Ölümünün yılındayız
Yüklə 1,81 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- S A Y F A 18
“* dal, Karacaoğlan, Posofiu Âşık Sabit Müda- mî gibi pek çok halk şairininşiirlerine yer ve rerek konu bitirilmiş ve “Bibliyografya” kıs mına geçilmiştir. Kitabın “E k” kısmında Boratav'ın Fransız - cadan Türkçeve çevirerek 1939’da yayımla dığı; Arnold Van G ennep’in “Folklor” adlı kılavuz kitabı da içerik bakımından “Halk Edebiyatı DerslerTni tamamladığı için yayı ma hazırlayan tarafından kitabm sonuna kon- muştur. Bu kısım hem T ürk folklorculanna yabancı folklorcuların eserlerini tanıtması ba kımından hem de Boratav’ın Türk halkbili mi araştırmalarını yaparken kimlerden ve hangi kaynaklardan yararlandığım gösterme si bakımından oldukça faydalı olmuştur. Boratav’ın yukanda öneminden ve içeri ğinden bahsettiğimiz “Halk Edebiyatı Ders leri” adlı kitabım yayıma hazırlarken halkbi limi uzmanı M. Sabri Koz’un çok titiz bir ça lışma sergilediğini görmek mümkündür. Kitap yayıma hazırlanırken dil ve üslup özelliklerine dokunulmamış bunun yanı sıra gerekli yerlerde genç kuşakların anlamakta güçlük çekebilecekleri sözcük ve söz öbekle rine köşeli ayraç içinde karşılıklar verilerek ki tap anlaşılır kıknmışnr: ihraz ediyor [kazanı yor] (s.36), cihazın [çeyizin] (s.71), feri [ikin cil] (s. 173), neşvünema [verişip büvüme] (s. 191) vb. Yayıma hazırlayan sadece anlaşılması güç sözcüklere değil, aynı zamanda yazarın ki tapta andığı Avrupa dillerinde yayımlanmış kaynak kitap adlarının da okuyucu tarafından anlaşılabilmesi için Türkçe karşılıklannı ay raç içinde vermiştir: Revue d ’Ethnographie et des traditions populaires [Etnografya ve Halk Gelenekleri Dergisi] (s. 9), Traité des Superstitions [Batıl İnançlar Üzerine İncele me] (s. 153), Dramas and Dramatic Dance [Dramlar ve Dramatik Danslar] (s. 184) vb. Yayıma hazırlayan tarafından verilen bu Türkçe karşılıklar okuyucuya Avrupa’da ya yımlanmış olan halk kültürü ile ilgili yayınla rı tanıtması bakımından da çok faydalı ol muştur.
Ayrıca kitabı yayıma hazırlayan “yn.” kı- flnîîöcıfefflöküVücufcılğf- lendirilmeye çalışılmıştır: “*Bu manzume, ilk baskıda'destanlar arasında verilmiştir. Bun lar günümüzde destan kavramının dışında tutulmakta ve özellikle Kaygusuz Abdal’ın bu türden manzumeleri ‘simâtiye’ [sofralık] olarak adlandırılmaktadır, yn.” (s. 127) vb. Yiaejayıma hazırlayan tarafından eklenen “Dizin” ve yazarların biyografisi kitabın kul-
; lanımım kolaylaştırması bakımından çok fay dalı olmuştur. Türk halkbilimi ve Türk halk edebiyatı alanında çalışma yapanlar için bir başucu kitabı olan “Halk Edebiyatı Dersle ri” , Kültür Bakanlığının katkılarıyla Tarih V akfı tar-afmdan, emin ellerin titiz çalışmala rı sonucu, yayımlanmış ve kitaplığımızdaki yerini almıştır. 2. T ek erlem e
: 2, İstanbul 2000; X+220s„ 2 3 x 1 6 cm., ISBN: 975-7306-65-7. Pertev Naili Boratav’ın; Tekerleme Türk Halk Masalının Tıpolojik ve Stilistik incele mesine Katkı adlı bu eseri ilk kez; Le “Teker leme - Contribution à l’étude typologique et stylistique du conte populaire turc” adivla Paris’te, 1963 yılında Fransızca olarak basıl mıştır.
Tekerlemeler; masal, halk hikâyesi, halk ti yatrosu, çocuk oyunları, halk şairlerinin şiir leri gibi pek çok halk edebiyatı türleri içeri- I sinde kendine geniş bir kullanım alanı bul- I muştur. Boratav’ın masal tekerlemeleri ko nusunda hazırladığı bu kitapta; masal teker- | İçmeleri sınıflandırılarak bu tekerlemeler üze rinde bir tipleme denemesi yapılmış, Anado lu, Rumeli ve Türk dünyası tekerlemelerine yer verilmiş ayrıca bu tekerlemeler arasında ki benzerlik ve farklılıklar da belirtilmeye ça lışılmıştır. Halk edebiyatı içerisinde varlığı bi- I linen tekerlemelerin bir “tü r” olduğu Bora-
tav tarafından bu kitapta ortaya konmuştur. Böylece günümüz halkbilimi araştırmacılan bu kitabın rehberliğiyle artık tekerlemeyi bir tür olarak görmektedirler. Kitap; Pertev Naili Boratav’ı Anarken, Su nuş, İçindekiler, Yayıma Hazırlayalım Notu, Önsöz, Birinci Bölüm: “Tekerlemelerin Sı nıflandırılması ve Çözümlemesi, ikinci Bö lüm: Ekler, Kaynakça, Dizin, Pertev Naili Bo- ratav biyografisi bölümlerinden meydana gel mektedir. “Pertev Naili Boratav! Anarken” adlı kı sımda Kültür Bakanı ıN. Istemiban Talay; Per tev Naili Boratav ıh halkbilimi çalışmaları içersindeki önemini vurgulayarak Kültür Ba- kanlığı’mn Pertev Naili Boratav ile ilgili yap tığı çalışmalardan bahsetmiştir. “Sunuş” kısmı Prof. Dr. flhan Tekeli tara fından yazılmıştır. Tekeli, “Sunuş”ta Pertev Naili Boratav’m “Türkiye’de halkbilimi ve halk edebiyatı alanındaki akademik araştır maların kurucularından” olduğunu belirte rek Boratav’m akademik çalışmalarından söz etmiştir. Ayrıca Tarih Vakfı’nm “Pertev N a ili Boratav Arşivi Projesi”ni ele alarak proje kapsamında bugüne kadar nelerin yapıldığı nı ve bundan sonra nelerin yapılacağını an latmıştır. “Yayıma Hazırlayanın N otu”nda halkbi limi uzmanı M. Sabri Koz “Tekerleme” kita bının önemi ve içeriği hakkında bilgi verdik ten sonra “Tekerleme”nin Fransızca basımı ile Türkçe basımı arasındaki farklılıkları sıra lamıştır. M. Sabri Koz eseri yayıma hazırlar ken; Boratav’m iki kısım olarak hazırladığı “Ekler” bölümüne Boratav Arşivi’nden ve “Kaynakça”da verilen basılı eserlerden der lenerek “incelemede Kullanılan, ilk Baskıda Yer Almayan Tekerlemeler” adı altında üçün cü bir “E k ” hamladığım belirtmekte, bura- çeşidi yayınlardan aktarıldığını açıklamakta dır.
“Tekerlemeler’in Sınıflandırılması ve Çö zümlemesi” başlığını taşıyan birinci bölümün A kısmında “Tanımlama ve Sınıflandırma” alt başlığı ile tekerlemelere hangi türlerde rast lanabileceği, tekerlemelerin belirli özellikle ri ve masal içerisindeki işlevi üzerinde durul maktadır. Boratav tekerleme sözcüğünü açık larken “başlangıç kalıp sözleri” ya da “giriş kalıp sözleri” ifadelerinin yeterli olmayaca ğına çünkü bazı tekerlemelerin masalın orta sında veya sonunda ortaya çıktığına ayrıca te kerlemelerin basit “kalıp sözler” değil, belli yoğunluktaki hikâyeler olduğuna, tekerleme lerin mudaka uydurma olması gerekmediği ne, gerçekçi temalan da işleyebileceğine dik kat çeker. Boratav bir tekerleme motifinin basma kalıp bir sözü ifadeyle sınırlı kalabile ceği gibi tüm bir masalı kapsayabileceğini de ifade etmektedir. O nun bu tespideri o güne kadar süregelen “tekerleme”ye bakış açısını değiştirmiştir. Kitabında tekerleme metinle rini dört gruba ayırdığım gerekli yerlerde her birinin içine tekerlemelerin “halkalan” diye adlandırdığı oluşturucu motif tipleriyle bu n ların değişkelerini koyduğunu belirtir. Aynca kitabm bu kısmında incelenen te kerlemelerin sınıflandırma tablosu da veril miştir. Tabloda boş bırakılan numaraların da ha sonra saptanacak tipler için kullanılacağı açıklanmıştır. Birinci bölüm ün B kısmında ise “Çözüm ve Yorumlar” alt başlığı ile daha çok giriş te kerleme metinlerinde rasdanan ara ve bitiş kalıp sözlerin saptandığı vurgulanmakta ve tekerleme tip ve motiflerinin çözümlemesi ne geçilmektedir. Bu çözümleme sırası şöy- de yapılacak çalışmalara büyük katkılar sağ layacağı kuşkusuzdur. 3. İzahlı H alk Şiiri Antolojisi
Pertev Naili Boratav ve Halil Vedat Fırat- lı tarafından hazırlanan “izahlı Halk Şiiri An- tolojisi”nin ilk baskısı 1943’te yapıldıktan sonra “Boratav Arşivi’nden” adlı serinin üçüncü kitabı olarak 2000 yılında tekrar ba sılmıştır. Böylece Boratav’m zor bulunan bir kitabı, daha geniş kitlelere ulaştırılmıştır. Yazarlarının titizlikle hazırladıkları “izah lı Halk Şiiri Antolojisi” gerek ele alman halk şairlerinin sıralanış biçimi gerekse halk şair lerinin biyografik bilgilerinin sağlamlığı ba- “A n k a " k u t la m a g e c e s in d e s o ld a n s a ğ a E u g e n e G u ille v iç v e e$i, P r o f P e r t e v N a ili B o r a t a v , A t a o l B e h r a m o ğ iu v e M a r ia n ik R e v illo n , A r a lık 19 8 6 . Y a n d a ise B o r a t a v a S a y g ı s e m p o z y u - m u ’n d a D o ğ a n H ız la n . B o r a t a v v e e$i, Ilh a n S e lç u k . lamından kendisinden sonra yapılan halk edebiyatı antolojilerin» rehberlik etmiştir. Bu antoloji; Pertev Naili Boratav’ı Anar ken, Sunuş, İçindekiler, Yayıma Hazırlaya lım Notu, Giriş, Halk Şairleri Hakkında G e nel Bilgiler, Birinci Bölüm: Zamanları Belli Halk Şairleri, ikinci Bölüm: Halk Hikâyele ri, Lügatçe, Dizin ve Biyografiler adlı bölüm lerden oluşmaktadır. Yayıma Hazırlayanın N otu’nda Metin Tu ran izahlı Halk Şiiri Antolojisi’nin önemin den içeriğinden ve yayıma hazırlarken yaptı ğı çalışmalardan bahsetmiştir. Metin Turan kitabı yayıma hazırlarken; “yn.” kısaltmalı notlarla bazı bilgilerdeki değişiklikleri gös terdiğini ayrıca da kitabm bu basımı için önemli bir kolaylık sağlayacak olan “ Dizin” kısmım eklediğini belirtmektedir. Kitabm “Giriş” bölümünde “Halk Şair lerinin Eserleriyle Yüksek Edebiyat ve Folk lor Mahsullerini Birbirinden Avıran Vasıflar” başlığı altında halk şairlerinin ürünlerini di ğer edebi ürünlerden ayıran özellikler; halk şairlerinin saz çalmaları, şiirlerinde daha çok hece vezni kullanmaları, kullandıkları dilin sadeliği, şiirlerinde işledikleri mevzuların ne olduğu gibi konular ele alınarak açıklanmak- tadır. Daha sonra eserin en önemli özellikle rinden birini meydana getiren; “ Halk Şair lerinin Devirlere Göre Tasnifi” konusu işlen miştir. Bu kısımda halk şairleri üç devre gö re sınıflandırılmış ve bu devirlerin genel özel likleri, bu devirlerde yaşamış olan halk şair lerinin yetiştiği çevre ve edebi kimliklerini et kileyen unsurlar üzerinde durulmuştur. Giriş kısmı “Halk Şairleri Geleneğinin Za yıflaması Sebepleri”, “Geleneği Daha Fazla ve Daha Uzun M üddet Muhafaza Eden Mu hitler” ve “Halk Şairleri Hakkında Genel Bil giler” başlıklan altında verilen bilgilerle son bulmaktadır. Antolojinin birinci bölümünde “Zamanı Belli Halk Şairleri” başlığı kullanılmıştır. Bu bölümde ele alman halk şairleri yaşadıkları zamana, yetiştikleri çevreye ve şiirlerinde iş ledikleri konulara göre biyografileri ve edebi kimliklerini gösteren şiirleriyle sıralanmışlar dır. Bu bölümü oluşturan alt başlıklar ve ele alınan halk şairleri şunlardır: I. XIII. -XV. Asın A. Din ve Tasavvuf Şair leri: Yunus Emre, Âşık Paşa, Kaygusuz Ab- , r , a a bayram, Eşrefoğlu. B. Destan ve Hikâye Edebiyatı: Dede Korkut Hikâyeleri, Dirse Elan Oğlu Boğaç H an Hikâyesi. II. XVI.-XVn. Asır: A. Din ve Tasavvuf Şa irleri: Hatâyı, Pir Sultan Abdal, Kul Himmet, Ümmî Sinan. B. Laik Şairler: Bahşî, Usülî ve da yer alan metinlerin kitabm içeriğini zen ginleştirme açısından bir katkı sayılması ge rektiğini ifade etmektedir. Ancak olanca gay retine
rağmen 19 tekerleme metnine ulaşama dığını, bunların “Bulunamadı” açıklamasıy la belirtildiğini vurgulamaktadır. Sayfa altla rında “yn. ” kısaltmalı notların pek önemli bir yer kapsamasa da bilimde sürekliliğin önemi ni vurgulamak bakımından küçük katkılar olduğuna dikkat çekmekte ilk basımda yer al mayan “Dizin” kısmının ise eserin içerik zen ginliğini ortaya koyduğunu söylemektedir. Pertev Naili Boratav “Ö nsöz”de bu çalış masında folklorik açıdan ilginç olan tekerle melerin geniş bir derlemesini tam özgün ver siyonları içinde, yöntemsel bir sınıflama ve karşılaştırmalı bir incelemeyle yayımladığını vurgulamaktadır. Boratav kitapta sunduğu 190 tekerlemenin 74’ünün ilk kez yayımlan dığım ve bu tekerlemeler üzerinde çözümle- m âer, karşılaştırmalar ve yorumlar yapnğım söylemektedir. Ayrıca bu 190 tekerlemeyi 2000 Türk masalını içeren ve 1939-1951 ara sında Türkiye’de öğrencileri ve dostlarıyla birlikte topladığı özel koleksiyondan aldığı nı; kitapta yer alan öteki 116 tekerlemenin ise ledir: I. “Kısa Giriş Sözleri” başlığı al tında 9 tip, II. “Giriş “Tekerleme si Bi çiminde Kısa Maceralar” başlığı altın da 14 tip, III. “Tekerleme Biçiminde Masallar” başlığı altmda 5 tip, IV. “Araya Giren Kalıp Sözler ve Bitiş Kalıp Sözleri” başlığı al tında 4 tekerleme tipi çözüm lenmiştir. Tekerlemeler incele nirken kimler tarafından nasıl icra edildikleri farklı illerden derlenen teker lemelerle karşılaştırılarak hangi değişkeleri nin olduğu, tekerlemelerin neleri ifade etti- |* gibi pek çok konu da değerlendirilmiştir. Sonuçlar kısmında tekerlemeler üzerinde yapılan çözümlemelerle ilgili değerlendirme ler yapılmıştır. “Eklemeler” kısmında ise ba zı tekerleme tip ve değişkelerinin Türk d ün yası masallarındaki benzerleri üzerinde d u rulmuştur. Kitabın ikinci bölümünü “Ekler” oluşturmaktadır. Bu bölümde çalışmada çö zümlemeleri yapılan tekerlemelerin metin leri verilmiştir. Eserin “Kaynakça” bölümü “a) Tekerle melerin Kaynakları: Yazma ve Basma Metin ler , b ) Yorumlar ve Karşılaştırmalarda Ya rarlanılan Kaynaklar” olmak üzere iki başlık ta ele alınmış ve bu da okuyucunun kaynak lara ulaşmasını kolaylaştırmıştır. Eserin so nuna aynca “Dizin” ve “Pertev Naili Bora tav” biyografisi de eklenmiştir. İsmail Yerguz tarafından akıcı bir üslup- - ‘a ddimize kazandırılan ve Türk halkbilimi uzmanı M. Sabri Koz’un katkılarıyla yavıma hazırlanan bu önemli eserin Türk halkbili mi ve özellikle de tekerleme” türü üzerin - S A Y F A 18 C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 7 3 S Yüklə 1,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
|