Ölümünün yılındayız

ödevleri,  Ankara’ya  gelip  fakülteyi  ziyaret 

eden 

Aşık Veysel, Âşık Dursun Cevlanî, Ar- 

danuçlu Adem Efkâri, Âşık Ali izzet Özkan 

ve Posoflu Sabit Müdâmi gibi sözlü kültürü­

müzün önde gelen taşıyıcılarından derlenen 

metinler  (Başgöz,  1998:  24),  halkbilimi  ve 

halk edebiyatı çalışmalarıyla yalandan ilgile­

nen Ilhan Başgöz, M. Fahrettin Çelik (Kırzı- 

oğlu), Halil Vedat Fıradı, Hâmit Zübeyr Ko- 

şay, Cahit Öztelli, Ali Rıza Yalgın, gibi pek çok 

değerli araştırmacının verdikleri malzemeler 

oluşturmaktadır. Boratav  ayrıca arşiv için sa­

tın alınmış malzemelerin bulunduğunu da be­

lirtmiştir.  (Boratav;  1982:237)

Boratav Arşivinde bulunan bu sözlü kül­

tür hâzinesi Türkiye’nin hemen her yöresin­

den derlenen; köy ve kasabalara ait monog- 

rafik incelemeleri, halk şairlerine dair bilgile­

ri ve halk şairlerinin  şiirlerini, halk hikâyele­

rini, masallan, tekerlemeleri, bilmeceleri, halk 

türkülerini,  halk  tiyatrosunu,  halk  tıbbini, 

halk astronomisini, halk tabirlerini, atasözle­

rini, fıkraları, halkın inanış, âdet ve merasim­

lerini anlatan metinleri içermektedir.

Yaklaşık 80 bin sayfalık belgenin olduğu ar­

şivdeki malzeme sadece sözlü kaynaklardan 

toplanmamış aynı zamanda yazma, mecmua 

ve cönklerden de faydalanılmıştır.

Arşiv oluşturulurken pek çok malzemenin 

kayıt  cihazlarının  olmadığı  bir  devirde  elle 

yazılarak toplandığını, kendilerinden malze­

me  derlenen  kaynak  kişilerin  pek  çoğunun 

bugün yaşamadığını göz önüne alırsak günü­

müzde Boratav Arşivi gibi bir arşivin oluştu­

rulmasının olanaksız olduğu ve bu arşivin de­

ğeri bir kez daha anlaşılır. Bundan dolayı bi­

lim çevreleri Boratav Arşivi’nin tüm bu özel­

likleriyle Türkiye’de sözlü kültürün son  100 

yıl içindeki en önemli yazdı kaynaklardan bi­

risini oluşturduğunu belirtmektedirler.

Boratav 1997 yılında bu sözlü kültür hâzi­

nesinin Türkiye’ye getirilerek halkbÜimi araş- 

tırmacdan için hizmete açılması çalışmaları­

nın  Türkiye Ekonomik ve Toplumsal  Tarih 

Vakfı  tarafından  yürütülmesini  uygun  gör­

müştür. Tarih Vakfı da bu amaçla Türkiye’de 

bir  arşivcilik  örneği  sergileyerek  ülkemizin 

seçkin halkbilimi ve arşiv uzmanlarını bir ara­

ya getirerek “Pertev Nadi Boratav Arşivi Pro- 

jesi”ni hayata geçirmiştir. Tarih Vakfı bu pro­

je  kapsamında;  Boratav’ın  kurduğu  sistemi 

bozmaksızın arşivi tasnif etme, erişim sistemi 

kurma ve malzemenin CD kopyalarının üre­

tilerek dağıtılması çalışmalarını yürütmekte­

dir. Şu anda Boratav Arşivi’nin tasnifi bitmiş 

ve arşiv Tarih Vakfı Bilgi-Belge Merkezi’nde 

kullanıma açılmıştır.

Tarih Vakfı yetkililerinin belirttiklerine gö­

re;  “Pertev Nadi  Boratav Arşivi Projesi’nin 

diğer  önemli  bir  kolu  da  “Boratav  Arşi- 

vi’n den”  adı  altında  Boratav’ın  daha  önce 

Türkiye’de yayımlanmış fakat baskısı tüken­

miş Türkçe kitaplarmm tekrar basdması, Av­

rupa  dillerinde  yayımlanmış  kitaplarının 

Türkçeye  kazandırılması  ve  Boratav  Arşi­

vindeki yayımlanabilir özelliğe sahip; masal­

lar,  halk  hikâyeleri,  halk  şiirleri,  mektuplar 

gibi  malzemelerin Türk halkbilimi  alanında 

uzman kişilerce hazırlanarak kitaplaştırması­

dır.  Tarih Vakfı “Pertev Naili Boratav Arşivi 

Projesi”  kapsamında “Boratav A rşivinden” 

adı altında bugüne kadar beş kitap yayımla- 

mışnr:

1.  H alk Edebiyatı D ersleri

Pertev Naili Boratav; Halk Edebiyatı Ders­

leri; Yayıma Hazırlayan: M. Sabri Koz,  7 ürki-

ye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayın­

ları,  Boratav Arşivi’nden.l,  İstanbul,  2000; 

XI+217 s., 23 x 16 cm., ISBN: 973-7306-64-9.

ilk baskısı  1942’de yapılan  “Halk Edebi­

yatı Dersleri” adlı bu kitabını Boratav, Dd ve 

Tarih-Coğrafya Fakültesinde çalıştığı yıllar­

da  “talebenin  ders  kitabı ihtiyacını  düşüne­

rek” yazdığım belirtmektedir. Boratav kitabı­

nın  “Ö nsöz”ünde;  aslında  “Halk  Edebiyatı 

DerslerTni dört kitaptan oluşan bir “ders ki­

tapları  dizisi”nin  ilk kitabı  olarak düşündü­

ğünü belirtmektedir

“Halk Edebiyatı Dersleri” Türkiye’de ken­

di alanında yayımlanmış ilk kitap olmakla be­

raber  yayımlandığı  yıllarda  üniversitelerde 

okutulan halk edebiyatı dersleri üzerine ge­

nel bügiler içeren eserlerin olmamasından do­

ğan büyük boşluğu doldurmuştur. Bugün bi­

le  üniversitelerde  okutulan  halk  edebiyatı 

dersleri  için kolaylıklar sağlamakta,  araştırı­

cılar için ise bir baş ucu kitabı olma özelliği­

ni taşımaktadır.

Boratav eserinde sadece teorik bilgiler ver­

memiş aynı zamanda ele alman konuyla ilgi­

li metinlere de yer vererek öğrencilerin öğren­

dikleri konulan “metinlerin şahitliğine başvu­

rarak”  pekiştirmelerini  sağlamıştır.  Eser bu 

yönüyle  de kendinden  sonra yapılacak halk 

edebiyatı ile ilgili ders kitaplarına örnek teş­

kil  etmektedir.  Ayrıca  Boratav kitapta  halk 

edebiyatı konularını ele alırken sadece T ür­

kiye sınırlan içerisinde kalmamış yeri geldik­

çe başka milletlerin halk edebiyatı konulan- 

na da değinmiştir.

Eser;  içindekiler,  Yayıma  Hazırlayanın 

Notu, Önsöz, Birinci Bölüm: Folklor, İkinci 

Bölüm:  Halk Şairleri, Bibliyografya, Ek, Di­

zin ve Biyografiler gibi bölümlerden oluşmak­

tadır.

“Folklor”  üst başlığını  taşıyan birinci  bö­

lüm -altı kısımdan  oluşmaktadır.  Birinci  kıs­

mında; Boratav dün­

yada  ve  Türkiye’de 

folklorun tarihi geli­

şimini anlatmış, ikin­

ci kısımda; folklorun 

sınırlarını  belirleme­

ye  çalışmış,  üçüncü 

kısımda;  folklorun 

tarih, etnografya, et­

noloji, sosyoloji, psi­

koloji  ve  diğer  bazı 

bilimlerle olan ilişki­

si  üzerinde  durmuş, 

dördüncü  kısımda; 

sanat eseri ile folklo­

rik  malzeme  arasın­

daki etkileşimi ele al­

mış, beşinci kısımda; 

folklorun  kaynaklarım  incelemiş,  altıncı  kı­

sımda;  “Folklorun  M etodları”nı  ele  alarak 

folklor malzemesinin nasıl toplanıp tasnif edi­

leceğini anlatmıştır.

Daha sonra  “Halk Şairleri”  adlı bölümde 

halk şairlerine ait malzemelerin nasıl incelen­

mesi gerektiği üzerinde durulmuş ve “Folk­

lor Malzemesi” başlığı ile de folklora nelerin 

malzeme oluşturabileceği  ayrıntılarıyla  sıra­

lanmıştır.  Kitapta bu kısma kadar ele  alınıp 

işlenen konulann daha çok teorik konular ol­

duğunu görmekteyiz.  Kitabının pratik bilgi­

leri de içermesini arzulayan Boratav “Kılavuz 

ve Planlar” kısmında bu düşüncesini gerçek­

leştirerek folklor malzemesi derleyecek olan­

lara rehberlik edebilecek masal, halk hikâye­

si, atasözleri, türküler, âdet ve inançlarla ilgi­

li  10 adet plana yer vermiştir.

Boratav kitabının “Halk Şairleri” başlığını 

taşıyan ikinci bölümünü iki kısma ayırmıştır. 

Birinci kısımda; “Türk Halk Şairleri Hakkın­

da Umumi Bilgiler” adı altında Türk halk şa­

irlerinin sınıflandırılması, eserlerinin yüksek 

edebiyat  ve  folklor  eserleriyle  olan  ilişkisi, 

halk şairlerinin  müşterek vasıfları, şiirlerinin 

şekil ve muhtevası gibi konular incelenmiş ve 

halk şairleri yetiştikleri çevreye göre sınıflan­

dırılmışlardır. ikinci kısımda ise “Halk Şair­

lerinin Kronolojik Tetkiki  başlığıyla halk şa­

irleri  yaşadıkları  zamanlara  göre üç devirde 

ele alınmış, her devrin genel özellikleri belir­

tilmiştir.

Boratav eserinde halk şairleriyle ilgili ver­

diği bu  teorik bilgilerin  işlenişine uygun bir 

sıralamayla “Halk Şairlerinden Metinler” adı 

altında Köroğlu, Yunus Emre, Pir Sultan Ab-  -►

PENGUEN  KİTAPEVİ’ NDE 

BÜTÜN  KİTAPLAR  6  AY  TAKSİTLE!

Şube  1 

Bahariye  Caddesi  Ünertan  Pasajı 

No:35/40 

Kadıköy  İSTANBUL 

Şube  2 

Caferağa  Mahallesi 

Muvakkithane 

Sokak  No:32  Kadıköy 

İSTANBUL

İ t h a k i ’ y ©   y o l c u l u k  

s ü r ü y o r . . .

Yalçın  Küçük’ten  bir başyapıt...

Sanat,  edebiyat ve politika gündemimizi 

sarsan kitap. 

Yeni  bir  “ önsöz”  ve  düzenlemeyle...

Farklı  dünyalara 

ve  kültürlere 

yolculuğumuz 

sürüyor...

C U M H U R İ Y E T   K İ T A P

S A Y I   7 3 5

S A Y F A   17

---