Of azerbaijan high technical educational institutions

 
Cədvəl 1. 
Azərbaycan Respublikasının ixrac və idxal əməliyyatları beynəlxalq müqayisələrdə 
(milyard ABŞ dolları) 
 
Ölkələr 
2016 
2017 
2018 
2019 
2020 
Azərbaycan
İxrac 
13.5 
15.3 
19.5 
19.6 
13.7 
İdxal 
8.5 
8.8 
11.5 
13.7 
10.7 
Saldo 
5.0 
6.5 
8.0 
5.9 
3.0 
Rusiya 
İxrac 
285.7 
357.3 
450.3 
424.3 
337.1 
İdxal 
182.4 
227.9 
238.7 
244.6 
231.7 
Saldo 
103.3 
129.4 
211.6 
179.7 
105.4 
Ermənistan 
İxrac 
1.8 
2.2 
2.4 
2.6 
2.5 
İdxal 
3.3 
4.1 
5.0 
5.5 
4.6 
Saldo 
-1.5 
-1.9 
-2.6 
-2.9 
-2.1 
Gürcüstan 
İxrac 
2.1 
2.1 
3.4 
3.8 
3.3 
İdxal 
7.3 
7.3 
9.4 
9.5 
8.1 
Saldo 
-5.2 
-5.2 
-6.0 
-5.7 
-4.8 
Qazaxıstan 

---

61 
PAHTEI 
PROCEEDINGS OF AZERBAIJAN HIGH TECHNICAL EDUCATIONAL INSTITUTIONS 
VOLUME 27 ISSUE 04 2023 
E-ISSN: 2674-5224 
İxrac 
36.7 
48.5 
61.1 
58.1 
47.5 
İdxal 
25.4 
29.6 
33.7 
39.7 
38.9 
Saldo 
11.3 
18.9 
27.4 
18.4 
8.6 
Qırğızıstan 
İxrac 
1.6 
1.8 
1.8 
2.0 
2.0 
İdxal 
4.0 
4.5 
5.3 
5.0 
3.7 
Saldo 
-2.4 
-2.7 
-3.5 
-3.0 
-1.7 
Tacikistan 
İxrac 
0.9 
1.2 
1.1 
1.2 
1.4 
İdxal 
3.0 
2.8 
3.2 
3.3 
3.2 
Saldo 
-2.1 
-1.6 
-2.1 
-2.1 
-1.8 
 
Mənbə:
https://stat.gov.az/source/trade/ 
Cədvələdə verilmiş 2016-2020-ci illər ərzində yalnız 2020-ci ildə Azərbaycanın ixrac həcmi 
əvvəlki illə müqayisədə azalmışdır. Bunun da əsas səbəbi Covid-19 pandemiyasına görə tədbiq 
edilən sərt qarantin rejimi və sərhədlərin bağlanması olmşdur. Belə ki, bu ildə ixracın həcmi 13.7 
milyard, idxalın həcmi 10.7 milyard, müvafiq olaraq saldo isə 3 milyard dollar təşkil etmişdir. 
Qeyd edək ki, cədvəldə təhlil olunan illər üzrə Ermənistan, Gürcüstan, Tacikistan, Qırğızıstan 
tədiyyə balansında mənfi, Rusiya və Qazağıstan isə müsbət saldoya sahib olmuşdur. Bunun da 
əsas səbəbi Rusiya və Qazağıstanın ixracında Azərbaycan kimi xammal tipli neft-qaz 
məhsullarının üstünlük təşkil etməsidir. 
Daxili bazar mallara, xidmətlərə, iş yerlərinə, biznes imkanlarına və mədəni zənginliyə çıxışı 
təmin edən rifah və azadlıq sahəsidir. Dövlət yerli müəssisələrin səmərəliliyinə, dolayı yolla 
desək, daxili bazarın normal fəaliyyətinə təsir edən kompleks amillərdən biridir. Belə təsir 
müəssisənin inkişafının bütün sahələrinin tənzimlənməsinin inzibati və iqtisadi üsulları vasitəsilə 
özünü göstərir. İnzibati üsullara bazar münasibətlərinin inkişafına kömək edən qanunvericilik 
aktlarının işlənib hazırlanması və həyata keçirilməsi, məcburi sertifikatlaşdırma qaydalarına əməl 
olunmasına dövlət nəzarəti, dövlət standartlarının tətbiqinə dair tələblər və s. daxildir. 
Tənzimləmənin iqtisadi üsullarına aşağıdakılar daxildir: vergi, maliyyə və kredit, investisiya, 
gömrük 
siyasəti, 
sığorta 
sistemi 
və 
s. 
(https://www.elibrary.ru/download 
/elibrary_36679226_77443368.pdf). 
Daxili bazarın qorunması tədbirlərinin zəruriliyi müvafiq məhsul və xidmətlər üzrə yerli istehsalın 
mövcudluğunu göstərir. Belə olduqda dövlətin daxili bazarı qoruma mexanizimləri ön plana keçir 
ki, burada da ilk öncə milli iqtisadiyyatın inkişafının tənzimlənməsi əsas prioritetə çevrilir. Daxili 
bazarın qorunması və yerli istehsalın təşviqi üzrə dövlət tənzimlənməsi aşağıdakı mərhələlərə 
bölünə bilər (https://fundamental-research.ru/ru/article/view?id=35564): 
1) daxili bazarının konyunkturasını, sənaye müəssisələrinin inkişafını və regionun fərdi 
xüsusiyyətlərini nəzərə alan perspektivli inkişaf proqramlarını hazırlamaq üçün ayrı-ayrı 
ərazilərdə tətbiq olunan dövlət tənzimləmə tədbirlərinin effektivlik dərəcəsini öyrənmək; 
2) sənaye xarakteristikası sisteminin göstəricilər sisteminin seçilməsi; 
3) ayrı-ayrı regionlar üzrə problemli sahələrin təhlilinin etibarlı nəticələrini, habelə müvafiq 
məlumatların toplanması və sistemləşdirilməsini təmin edə bilən modelin işlənib hazırlanması; 
4) cəmiyyətdə dəyişən iqtisadi münasibətləri nəzərə almaqla xidmət sektorunun inkişafının təhlili; 

---

62