O’quv jarayonida texnologiyalarning asosiy yo’nalishlari va uni tadbiq qilish

2-misol. Nosimmetrik bo’lgan to’rt qirrali piramidani tashlashda
uning bir tomonini tushish ehtimoli, p1=1/2, p2=1/4, p3=1/8, p4=1/8 dan iborat
bo’lsin. Piramdani tashlashdagi axborotlar sonini Shennon formulasi
yordamida aniqlanadi:
I=(1/2)*log21/2+(1/4)*log21/4+(1/8)*log21/8+(1/8)*log21/8)=1/2+2/4+3/8+3/8=1,75
Simmetrik bo’lgan to’rt qirrali piramida uchun bu ko’rsatkich H=log24=2(bit) ga teng bo’ladi
Sakkiz bit - 1 baytgan teng. Demak, kompyuter klaviaturasi alfavitini
kodlash uchun 256 belgi (28 = 256) yetarli bo’ladi.
3-misol. INFORMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYaLARI FANI
so’zida qancha bit yoki bayt axborot bor?
Vazifani bajarish uchun qo’yidagilarga e’tiborni qaratamiz:
So’zlar soni 5 ta;
Probel (bo’sh joy)siz belgilar soni 38 ta; Agar biz faqat belgilar sonini hisoblasak berilgan so’zda 38 bayt yoki 38*8= 304 bit axborot bor deb hisoblasak, xato natijaga ega bo’lamiz.
To’g’ri javobni aniqlash uchun so’zdagi probel-bo’sh joy belgilarini hisoblash kerak bo’ladi. Probel (bo’sh joy) bilan belgilar soni 42 ta; Demak berilgan so’zda 8*42=336 bit yoki 42 bayt axborot bor. Aksariyat kompyuter muharrirlari 256 ta belgidan iborat alfavit bilan ishlaydi. Agar bitta belgi 1 bayt axborotga ega bo’lsa, matnlarni axborot hajmini aniqlash mumkin bo’ladi.

ARIFMETIK AMALLARNI BAJARISHNI O'RGANISHDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARIDAN FOYDALANISH
MUNDARIJA
1. boshlang’ich sinf o’quvchilariga arifmetik amallarni o’rgatishda pedagogik texnologiyalardan foydalanishning nazariy va metodik asoslari
2 Boshlang’ich sinflarda arifmetik amallar bajarish metodikasining umumiy masalalari
3. Arifmetik amallarni o’rgatishda amallar bajarish metodikasining umumiy masalalari
KIRISH

Mavzuning dolzarbligi: O’zbekiston Respublikasida shakllangan uzluksiz ta’lim tizimi barkamol shaxs va malakali mutaxassisni tayyorlash jarayonining samarali tashkil etilishini ta’minlashga xizmat qiladi. Uzluksiz ta’lim tizimi doirasida faoliyat olib boruvchi ta’lim muassasalari ilg’or, demokratik hamda insonparvar g’oyalarga tayangan, hamda yangicha mazmunga ega bulgan ta’lim jarayonini tashkil etishda muhim o’rin tutadi. Uzluksiz ta’lim tizimini shakllantirish, shuningdek, tag’lim mazmunini yangilash ta’lim sohasida olib borilayotgan islohotlarning bosh g’oyasi sanaladi.
«Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»da ta’kidlanganidek, ta’limning yangi tizimi va mazmunini shakllantirish uchun «ilg’or texnologiyalarni hamda o’quv-tarbiyaviy jarayonning didaktik ta’minotini yaratish» talab etiladi. Bu muhim vazifaning ijobiy hal etilishi ta’lim jarayonini tashkil etishga nisbatan yangicha yondashuvni taqozo qiladi. O’zbekiston Respublikasining mustaqilligi sharoitida uzluksiz ta’lim tizimining barcha bosqichlarida ta’lim jarayonining samaradorligini oshirishga xizmat qiluvchi omillarni izlab topish, bu borada eng maqbul omil deb topilgan yangi pedagogik texnologiyalarni umumiy o’rta ta’lim kasb-hunar kollejlari, akademik litseylari va oliy o’quv yurti faoliyatlariga tatbiq etish borasida amaliy harakatlarni olib borish maqsadga muvofiq deb hisoblanmoqda. Ushbu nazariy xulosaning amaliy tadbiqi sifatida bir qator tadqiqot ishlari amalga oshirilmoqda. Ta’lim jarayoniga yangi pedagogik texnologiyalarni tatbiq etish borasida umumiy o’rta ta’lim tizimida ham izlanisharning tashkil etilayotganligi alohida e’tiborga molikdir. Zero, oliy ta’lim tizimi ijtimoiy zaruriyat sifatida namoyon bo’layotgan malakali mutaxassisni tarbiyalash jarayonida o’ziga xos o’rin tutadi. Umumiy o’rta ta’lim kasb-hunar kollejlari, akademik litsey va oliy o’quv yurtlarida turli o’nalishlarda malakali kadrlarni tayyorlash davrning o’ta muhim talabi bo’lib, bu borada barcha imkoniyatlarni ishga solish alohida dolzarblik kasb etadi.
Oliy ta’lim mazmunini yangilash jarayonida bo’lajak mutaxassislarning umumiy mehnat va kasbiy ko’nikma hamda malakalarga ega bo’lishlarini ta’minlash masalasining samarali hal etilishiga alohida ahamiyat qaratilishi zarur.
Bozor iqtisodiyotiga o’tish sharoitida o’qituvchilarning mehnat bozoriga moslashuvini ta’minlash alohida ahamiyat kasb etmoqda. Shu o’rinda alohida ta’kidlash joizki, oliy ta’lim muassasalarida bo’lajak mutaxassislarni tayyorlash jarayoni talabalarda zaruriy ishlab chiqarish iqtisodiy mazmunga ega faoliyat, ko’nikma va malakalari sifatini shakllantirishga e’tiborni qaratish talab etiladi. Biroq, ta’lim jarayonlarini takomillashtirishga qo’yilayotgan yangi, yanada yuqoriroq talablar, shuningdek, talabalarning kasbiy ko’nikma va malakalarini, yangi pedagogik texnologiyalarni rivojlantirish bilan yangicha fikrlovchi mutaxassisni shakllantirish imkonini beruvchi sharoitlarning ishlab chiqilmaganligi o’rtasida ob’ektiv qarama-qarshilik mavjud.
Har tomonlama barkamol insonni shakllantirish bugungi jamiyatimiz oldida turgan dolzarb masalalardan biri bo’lib qolmoqda. Hozirgi maktab o’rindiqlarida o’tirgan yosh avlod ertaga bizning qo’limizdan ishimizni oladigan, hayotimizni davom ettirib, o’zidan keyingi avlodga yetkazuvchi vorislarimiz, O’zbekiston buyuk kelajagining egalaridir! Shu sababli Prezidentimiz Islom Karimov butun mamlakatimiz diqqat e’tiborini barkamol avlod tarbiyasiga qaratmoqda.
2010- yili ”Barkamol avlod yili”deb e’lon qilindi. Bu albatta bejiz emasdir. 2009 – yil 5-dekabr O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I. Karimovning “O’zbekiston konstitutsiyasi – biz uchun demokratik taraqqiyot yo’lida va fuqorolik jamiyatini barpo etishda mustahkam poydevoridir” mavzusidagi ma’ruzasida aytganidek: “Barkamol avlod haqida so’z borganda, davlat ta’lim standartlarini, o’quv dasturlari va o’quv adabiyotlarini takomillashtirish, oily va o’rta maxsus ta’lim, umumta’lim tizimida ta’lim yo’nalishlari va mutaxassisiliklarini bugungi kun talablari nuqtai nazaridan qayta ko’rib chiqish zarur. Shuningdek, o’quv jarayoniga yangi axborot va pedagogik texnologiyalarni keng joriy etish, bolalarimizni komil inson etib tarbiyalashda jonbozlik ko’rsatadigan o’qituvchi larga e’tiborimizni yanada oshirish, qisqacha aytganda, ta’lim – tarbiya tizimini sifat jihatidan butunlay yangi bosqichga ko’tarish diqqatimiz markazida bo’lishi darkor. ” - dedilar.Shu sababli zamon talablariga to’liq javob bera oladigan pedagogik texnologiyalarini boshlang’ich sinf matematika darslarida ham joriy qilish ishlari hozirgi davr talabidir.
“Yangi tamoyillar asosida rivojlanayotgan ta’lim tizimi yosh avlodni barkamol, ma’naviy yetuk inson sifatida shakllantirishda qarata olgandir”- deyiladi kadrlar tayyorlash milliy dasturida. Hozirgi kunda ta’lim tizimida jumladan boshlang’ich sinf matematika darslarida pedagogik texnologiyalarni qo’llashning nazariy hamda amaliy asoslarni yaratish zarurdir.
Hozirda o’qituvchilarning yuqori kasbiy tayyorgarlikka, pedagogik mahoratga, yuksak ma’naviy – axloqiy fazilatlarga, mafkura borasida chuqur bilimlarga ega bo’lishi, ta’lim – tarbiya ishlarida zamonaviy pedagogik texnologiyalar, interfaol usullardan samarali foydalanishi davr talabi hisoblanadi.
Yosh avlodning har tomonlama yetuk, bilimli, yuksak ma’naviyatli, barkamol, vatanparvar shaxslar bo’lib yetishishini ta’minlash yo’lida amalga oshirilayotgan ulkan bunyodkorlik ishlarining eng asosiy bo’g’ini sifatida pedagogik xodimlarning yuqori ilmiy, metodik bilimlarga hamda amaliy ishlash bo’yicha yuksak mahoratga ega bo’lishlarini ta’minlash yuzasidan zarur chora –tadbirlarni amalga oshirish hisoblanadi.
Bu masalaga davlatimiz mustaqilligining dastlabki yillaridan boshlab jiddiy e’tibor berib kelinmoqda. Buni yurtboshimiz I.A.Karimovning quyidagi fikrlarida yaqqol ifoda etilgan:
“ Maktab, ta’lim – tarbiya masalasi davlat va jamiyat nazoratida bo’lishi Asosiy qonunimizda belgilab qo’yilgan. Shu bilan birga, bu keng jamoatchilik, butun xalqimizning ishtiroki va qo’llab – quvvatlashini talab qiladigan umumiy masaladir”
Hozirda har bir maktabda ta’lim – tarbiya saramadorligini oshirish jiddiy vazifa bo’lib turibdi. Buning uchun har bir o’qituvchi o’z fanini o’qitishning eng samarali zamonaviy pedagogik texnologiyalarini puxta bilishi va bu sohadagi yangiliklarni uzluksiz o’rganib borishi orqali o’z kasbiy mahoratini muntazam oshirib borishi talab qilinadi.
Ta’lim – tarbiya jarayoni sifati va samaradorligini oshirish kelgusi taraqqiyotimizning asosi ekanligi ma’lum. Bu haqda Prezidenttimizning quyidagi so’zlari ibratlidir:
“Shuni unutmasligimiz kerakki, kelajagimiz poydevori bilim dargohlarida yaratiladi, boshqacha aytganda, xalqimizning ertangi kuni qanday bo’lishi farzandlarimizning bugun qanday ta’lim va tarbiya olishiga bog’liq.
Buning uchun har qaysi ota –ona, ustoz va murabbiy har bir bola timsolida avvalo shaxsni ko’rishi zarur. Ana shu oddiy talabdan kelib chiqqan holda, farzandlarimizni mustaqil va keng fikrlash qobiliyatiga ega bo’lgan, ongli yashaydigan komil insonlar etib voyaga yetkazish – ta’lim-tarbiya sohasining asosiy maqsadi va vazifasi bo’lishi lozim, deb qabul qilishimiz kerak. Bu esa ta’lim va tarbiya ishini uyg’un holda olib borishni talab etadi”
Ta’lim jarayoniga pedagogik texnologiyalarni olib kirish “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”ning ikkinchi bosqich vazifalaridan biridir. Ta’lim - kelajakdagi muvaffaqiyatlar kaliti ekan, uning mahsuli sifatida bugungi o’quvchi kelajakda huquqiy-demokratik jamiyat a’zosi sifatida bu jamiyat hayotida to’laqonli ishtirok eta olishi, zamonning bozor iqtisodiyoti qo’yayotgan talablariga to’la javob bera olishi kerak. Axborot oqimi keskin ortgan,turli yangiliklar hayotimizga shitob bilan kirib kelayotgan davrda mustaqil tanqidiy fikrlash ko’nikmalariga ega bo’lgan,yangilikni o’rganishga doim tayyor bo’lgan, hamkorlikdan cho’chimaydigan , muloqotga erkin kirisha oladigan shaxsni tarbiyalash ta’lim-tarbiya jarayonining asosiy maqsadi bo’lishi kerak va bu borada ta’limda yangi texnologiyalarning qo’llanishiga yo’l ochilishi maqsadga erishish yo’lidagi to’g’ri qadamdir. Hozirgi kunda yangi texnologiya elementi bo’lgan interfaol usullardan keng foydalanilmoqda.
Umumiy o’rta-ta’lim jarayonining sifati va samaradorligini oshirish uchun, jumladan uzluksiz matematik ta’lim tizimi jarayonida ilg’or pedagogik tajribani o’rganish va yoyish, zamonaviy pedagogik texnologiyalarning nazariy hamda amaliy asoslarini yaratish zarurdir.
Boshlang’ich sinf matematik darslarida ilg’or pedagogik texnologiyadan foydalanib dars o’tilsa, o’qitish jarayoni takomillashadi. BMI dolzarbligi ana shu bilan asoslanadi.