Oğuk s avaş s onrasi

                                                                                              Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XIV/1, Yaz 2014.

  173 

birliği" projesinin olacağını öngörebiliriz. Çünkü bu projenin temelinde bölge devletlerinin 

bağımsızlıkları ile egemenliklerini kısıtlayıcı ve Moskova merkezine daha fazla  kenetleyici 

emperyal hedeflerin bulunduğu unutulmamalıdır.    

 

SONUÇ  

Rusya  Orta  Asya  bölgesinde  hegemonyasını  koruma  ve  diğer  güçlü  rakiplerine  göre 

önemli  avantajlar  elde  etme  gayretindedir.  Bu  bağlamda  tarihin  kendisine  sağladığı 

avantajları lehine kullanarak, bölge devletlerini siyasi, askeri, ekonomik ve kültürel anlamda 

Moskova'ya  bağımlılığını  arttırma  stratejisiyle  karşımıza  çıkmaktadır.  Nitekim  Rusya 

"Gümrük  birliği"  ve  "Tek  ekonomik  alan"  gibi  entegrasyon  hareketleriyle  başta  Çin  olmak 

üzere,  diğer  güçlü  aktörlerin  ekonomik  nüfuzunu  engellemeyi  hedeflemektedir.  Diğer 

taraftan,  Rusya  devleti  önümüzdeki  yıllarda  yeni  dış  politika  konsepti  çerçevesinde  genel 

olarak  yakın  çevresine,  özel  anlamda  Orta  Asya'ya  yönelik  izleyeceği  dış  politika  stratejisi 

aşağıdaki hedef ve çıkarları içereceğini teyit edebiliriz: 

1.  Nüfuzunu  korumak  ve  bölge  devletlerinin  Moskova'ya  bağımlılığının  artmasını 

sağlamaktır. 

2.  Rusya'nın  yönetim  yapısına  ve  dünya  algısına  yakın  siyasi  enstitülere  destek 

sağlamak ve gelişimine ön ayak olmaktır. 

3.  Herhangi bir bölgesel veya bölge dışı aktörün Orta Asya enerji kaynakları üzerinde 

monopol sağlamasına yol vermemek. 

4.  Geleneksel  ve  geleneksel  olmayan  tehdit  ile  tehlikelerin  bölgeye  yayılımını 

engellemek  ve  bunun  için  bölge  ülkeleriyle  askeri  ittifak  ilişkilerin  gelişimini  ve 

güçlenmesini sağlamaktır. 

5.  ABD  ve  Çin  başta  olmak  üzere  diğer  jeostratejik  oyuncuların  bölgedeki  nüfuz  ve 

etkilerine  set  çekmek,  onların  Rusya  önderliğindeki  entegrasyon  hareketlerini  önlemeye 

dayalı stratejilerinin hayata geçmesine müsaade etmemektir. Bu bağlamda "Tek ekonomik 

alanın"  nihai  amacına  ulaşması  için  üye  devlet  güvenlik  birimlerinin  entegrasyonu 

koruyucu  önlemler  almasını  sağlamaktır  ve  bu  konuda  "Gümrük  birliğine"  üye  diğer 

devletlerin güvenlik birimleriyle etkin işbirliğini geliştirmektir.  

6.  Yumuşak  güç  üzerinden  bölgede  Rus  dili  ve  kültürünün  gelişimine  ön  ayak 

olmaktır, Rus azınlığın hak ve hürriyetlerinin korunduğuna dair kontrolü devam ettirmek 

ve genel olarak bölge gençlerinin Moskova'nın eylemlerine sempatiyle bakması için çeşitli 

eğitim ile kültürel programların çoğalmasını sağlamaktır.  

Yukarıda  beyan  edildiği  gibi  Rusya  2000  yılından,  yani  Putin'in  iktidara  geldiği 

günden  bu  yana  sistematik  olarak  yakın  çevresi  üzerinden  dünyadaki  konumunu  ve 

otoritesini  güçlendirmeye  çalışmaktadır.  Rusya'nın  Avrasya  merkezinde  kendi  varlığını 

hissettirmesi  ve  toparlanmaya  çalışması,  önümüzdeki  süreçte  daha  etkili  bir  oyuncu 

olmasının yolunu açabilir. Bundan dolayı Rusya'nın toparlanarak ayağa kalkmaya çalışması 

küçümsenmemelidir,  aksine  Avrasya'da  onun  gücünü  dengelemek  adına  şimdiden  siyasi, 

ekonomik ve güvenlik girişimleri başlatılmalıdır. 

Türk dünyası devletleri içerisinde dünya politikasındaki ağırlığı ve milli güç açısından 

diğerlerine göre daha etkili olan ülkenin Türkiye olduğunu göz önüne alırsak, Türk dünyası 

---

MEHMET SEYFETTİN EROL-AİDARBEK AMİRBEK 

174 

çatısını  güçlendirmek  adına  Türk  karar  alıcılara  verebileceğimiz  öneri  ve  tavsiyeleri  şu 

şekilde sıralayabiliriz:  

1.  Türkiye genel anlamda Türk dünyasında, özel anlamda Orta Asya'da Rusya vs. gibi 

güçlü  aktörleri  dengeleyebilmesi  için  başta  ABD  olmak  üzere  Batı'ya  olan  bağımlılığını 

adım-adım azaltmalıdır ve uzun vadeli strateji belirleyerek dış politika yönünü Avrasya'ya 

(Doğu'ya)  yöneltmelidir.  Bu  bağlamda,  1944  yılından  bu  yana  Türkiye'nin  Atlantikçi 

bloğun  dediği  yönde  gelişimine  alışık  olan  güç  odakları  çeşitli  siyasi  baskılardan 

kaçınmayacaklardır, ancak bunları aşabilmek ve gelecekte dünya arenasında daha bağımsız 

bir  aktör  olmaya  doğru  kararlı  adımlarla  ilerlemek,  Türkiye'nin  Avrasya  merkezindeki 

konumunu güçlendirecektir ve bölge devletlerinin ona olan güvenini sağlamlaştıracaktır. 

2.  Geleceği  inşa  eden  gençlerdir  prensibine  bağlı  kalarak,  Türkiye  devleti  Türk 

dünyası  ülkelerindeki  genç  nesle  yatırım  yapmadan  usanmamalıdır.  Günümüzde 

Türkiye'nin 

bu 

konudaki 

eylemleri 

yavaş-yavaş 

pasifleşmeye 

başladığını 

gözlemlemekteyiz.  Genç  nesle  yatırım  yapmadan  ve  ona  Türk  dünyası  kimliği 

kazandırılmadan,  onlara  ülkeye  dönünce  gerekli  destek  sağlanmadan  gelecekte  güçlü  bir 

Türk  dünyası  çatısının  kurulabileceğini  varsaymak  mümkün  değildir.  Örneğin  bölgesel 

güçlü  aktörlerden  Çin  ve  Rusya'yı  ele  alırsak,  Çin  önümüzdeki  yıllarda  Orta  Asya 

ülkelerine 30 bin hükümet bursu tahsis edeceğini vurgularken, Rusya ise yeni dış politika 

konseptinde  yumuşak  gücün  ve  kamu  diplomasisinin  ağırlıklı  olarak  uygulanacağını 

duyurmuştur ki, bu çeşitli eğitim ve kültürel etkinliklerin artacağı anlamına gelmektedir. 

Eğer Türkiye bu alandaki faaliyetlerini azaltırsa, yakın gelecekte Orta Asya'da şekillenecek 

olan yeni kimlik yapılanmasında büyük kayıplara uğrayabilecektir.  

3.  Günümüzde  Türk  dünyası  devletlerini  bir  çatıya  toplayan  "Türk  keneşi"  adında 

kurumun  olduğu  mâlum.  Fakat  bu  kuruma  bütün  Türk  dünyası  devletleri  üye  değildir, 

yani  Özbekistan  ve  Türkmenistan  bu  örgütün  dışındadırlar.  Aynı  şekilde  Türk  dünyası 

ülkelerinin  kendi  aralarında  çözüme  kavuşturulmayan  birçok  sorunların  olduğunu 

görmekteyiz ki, bunların başlıcaları Özbekistan ve Kırgızistan arasındaki anklavlar sorunu, 

Türkmenistan  ve  Azerbaycan  arasındaki  Kepez  (Serdar)  adındaki  bölgeye  dayalı  sorun, 

Türkiye  ve  Özbekistan  arasındaki  küskünlüğün  devam  etmesi  sorunu  ile  Kazakistan  ve 

Özbekistan  arasındaki  liderlik  yarışması  sorunudur.  Türkiye  orta  ve  uzun  vadeye  dayalı 

olarak, bu sayılan sorunların çözümüne ilişkin yeni politikalar üretmelidir ve onları Türk 

dünyası devletleriyle geniş bir şekilde müzakere ederek, çözüme ilişkin önerilerini ortaya 

koymalıdır.  Türkiye'nin  bu  konuda  sarf  edeceği  aktif  eylemleri  gelecekte  mutlaka 

meyvelerini verecektir.  

4.  Devletlerarası  ilişkilerde  güvenlik  ve  ekonomi  büyük  bir  rol  oynadığını  teyit 

etmeye  gerek  yoktur.  Ancak  günümüzde  Türkiye'nin  her  iki  alanda  Türk  dünyasıyla 

ilişkilerinin  sevindirici  olduğunu  söyleyemeyiz.  Elbette  yakın  zaman  diliminde 

Türkiye'nin  önderliğinde  kısa  adı  TAKM  olan  "Avrasya  askeri  statülü  kolluk  kuvvetleri" 

kurulmuştur.  Gelecekte  bu  kuvvetin  etkili  olabilmesi  için  kara  ve  hava  kuvvetlerinin 

katılımı  sağlanmalıdır  ve  KGAÖ'yü  dengeleyebilecek  seviyeye  ulaştırma  hedefleri 

güdülmelidir.  Eğer  TAKM  askeri  anlamda  güçlenmeye  başlar  ve  bunun  için  gerekli 

finansal kaynaklar sağlanılır ise örgüte Kırgızistan dışında diğer bölge devletlerinin de üye 

---

                                                                                              Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XIV/1, Yaz 2014.

  175 

olmaya  yanaşacaklarını  vurgulayabiliriz.  Ekonomik  ilişkilere  gelince,  Türk  dünyası 

devletlerinin GSYİH'larının tamamı 1 trilyon 150 milyar dolara tekabül etmektedir. Ancak 

buna rağmen kendileri aralarındaki ticari ve ekonomik ilişkileri incelendiği zaman, yüksek 

bir  oranda  seyretmemektedir.  Bu  demektir  ki,  bu  devletlerin  birbirlerine  yatırımları  ve 

ekonomik bağları zayıf işlemektedir. Diplomatik ilişkilerin yürütüldüğüne 22 yıl olmasına 

rağmen hâlâ ekonomik anlamdaki ilişkilerin zayıf kalması, Türk dünyasının kenetlenmesi 

önünde  ciddi  engeli  oluşturmaktadır.  Bu  bağlamda  Türkiye  bölgeye  olan  yatırımlarını 

arttırmalıdır  ve  Orta  Asya'yı  hem  karayolları  hem  de  boru  hatlarıyla  kuzeye  bağımlı 

olmayan  yollar  üzerinden  kendisine  bağlamaya  dayalı  stratejilerini  çeşitlendirmelidir,  bu 

alandaki siyasetini aktifleştirmeyi de unutmamalıdır.  

 

KAYNAKÇA 

AKARSLAN  Mediha,  Değişen  dünya  dengeleri:  Rusya  Federasyonu,  Yakın  çevre  politikası  ve  Türk 

Cumhuriyetleri, Ezgi yayınları, Bursa 1994 

AKGÜL Fatih, Rusya ve Türkiye'de Avrasyacılık, IQ Kültür ve sanat yayınları, İstanbul 2009  

AMİRBEK  Aidarbek,  ANUARBEKULY  Almasbek,  Rusya'nın  yeni  entegrasyon  anlayışında  Avrasya 

Birliği:  Türk  dünyasına  olası  etkileri  ve  öneriler,  Yeni  Türkiye  (Türk  dünyası  özel  sayısı), 

Yıl:9, Sayı:53-54, Temmuz-Ağustos 2013 

AMİRBEK  Aidarbek,  "Rusya'nın  yeni  dış  politika  konsepti:  Yakın  çevre  üzerinden  dünyadaki 

konumunu  ve  otoritesini  güçlendirmeye  dayalı  strateji",  USGAM  E-Bülten,  Sayı  35,  Şubat 

2013  

AYDIN  Mustafa  "Çin'in  stratejik  hesaplarında  Orta  Asya",  Mustafa  Aydın  (der.),  Küresel  politikada 

Orta Asya (Avrasya üçlemesi I), Nobel yayınları, Ankara 2005 

BUZAN  Barry,  WEAVER  Ole  ,  Regions  and  Powers:  The  Structure  of  International  Security, 

Cambridge University Press, New York 2003 

BÜYÜKAKINCI  Erhan,  "Putin  dönemi  Rus  dış  politikasına  bakış:  söylemler,  arayışlar  ve  fırsatlar", 

Erhan  Büyükakıncı  (edit.),  Değişen dünyada Rusya ve Ukrayna,  Phoneix  yayınları,  Ankara 

2004 

DANİLEVSKİ Nikolai, Rossiya i Evropa (Rusya ve Avrupa), İnstitut Ruskoi sivilizasi i blagosloveniye 

yayınları, Moskova 2011 

DAVUTOĞLU Ahmet, Stratejik derinlik: Türkiye'nin uluslararası konumu, Küre yayınları, İstanbul, 

2010 

DUGİN Aleksandr, Çetvertaya Politiçeskaya Teoriya: Rossiya İ Politiçeskiye İdei XXI  

Veka (Dördüncü Politik Teori: XXI Yüzyılda Rusya ve Siyaset Fikirleri), Amfora  

Yayınları, Sankt-Peterburg 2009 

DUGİN Aleksandr, Evraziski  proekt  i  ego  ukrainskaya  problema  (Avrasya  projesi  ve  onun  Ukrayna 

sorunu),  22.11.2013,  http://www.odnako.org/almanac/material/show_26178/,  (Son  erişim 

04.11.2013) 

DUGİN  Aleksandr,  K  vneşnepolitiçeskoi  strategiyi  Rossiyi  v  XXI  veke  (XXI  asırda  Rusya'nın  dış 

politika 

stratejisi 

hakkında), 

18.04.2010, 

http://konservatizm.org/konservatizm/ 

theory/180410222514.xhtml, (Son erişim 04.11.2013)  

DUGİN Aleksandr, Konservativnaya revoliyusiya (Muhafakâr devrimcilik), Arktogeya  

yayınları, Moskova 1994 

---

MEHMET SEYFETTİN EROL-AİDARBEK AMİRBEK 

176 

EROL  Mehmet  Seyfettin,  "Küresel  güç  mücadelesinde  Avrasya  jeopolitiği  ve  Türk  Avrasyası", 

Mehmet  Seyfettin  Erol  (der.),  Küresel  güç  mücadelesinde  Avrasya'nın  değişen  jeopolitiği: 

Yeni büyük oyun, Barış yayınları, Ankara 2011 

EROL  Mehmet  Seyfettin,  Büyük  Kazakistan  Projesi  ve  2050  stratejisi,  Yeni  Türkiye  (Türk  dünyası 

özel sayısı), Yıl:9, Sayı:53-54, Temmuz-Ağustos 2013 

EROL  Mehmet  Seyfettin,  İnsan'ı  Kâmil  Devlete  Doğru:  Kazakistan  2050  Stratejisi,  Türk  Yurdu

, 

Cilt:33, Sayı:309, Mayıs 2013. 

EROL Mehmet Seyfettin, Vizyoner Devlet: Kazakistan, Türk Yurdu

, Cilt:33, Sayı:308, Nisan 2013. 

EROL  Mehmet  Seyfettin,  AMİRBEK  Aidarbek,  "Avrasya'da  yeni  tehditler  ve  güvenlik  arayışları: 

Kolektif güvenlik anlaşması örgütünün geleceği", Mehmet Seyfettin Erol (der.), Türk dış politikasında 

strateji arayışları: Türkiye'nin güncel güvenlik sorunları, Barış yayınları, Ankara 2011 

FURSOV  Andrei,  O  Bjezinskom  (Brzezinski  ve  onun  yeni  kitabı  hakkında),  24.10.2012, 

http://www.youtube.com/ watch?v=At3wLgnHV10, (Son erişim 11.10.2013)

 

 

HAÇATUROV Apet, Politika Rossiyi v blijnem zarubeje: geopolitiçeskiye osnovı i praktika realizasiyi 

(Rusya'nın  yakın  çevre  politikası:  jeopolitik  temelleri  ve  pratikte  uygulanması),  Nauka 

yayınları, Moskova 2004   

İŞYAR Ömer Göksel, Karşılaştırmalı dış politikalar: yöntemler-modeller-örnekler ve  

karşılaştırmalı Türk dış politikası, Dora yayınları, Bursa 2013 

KARSAVIN Lev, Evrazistvo: opıt sistematiçeskogo izlojeniya (Avrasyacılık: sistematik  

anlatım tecrübesi), Evrazistvo yayınları, Moskova 1992 

KAZANSEV  Andrei,  Bolşaya  igra  s  neizvestnımi  pravilami:  Mirovaya  politika  i  Sentralnaya  Aziya 

(Kuralları belli olmayan büyük oyun: dünya politikası ve Orta Asya), Fond Naslediya Evrazi 

yayınları, Moskova 2008 

KAMALOV  İlyas,  Rusya'nın  Orta  Asya  politikaları,  H.A.Yesevi  adındaki  Uluslararası  Kazak-Türk 

üniversitesi yayınları, Ankara 2011 

LUKYANOV Fedor, Hillary Klinton protiv sovetizasiyi okolorossiskogo prostranstva (Hillary Clinton 

Rusya'nın 

yakın 

çevresinin 

sovyetleşmesine 

karşıdır), 

10.12.2012,  

http://ria.ru/analytics/20121210/ 914133087.html (Son erişim 05.04.2013) 

MUHAYEV Raşid, Geopolitika (Jeopolitika), Moskova, Yuniti dana yayınları, 2010 

PRIMAKOV Yevgeni, Rusya'sız dünya, Çev. Aijan Esenkanova, Tümaş yayınları,İstanbul 2010  

PUTİN Vladimir, "Novıi integrasionnıi proekt dlia Evrazii – buduşee, kotoroe rojdaetsiya segodniya" 

(Avrasya için yeni entegrasyon projesi – bugünden doğmaya başlayan gelecek), İzvestiya, 03 

Ekim 2012 

PUTİN 

Vladimir, 

Rossiya: 

nasionalnıi 

vopros 

(Rusya: 

milli 

sorun), 

23.01.2012, 

http://www.ng.ru/politics/2012-01-23/1_national.html, (Son erişim 04.11.2013) 

SIMBURSKİ  Vadim,  Ostrov  Rossiya  za  sem  let,  ili  prikliyuçeniya  odnoi  geopolitiçeskoi  konsepsiyi 

(Yedi yıl içerisinde Rusya adası, veya bir jeopolitik konseptin gelişimi hakkında), 11.02.2009, 

http://www.archipelag.ru/ ru_mir/ostrov-rus/cymbur/67/, (Son erişim 14.10.2013) 

SİNİSİNA İrina Sinisina, Ekonomiçeskoye vzaimodeistviya Rossiyi i stran Sentralnoi Aziyi: Tendensi i 

perspektivı  (Rusya  ve  Orta  Asya  ülkelerinin  ekonomik  ilişkileri:  eğilimleri  ve  geleceği), 

İnstitut Gosudarstvennogo Upravleniya İ Politiki, Doklad №5, 2012 

SULTANOV  Bulat,  Sentralnaya  Aziya:  1991-2009  gg.  (1991-2009  yılları  arasında  Orta  Asya)

,  KİSİ 

yayınları, Almatı 2010 

ŞAKLEİNA Tatyana, Vneşnaya Politika İ Bezopasnost Sovremennoi Rossii 1991-2002:  

---

                                                                                              Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XIV/1, Yaz 2014.

  177 

Hrestomatiya (1991-2002 Yılları Arasında Rusya'nın Dış Politikası ve Güvenliği:  

Sistematik Derleme), MGİMO yayınları, Moskova 2002 

TALİPOV  Farhod,  Bolşaya  strategiya  Uzbekistana  v  usloviyah  geopolitiçeskoi  i  ideologiçeskoi 

transformasi  Sentralnoi  Aziyi  (Orta  Asya'nın  jeopolitik  ve  ideolojik  değişim  sürecinde 

Özbekistan'ın büyük politikası), Fan yayınları, Taşkent 2005 

TUNCER  İdil,  "Rusya  Federasyonu'nun  Yeni  Güvenlik  Doktrini:  Yakın  Çevre  ve  Türkiye",  Gencer 

Özcan,  Şule  Kut  (der.),  En  Uzun  On  Yıl:  Türkiye'nin  Ulusal  Güvenlik  ve  Dış  Politika 

Gündeminde Doksanlı Yıllar, Büke Yayınları, İstanbul 2000 

VERNADSKİ Giorgi, Naçertaniye Ruskoi istoriyi (Rus tarihinin kaderi), Lan yayınları,   

Sankt Peterburg 2000 

WYNNE Russell, Russian Policy Towards the Near Abroad: The Discourse of Hierarchy, Australian 

national university department of ınternational, Canberra 1995 

YAPICI Utku, Küresel süreçte Türk dış politikasının yeni açılımları: Orta Asya ve  

Kafkasya, Otopsi yayınları, İstanbul 2004 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

MEHMET SEYFETTİN EROL-AİDARBEK AMİRBEK 

178