatlarni ba
’zi mualliflar perseptiv qobiliyatlar (V.A.Labunskaya) deb atasalar,
boshqalari 
''ijtimoiy
ta
’sirlarga hissiy javob berish qobiliyati" (A.Bodalev), 

''kuzatuvchanlik",''ziyraklik" (Yu.Jukov) va hokazo deb atashgan. Boshqa sifatlar

''muloqotda namoyon bo
’luvchi sifatlar"dir. Ular turli ijtimoiy kutishlar sistemasi bilan
bog

’liq bo’lib, shaxsning turli sharoitlarda to’g’ri muloqotga kirishish imkoniyatinp beradi.

Bundan tashqari, har bir shaxsda o
’ziga xos tarzda dunyoni, odamlarni idrok qilish va
tushunish qobiliyati borki, ular muloqot jarayonida kamroq xatolarga yo
’l qo’yishini
ta
’minlaydi. Masalan, bosiqlik, mulohazalilik o’zgalarning ichki dunyosini gaplari, hatti-

harakatlariga qarab bilish qobiliyati va boshqalar shular jumlasidandnr. Shu fazilatlarni

qanchalik namoyon eta olishiga qarab shaxs tiplari farqlanadi.