O’quv materiallari 1-mavzu. “Iqtisodiy ta’limotlar tarixi” faniga kirish. (1 Soat)

1-rasm. Iqtisodiyotning turli yo‘nalishlari va maktablari⁴

Ilmiy maktab – bu o‘zaro bog‘liq nazariy qarashlar va tadqiqot uslubiyotiga ega olimlar guruhi⁵.

4 _{Razzoqov A., Tаshmatov Sh., O‘rmonov N. Iqtisodiy ta’limotlar tarixi. Darslik. – T.: “Iqtisod va}
moliya”, 2007, 5 b.
5 _{История экономической мысли/ Под ред.В.В.Круглова, Е.В.Балахоновой.– СПб.: Питер, 2008.}
14 стр
6

Bu fan tarixi shuni aniq isbotlamoqdaki, ko‘pgina iqtisodiy g‘oyalar obyektiv xo‘jalik amaliyoti bilan chambarchas bog‘liq. Ko‘pgina olimlar avvallari (hozir ham uchrab turadi) o‘z qarashlarini mutloq universal bekami-ko‘st deb ko‘rsatishga uringanlar. Albatta, «abadiy» qonuniyatlar ham mavjud bo‘lib, ularni istalgan tizimda kuzatish mumkin, ammo ko‘p hollarda olimlar bugungi haqiqatning tarixiyligini ilg‘ab olishga har doim qodir emas.

Quyida (1-rasm) biz shu davrgacha yuzaga kelgan iqtisodiyotning turli yo‘nalishlari va maktablari bilan tanishamiz.
Iqtisodiy ta’limotlar tarixida bir muhim masala ustida to‘xtab o‘tish kerakki, avval yuzaga kelgan iqtisodiy g‘oyalarga shu kungi o‘lchovlar bilan baho beriladi va odatda ilgarigi g‘oyadagi «xato» va «kamchilik»lar aniqlanib, yangi g‘oyaning undan afzalligi «isbotlanadi».
Bunda dialektik mantiq bor albatta, lekin yuqorida ta’kidlanganidek, avvalgi g‘oyalar tufayli odatda yangi g‘oyalar yuzaga keladi, shuning uchun bu g‘oya «yaxshi», unisi «yomon» kabi baholash adolatdan bo‘lmaydi. A.Smitning mashhur asarida o‘zidan avvalgi davrda yuzaga kelgan antik dunyo, merkantilizm, fiziokratizm ta’limotlarini tahlil qilgan, Yevropaning iqtisodiy tarixi sinchiklab o‘rganilgan va yangi g‘oya vujudga keltirgan.